Πρωτοσέλιδο εφημερίδας «Αγλαντζιά»
Έκτακτη έκδοση τέλος Αυγούστου.
——————————————————–Για την αεροπορική τραγωδία του Ήλιος που συγκλόνισε την Κύπρο και την Ελλάδα.
Καθηλωμένοι μπροστά στις μικρές οθόνες μας βρεθήκαμε όλοι την παραμονή του φετεινού Δεκαπενταύγουστου. Μια ανείπωτη και απροσδόκητη αεροπορική;H τραγωδία κτύπησε το μικρό σε έκταση και πληθυσμό νησί μας. 121 συνάνθρωποί μας σκοτώθηκαν καθ΄οδόν προς τις διακοπές τους. Ανάμεσά τους πολλές οικογένειες με μικρά παιδιά.
Όταν στις αρχές του καλοκαιριού γράφαμε για τον προγραμματισμό των διακοπών μας κάτι τέτοιο δεν το είχαμε κατά νου. Κι αυτό ακριβώς είναι που μετρά το μέγεθος της τραγωδίας, το ότι είναι απρόβλεπτη και απρογραμμάτιστη, ότι κτυπά εκεί που δεν την περιμένεις, σε βρίσκει απροετοίμαστο και χαλαρό. Ανέτοιμο να αντεπεξέλθεις σε ο,τι και όσα αυτή συνεπάγεται.
Φρικιαστικές οι εικόνες, ασύλληπτο το μέγεθος του χαμού και της απώλειας για τους συγγενείς, τους φίλους, τους ανθρώπους που αγάπησαν και αγαπήθηκαν από αυτούς που έφυγαν. Πολύωρες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, ζωντανές συνδέσεις, εκτιμήσεις, αναλύσεις ειδικών και μη. Ένα σωρό χρήσιμες και άχρηστες πληροφορίες να μας κτυπούν ανελέητα, εμάς τους αγνώστους προς την τραγωδία και ακόμη χειρότερο τους γνωστούς προς αυτήν, τους συγγενείς και τους δικούς των άτυχων αυτών ανθρώπων.
Σιγά σιγά τα φώτα της δημοσιότητας θα χαμηλώσουν, οι φωνές και οι συζητήσεις θα κοπάσουν, το θέμα βεβαίως δε θα ξεχαστεί, αλλά θα πάψει να είναι το επίκεντρο της δημοσιότητας και των συζητήσεών μας. Για μας τους «άσχετους» θα παραμείνει ένας αδιόρατος φόβος και τρόμος σε κάθε επόμενη πτήση, κάτι που μέχρι τώρα ήταν μακριά από εμάς. Κανένα κυπριακό αεροπλάνο δεν είχε πέσει μέχρι τώρα, ο κίνδυνος ήταν μόνο φανταστικός στους λίγους που υπέφεραν από φοβία των πτήσεων. Τώρα όλοι θα έχουμε να χειριστούμε εγκεφαλικά και συναισθηματικά τα νέα δεδομένα κάθε φορά που σκεφτόμαστε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το μέσον για τις μετακινήσεις μας. Όσοι δε, έχουμε αγαπημένα πρόσωπα που εργάζονται σε αεροπορικές εταιρείες και η ζήση τους προέρχεται από το πέταγμα στους αιθέρες, θα ανησυχούμε ακόμη περισσότερο.
Οι συγγενείς και οι οικείοι των επιβατών του μοιραίου αεροπλάνου, θα έχουν ακόμη περισσότερες δυσκολίες για να αντεπεξέλθουν στις νέες συνθήκες ζωής μετά το τραυματικό γεγονός του δυστυχήματος.
Και τώρα πώς;
Πώς ξυπνάς το πρωί με την αυτόματη γνώση πως το αγαπημένο σου πρόσωπο έφυγε; Πώς αντέχεις τη δύσκολη καθημερινή πραγματικότητα της έλλειψης της αγάπης, της επαφής και της πρακτικής βοήθειας αυτού που ποτέ πια δε θα είναι εδώ; Ο σύντροφος που έχασε το σύντροφό του, ο γονιός που έχασε το παιδί του, τα παιδιά που έχασαν τους γονείς τους…
Πώς πας το βράδυ για ύπνο γνωρίζοντας πως εφιάλτες και αναμνήσεις επώδυνες θα αναστατώνουν τον ούτως ή άλλως λιγοστό πια ύπνο σου; Τους πρώτους έξι μήνες είναι πολύ πιθανόν, ο ύπνος να είναι διαταραγμένος. Ο οργανισμός χρησιμοποιεί και αυτό το μέσον για να αντεπεξέλθει στο σοκ και να προσαρμοσθεί στη νέα πραγματικότητα.
Δύο κλινικές οντότητες παρατηρούνται.
Η μια είναι αυτή του πένθους και η άλλη της μετατραυματικής διαταραχής στρες.
Το πένθος είναι μια φυσική διαδικασία του οργανισμού για να αντέξει στο χαμό. Τα άτομα που πενθούν βρίσκονται σε μια κατάσταση βαθιάς θλίψης. Νιώθουν συνεχώς βαθιά λυπημένοι, δεν μπορούν να διενεργήσουν εύκολα τις καθημερινές τους λειτουργίες, κλαινε πολύ συχνά, δεν έχουν όρεξη σχεδόν για τίποτα. Αναμνήσεις είτε ευχάριστες είτε επώδυνες έρχονται στο μυαλό τους, οι οποίες τους προκαλούν ακόμη περισσότερα κλάματα. Νιώθουν οργή για τους υπαίτιους του θανάτου και συχνά ζητούν εκδίκηση για να ηρεμήσουν.
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες μοιάζει με το πένθος, αλλά διαφέρει στο ότι το άτομο συχνά ψάχνει να βρει τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να βοηθήσει στο να αποφευχθεί η τραγωδία, υποσυνείδητα δηλαδή προσπαθεί να φταίξει τον εαυτό του για αυτό που έγινε. Ο ύπνος όπως είπαμε διαταράσσεται και αναπτύσσονται φοβίες. Στην περίπτωση αυτή σίγουρα η φοβία των πτήσεων θα έχει την πρώτη θέση. Συχνά το άτομο ξαναζεί νοερά αυτήν την τραυματική εμπειρία, την ανακοίνωση ίσως του τραγικού συμβάντος, τις πρώτες ώρες αγωνίας μέχρι να ανακοινωθεί η λίστα των επιβατών, τις εικόνες που αντίκρισε όταν πήγε για αναγνώριση του αγαπημένου του στην Ελλάδα κ.ο.κ.
Το να βρούμε ποιος έφταιξε και να θυμώσουμε μαζί του, ακόμη καλύτερα να βρούμε τρόπο να τον τιμωρήσουμε και να τον εκδικηθούμε, θα μας δώσει μια κάποιου είδους λύτρωση και αίσθηση ελέγχου του μέλλοντος. Αυτό που κάνει τον άνθρωπο πιο απελπισμένο και πιο λυπημένο από ποτέ, δεν είναι μόνο η απώλεια αυτή καθαυτή, αλλά και η αίσθηση έλλειψης ελέγχου. Εάν βρούμε τους αίτιους και τους τιμωρήσουμε τότε την επόμενη φορά θα ξέρουμε τον τρόπο για να αποφύγουμε μια παρόμοια κατάσταση. Αυτό βέβαια ίσως φαντάζει λίγο παράλογο, αλλά αυτός είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί το μυαλό για να ηρεμήσει, ο αμυντικός μηχανισμός της εκλογίκευσης.
Το πένθος φυσιολογικά διαρκεί μέχρι 6 μήνες. Εάν παραταθεί μετά τους 6 μήνες, τότε μιλάμε για κατάθλιψη.
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί να αρχίσει και κάποιους μήνες μετά το τραυματικό γεγονός. Η έναρξή της μπορεί να καθυστερήσει, να μην είναι αυτόματη.
Και μετά πώς;
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που πενθούν και υποφέρουν από μετατραυματικό στρες;
Κατ αρχάς, μπορούμε να τους βοηθήσουμε μόνο αν είμαστε πραγματικά οικείοι τους από προηγουμένως. Δεν είναι ώρα τώρα για ξένους, παρείσακτους ή περίεργους να έρθουν κοντά στα άτομα αυτά. Χρειάζεται σεβασμός και απόσταση.
Οι συγγενείς που έχουν καλή σχέση μαζί τους και οι φίλοι τους, όχι οι απλώς γνωστοί τους, μπορούν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο στην αποθεραπεία των ανθρώπων αυτών από τον πόνο τους. Μπορούν να τους παρέχουν πρακτική βοήθεια σε καθημερινά ζητήματα, να τους βοηθήσουν με τις δουλειές του σπιτιού, το μαγείρεμα, τα ψώνια, τη φροντίδα των παιδιών όσο αυτοί είναι ανίκανοι να τα κάνουν. (Αργότερα, όταν νιώσουν καλύτερα, ίσως μετά από μερικές εβδομάδες, είναι καλύτερα να τους αφήσουν να τα κάνουν οι ίδιοι, ώστε να έχουν έτσι και ένα είδος εργασιοθεραπείας. Η ενασχόληση με καθημερινά πράγματα, μας βοηθά να επανέλθουμε στην πραγματικότητα και στη ρουτίνα μας.)
Επίσης, εξίσου σημαντικό, είναι να στηρίξουμε συναισθηματικά αυτά τα άτομα. Συναισθηματική στήριξη δε σημαίνει : «Σταμάτα να κλαις δεν είναι τίποτα», ή «να φανείς δυνατός για τα παιδιά, κατάπιε τον πόνο σου», ή «μην το συζητάς πλέον φτάνει.» ΄Ολα αυτά κάθε άλλο παρά συναισθηματική στήριξη προσφέρουν. Συναισθηματική στήριξη σημαίνει μια αγκαλιά για να κλάψει και να εκτονωθεί ο άνθρωπος που υποφέρει και πονεί. Το κλάμα είναι μια φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού απαραίτητη σε αυτές τις περιπτώσεις. Αν κάποιος δεν κλαίει καθόλου, τότε ίσως απωθεί τον πόνο του και αυτό είναι ανησυχητικό. Όχι κατακριτέο, ανησυχητικό για την ψυχική του υγεία.
Δεν υπάρχουν σωστά και λάθος στο πένθος. Ο καθένας ίσως διαλέξει έναν ιδιόμορφο τρόπο να βιώσει το πένθος του. Για παράδειγμα, μπορεί να διαλέξει νακούει μια συγκεκριμένη μουσική με τις ώρες. Ή να χαζεύει στην τηλεόραση, ή να γελά νευρικά, ή να οδηγεί με τις ώρες, ή να καπνίζει αρειμανίως. Όλα αυτά είναι αποδεκτά, φτάνει να ανακουφίζουν αυτόν που τα διαλέγει. Στην Κύπρο, ως μικρή κοινωνία, έχουμε την τάση να κριτικάρουμε τις συμπεριφορές των συνανθρώπων μας και ακόμα και αυτές του πένθους δε μας ξεφεύγουν. Αφήστε τους ανθρώπους να εκτονωθούν όπως αυτοί νιώθουν καλύτερα. Δεν πενθεί μόνο αυτός που φορεί ολόμαυρα ρούχα και κλαίει μπροστά σε όλη τη γειτονιά. Κάποιοι άλλοι μπορεί να διαλέγουν διαφορετικούς τρόπους. Σεβαστείτε τους! Κι αυτούς και τον πόνο τους!
Σε μερικές περιπτώσεις, χρειάζεται οπωσδήποτε η βοήθεια ενός ειδικού, ψυχολόγου και σε σοβαρές περιπτώσεις και ψυχιάτρου. Αυτό συμβαίνει όταν το άτομο δεν μπορεί να χειριστεί από μόνο του τα αρνητικά συναισθήματα που το διακατέχουν και προβαίνει σε επικίνδυνες πράξεις για τον εαυτό του και την υγεία του, όταν περάσει το χρονικό διάστημα των έξι μηνών και η κατάθλιψη συνεχίζεται, όταν πάσχει από διαταραχή μετατραυματικού στρες. Τότε χρειάζεται οπωσδήποτε ψυχοθεραπεία. Το να πείσουμε τον δικό μας άνθρωπο να επισκεφτεί έναν ψυχολόγο σε τέτοια περίπτωση, αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη βοήθεια που μπορούμε να του προσφέρουμε. Πολλές φορές φίλοι και συγγενείς έσωσαν κυριολεκτικά ανθρώπους πείθοντάς τους να δεχθούν ψυχολογική βοήθεια όταν την χρειάζονταν και δεν το παραδέχονταν λόγω του πόνου και της θλίψης τους.
Κάτι που πρέπει να γνωρίζουμε είναι πως οι τελευταίες έρευνες στον τομέα των αυτοκτονιών αποδεικνύουν πως ένα άτομο είναι επικίνδυνο να αυτοκτονήσει ακόμα και όταν αναφέρεται συχνά σε αυτό το ενδεχόμενο ως απειλή. Ενώ παλαιότερα πιστευόταν πως όταν κάποιος απειλεί συνέχεια πως θα αυτοκτονήσει, δεν κινδυνεύει να το κάνει. Σήμερα γνωρίζουμε πως όταν κάποιος απειλεί να αυτοκτονήσει είναι εξίσου επικίνδυνος να το κάνει όσο και εκείνος που το σχεδιάζει κρυφά.
Και τώρα πώς;
Δύσκολα. Το μετά μιας τραγωδίας είναι δύσκολο γι αυτούς που μένουν. Επώδυνο και βασανιστικό. Αυτοί που το επιβιώνουν καλύτερα είναι εκείνοι που έχουν δυνατό και συγκροτημένο χαρακτήρα, ισχυρή κοινωνική και ψυχολογική στήριξη, και πνευματικό υπόβαθρο. Η πνευματικότητα οποιασδήποτε μορφής βοηθά τους ανθρώπους να ξεπερνούν δύσκολα και βασανιστικά συμβάντα στη ζωή τους. Οι διάφορες τελετουργίες, όπως αυτές της κηδείας και των μνημόσυνων αποδεικνύονται πολύ βοηθητικές για τους ανθρώπους που έχουν σύνδεση με την εκκλησία Οι πνευματικές πίστεις και οποιουδήποτε άλλου είδους επίσης στηρίζουν τους ανθρώπους επειδή τους δίνουν μια αιτιολογία γι αυτό που συνέβηκε και μια ελπίδα για το μέλλον. Έχει βρεθεί ερευνητικά πως οι άνθρωποι που δηλώνουν πιστοί σε οποιαδήποτε πίστη, έχουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών και βαριάς κατάθλιψης.
Και μετά πώς;
Ας μαζέψουμε όσα εφόδια έχουμε μέσα μας, ο ψυχοσωματικός οργανισμός μας έχει αποθηκευμένες πολλές δυνάμεις, ας αφήσουμε τον εαυτό μας να βιώσει φυσιολογικά και αβίαστα το πένθος του, ας χρησιμοποιήσουμε όσους ανθρώπους είναι πραγματικά φίλοι μας και μας αγαπούν, και ήδη προσέτρεξαν δίπλα μας, για να μας βοηθήσουν ορθά. Απομακρύνετε από κοντά σας οποιοδήποτε άτομο σας κάνει να νιώθετε άβολα με το πένθος σας και σας αναγκάζει να συμπεριφέρεστε με οποιοδήποτε κοινωνικά αποδεκτό, αλλά για σας αφύσικο και βασανιστικό τρόπο. Ανοιχτείτε σε ανθρώπους που σας καταλαβαίνουν και δε σας καταπιέζουν. Αποδεχθείτε τη βοήθεια ενός ειδικού αν εσείς νιώθετε πως τη χρειάζεστε ή κάποιος δικός σας σας παρακινεί. Δεν είναι ντροπή. Οι ειδικοί είναι εκεί για να τους χρησιμοποιούμε. Γιατί να μη χρησιμοποιούμε τις γνώσεις της σύγχρονης επιστήμης προς όφελός μας;
Ξεσπάστε, ξεσπαθώστε, διεκδικήστε τα νομικά και οικονομικά δίκαιά σας κι αυτά των αγαπημένων σας που έφυγαν τόσο άδικα. Αυτό θα σας βοηθήσει να νιώσετε έστω εκ των υστέρων μια δικαίωση. Αν υπάρχουν φταίκτες, άνθρωποι που από το πόστο τους έδρασαν απερίσκεπτα και συνέβαλαν σ΄αυτό το μεγάλο κακό γιατί να μην τιμωρηθούν; Έτσι θα μπορέσετε να το ξεπεράσετε ευκολότερα, ν αναπαυτείτε ψυχολογικά. Αυτό που σας συνέβηκε είναι μια μεγάλη αδικία, μια πρωτοφανής ατυχία. Είναι πολύ βαρύ και δύσκολο και χρησιμοποιείστε χωρίς ντροπή, οποιοδήποτε μέσο έχετε στη διάθεσή σας για να γιατρευτείτε από τον τεράστιο εσωτερικό πόνο και να μπορέσετε να προσαρμοστείτε στον νέο τρόπο ζωής σας που τόσο βίαια σας επιβλήθηκε.
Κουράγιο!
