Διανύουμε ήδη το Φθινόπωρο του 2005, η χώρα μας έχει μπει στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση, στην Κύπρο λειτουργεί εδώ και χρόνια κρατικό πανεπιστήμιο και ήδη στα επόμενα χρόνια ετοιμάζουν τη λειτουργία τους 2 τουλάχιστον ιδιωτικά πανεπιστήμια. Θα περίμενε κανείς πως όλες αυτές οι πολιτιστικές αλλαγές θα επέφεραν και τις ανάλογες πολιτισμικές και μικροκοινωνικές αλλαγές. Οι άνθρωποι θα σταματούσαμε να σκεφτόμαστε μικρόνοα και φοβισμένα. Θα αποδεχόμασταν τους άλλους με αγάπη και σεβασμό και θα σταματούσαμε να σταμπάρουμε τους συνανθρώπους μας με αρνητικές ετικέτες όπως πρώην άρα και νυν ναρκομανής, πρώην άρα και νυν εγκληματίας, πρώην άρα και νυν αλκοολικός κ.ο.κ.
Είναι αλήθεια πως γίνονται πολλές και φαντασμαγορικές εκδηλώσεις αγάπης και αποδοχής προς τους διαφορετικούς συνανθρώπους μας και ιδιαίτερα προς τα άτομα με ειδικές ανάγκες. ΄Ολοι ή σχεδόν όλοι δίνουμε χρήματα για ιερούς σκοπούς όπως τη λειτουργία αποτοξινωτικών κέντρων. Πολλές φορές σε συζητήσεις εκφράζουμε φιλελεύθερες απόψεις για την ανθρώπινη διαφορετικότητα. Τί κάνουμε όμως στην πράξη; Η εξωτερική αυτή αλλαγή χωνεύτηκε, εσωτερικοποιήθηκε;
Θα σας μιλήσω ανώνυμα για ένα περιστατικό. Νεαρή κοπέλα 25 χρονών, γνώρισε και ερωτεύτηκε ένα συνομήλικό της άντρα, ο οποίος 6 χρόνια πριν, στην ηλικία των 19 χρονών, είχε συλληφθεί για χρήση και διακίνηση ναρκωτικών. Η χρήση ναρκωτικών ουσιών, και συγκεκριμένα ινδικής κάνναβης, που έκανε τότε έγινε γνωστή και οι γονείς του τον έστειλαν σε ένα κέντρο αποτοξίνωσης στην Ελλάδα, όπου και πέρασε ένα χρονικό διάστημα κάποιων μηνών και αποτοξινώθηκε. Εκτοτε έπαψε να είναι χρήστης οποιασδήποτε ναρκωτικής ουσίας.
Οταν η κοπέλα αυτή μίλησε για τη σχέση της στους γονείς της και για την πρόθεσή της να δεσμευτεί σοβαρά με αυτόν τον άντρα, ήρθε αντιμέτωπη με μια σωρεία αρνητικών αντιδράσεων από αυτούς.
– « Μα, είσαι στα καλά σου; Θα πας να παντρευτείς αυτόν τον ναρκομανή; Δεν καταλαβαίνεις πως έχει πρόβλημα; Θες να καταστρέψεις τη ζωή σου; Εμείς δε σου δίνουμε την ευχή μας. Αν προχωρήσεις σε κάτι τέτοιο δεν είσαι πλέον κόρη μας!»
Μάταια η κοπέλα προσπάθησε να τους μεταπείσει. Να τους δώσει να καταλάβουν πως ο Νίκος, ας τον ονομάσουμε έτσι, έχει πολύ καιρό που αποτοξινώθηκε, που σταμάτησε να κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών και πως πλέον είναι ένας από τους μεγαλύτερους πολέμιους αυτής της κατάστασης. Στο μυαλό των μορφωμένων κύπριων γονιών της πρώην ναρκομανής σημαίνει νυν ναρκομανής, η κυπριακή κοινωνία δε δίνει εύκολα άφεση αμαρτιών στα παιδιά της. Απαξ και σου κολληθεί μια ετικέτα φαίνεται πως είναι πολύ δύσκολο να την ξεκολλήσεις.
Σαν τέτοια περιστατικά συναντούμε καθημερινά και πολλά άλλα. Κοινωνική προκαταλάληψη και ετικετοποίηση για διάφορες καταστάσεις. Ας μιλήσουμε για παράδειγμα για μια πιο διαδεδομένη κατάσταση, αυτή των διαζυγίων. Πόσο συχνά συναντούμε προκατάληψη για τις διαζευγμένες γυναίκες που μεγαλώνουν μόνες τους τα παιδιά τους; Διαζευγμένη ίσον «εύκολη», ίσον «χαμηλής ηθικής», ίσον επικίνδυνη για τους άντρες μας Ή το να είσαι παιδί χωρισμένων γονιών σημαίνει να είσαι αυτόματα προβληματικό παιδί, διαλυμένης οικογένειας όπως συνηθίζουμε να λέμε;
Και σας διαβεβαιώνω ως ψυχολόγος, που βλέπω πολλούς ανθρώπους στο γραφείο μου, πως υπάρχουν πολλά παιδιά με προβλήματα τα οποία προέρχονται από «καθωσπρέπει» οικογένειες. ( Τι απερίγραπτος όρος κι αυτός, καθωσπρέπει!) Υπάρχουν επίσης και πολλά παιδιά των οποίων οι γονείς τους έχουν χωρίσει, και παρόλα αυτά έχουν μια καλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και είναι ψυχολογικά ισορροπημένα. Υπάρχουν επίσης πολλές διαζευγμένες γυναίκες οι οποίες σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους και δεν προβαίνουν σε ερωτικές σχέσεις με παντρεμένους άντρες, όπως υπάρχουν και πολλές παντρεμένες γυναίκες οι οποίες απατούν το σύντροφό τους συστηματικά και κανένας δεν παίρνει είδηση.
Το πρόβλημα, όπως ανέφερα και στην αρχή, νομίζω πως εντοπίζεται στο φόβο που νιώθει η κυπριακή κοινωνία για τη διαφορετικότητα. Φοβούμαστε αυτούς που διαφέρουν από εμάς. Φοβούμαστε πως θα μας «παρασύρουν» τα παιδιά μας, πως θα μας «καταστρέψουν» τις οικογένειές μας. ΄Ετσι δυσκολευόμαστε να αποδεχθούμε τους ανθρώπους αυτούς. Δυσκολεύομαστε να δημιοργήσουμε φιλικές σχέσεις μαζί τους, δε θέλουμε να πιστέψουμε πως (όπως στην περίπτωση των αποτοξινωμένων ανθρώπων) μπορούν να αλλάξουν και να έχουν πια μια ψυχοκοινωνικά υγιή συμπεριφορά.
Είμαστε σκληρή κοινωνία και απορριπτική. Σε μικρότερο βαθμό βέβαια από ότι παλιά, αλλά ακόμη χρειαζόμαστε πολλή δουλειά στο να αλλάξουμε ουσιαστικά. Εξωτερικά και εσωτερικά. Να ανοίξουμε το πνεύμα μας, το μυαλό μας να μπορέσει να χωρέσει άλλους τρόπους ζωής και σκέψης. Την καρδιά μας, την ψυχή μας να μπορέσει να αποδεχθεί και να αγαπήσει αυτούς που στάθηκαν λιγότερο τυχεροί από εμάς, στη ζωή τους, στις σχέσεις τους, στην κληρονομικότητά τους.
Και είναι καλό να το κάνουμε αυτό τώρα, αυτόβουλα, χωρίς να μας εξαναγκάζει κανένας. Γιατί η ζωή η ίδια έρχεται με μια θαυμαστή δικαιοσύνη να μας διδάξει μαθήματα. Αρκετές φορές έχω ακούσει από στενοχωρημένους γονείς για την πορεία των παιδιών τους, να μου λένε : « Αυτά που βλέπαμε και κοροϊδεύαμε στους άλλους, τωρά παθαίνουν τα τα παιδιά μας!» Κι εκεί αναγκαστικά ανοίγει το πνεύμα σου και κατανοεί το μυαλό σου. Κατανοεί πως ένας αποτοξινωμένος ναρκομανής χρειάζεται όλη τη συμπαράσταση και την αγάπη των γύρω του για να μπορέσει να κρατηθεί στην καινούρια «καθαρή» ζωή του, πως τα παιδιά που οι γονείς τους χώρισαν δεν ωφελούνται με τις κοινωνικές διακρίσεις και το κουτσομπολιό των γύρω τους, πως οι άνθρωποι που είχαν ατυχίες στους γάμους ή στις σχέσεις τους δικαιούνται δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες. Οταν μιλάς για το δικό σου παιδί όμως έχεις μεγαλύτερη αγάπη και κατανόηση.
Μπορούμε άραγε να αντιμετωπίζουμε τους άλλους με την αγάπη και την καλή πρόθεση που αντιμετωπίζουμε τα παιδιά μας;
Θέκλα Πετρίδου
Ψυχολόγος
Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2005.
