Γιατί;
Γιατί να γίνει τέτοιο κακό;
Γιατί να μην μπορέσουμε ως κοινωνία και κράτος να το προλάβουμε;
Γιατί;
Αυτό το ερώτημα τριβελίζει το μυαλό μου από την Τετάρτη 18 του Ιούνη.
Δεν θέλω να μιλήσω καθόλου συγκεκριμένα για τα γεγονότα. Δεν τα έζησα ως ψυχολόγος, η σχέση μου ήταν ανθρώπινη με τα θύματα, όχι επαγγελματική.
Θέλω να μιλήσω όμως γενικώς για το πώς μπορεί να φτάσει ένας φυσιολογικός άνθρωπος σε αυτό το σημείο.
Αυτό ρωτήθηκα την πρώτη μέρα: «Πώς ένας φυσιολογικός άνθρωπος φτάνει σε αυτό το σημείο;» . Η άμεση απάντηση μου ήταν: δεν είναι τόσο εύκολο ένας φυσιολογικός άνθρωπος να φτάσει σε αυτό το σημείο. Να αρθούν πλήρως οι ανθρώπινες, συναισθηματικές, κοινωνικές, ηθικές αναστολές.
Δανείζομαι από την συνάδελφο ψυχολόγο Δρα Αριστονίκη Θεοδοσίο-Τρυφωνίδου, τα ερευνητικά δεδομένα που παρέβαλε σε δικό της σχετικό άρθρο με τον τίτλο: «Πώς ένας άντρας φτάνει στο σημείο να σκοτώσει την γυναίκα του» που δημοσιεύτηκε στο Like.com.cy
http://like.philenews.com/el-gr/psychology-eidiseis/269/13508/pos-enas-antras-ftanei-sto-simeio-na-skotosei-ti-gynaika-tou
Ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι οι άνδρες ανάμεσα σε 45 υποθέσεις που εκδικάστηκαν, στις 42 (95,7%) ήταν οι δράστες. Ο πρόεδρος της Ένωσης Εισαγγελέων Ελλάδος κος Μπαγιάς, συμφωνώντας με τα ερευνητικά δεδομένα αναφέρει σχετικά: «Οι δράστες των εγκλημάτων πάθους είναι συνήθως άντρες. Αυτό συμβαίνει γιατί το λεγόμενο ισχυρό φύλο εξακολουθεί να θεωρεί τη γυναίκα κτήμα του. Δεν αποδέχεται την απόρριψη, αδυνατεί να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα της χειραφέτησης της γυναίκας, και δεν μπορεί να την αποδεχθεί ως ισότιμη στον ερωτικό τομέα». Το 50% των δραστών ήταν ηλικίας 26 έως 35 χρόνων, ανήκαν δηλαδή στον ενεργό πληθυσμό. ʼγαμοι ή έγγαμοι ήταν το 72,8%, ενώ μεγάλο είναι το ποσοστό των χωρισμένων και των διαζευγμένων δραστών. Το έγκλημα της ανθρωποκτονίας με κίνητρο το ερωτικό πάθος φαίνεται να τελείται με μεγαλύτερη συχνότητα από άτομα που βρίσκονται σε διάσταση με τον επίσημο ερωτικό τους σύντροφο και ενδεχομένως οι πιθανότητες επανασύνδεσής τους είναι από ελάχιστες έως ανύπαρκτες. Από την έρευνα ακόμη προκύπτει ότι το 42% περίπου των δραστών του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας με κίνητρο το ερωτικό πάθος ανήκουν στις κατώτερες κοινωνικό-οικονομικές τάξεις ή ασκούν κάποιο επάγγελμα χαμηλού κοινωνικού κύρους. Ήταν ίδιας εθνικότητας με το θύμα στο 87% και μεγαλύτερης ηλικίας στο 76,9%. Στο 17,4% ο δράστης του εγκλήματος είχε τελέσει και κάποιο άλλο ποινικό αδίκημα κατά το παρελθόν, για το οποίο είχε καταδικασθεί ενώ στο 82,6% ο δράστης δεν είχε καμία προηγούμενη ποινική εγγραφή. Διαπιστώνεται λοιπόν ότι οι ανθρωποκτόνοι με κίνητρο το ερωτικό πάθος έχουν μικρότερη ροπή προς το έγκλημα, λειτουργούν παρορμητικά και λιγότερο προσχεδιασμένα και ίσως να είναι το πρώτο και τελευταίο έγκλημα που τελούν.
Το 87% χαρακτηρίζονται από το περιβάλλον τους ως «κοινωνικοί», που έχουν τουλάχιστον μία δομημένη έστω και ατελώς κοινωνική σχέση με το θύμα τους, ενώ οι 20 από τους 23 δράστες ήταν «ψυχικά υγιείς». Τα ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν ότι τα περισσότερα εγκλήματα παρατηρούνται με μεγαλύτερη συχνότητα σε μικρές και κλειστές κοινωνίες, όπου οι κοινωνικές πιέσεις για αποκατάσταση της τιμής του απατημένου και για τιμωρία της άπιστης είναι περισσότερο έντονες και επιτακτικές. Σημαντικός παράγοντας στις ανθρωποκτονίες με κίνητρο το ερωτικό πάθος είναι ο βρασμός ψυχικής ορμής του δράστη, που αυξάνει τις πιθανότητες επιβολής μειωμένης ποινής. Η έρευνα έδειξε ότι στο 21,7% των περιπτώσεων ο δράστης τέλεσε το έγκλημα σε κατάσταση βρασμού ψυχικής ορμής, ενώ στο 78,3% ο δράστης τέλεσε το έγκλημα σε ήρεμη ψυχική κατάσταση. Σύμφωνα με την έρευνα βρέθηκε ότι, περίπου το 1/2 των υποθέσεων ανθρωποκτονίας συγκεντρώνουν υψηλούς βαθμούς οργάνωσης και προσχεδιασμού από τον δράστη. Στα ερωτικά εγκλήματα αυξάνονται αισθητά οι πιθανότητες ο δράστης να διαπράξει απόπειρα αυτοκτονίας μετά την τέλεση της δολοφονίας.
Δεν μπορώ να κάνω διάγνωση για κάποιον που δεν βρίσκεται πλέον εν ζωή και που δεν γνώρισα ποτέ από κοντά.
Αυτό που μπορώ να γράψω ως ψυχολόγος είναι πως υπάρχει μια σοβαρή κατηγορία διαταραχών, που ονομάζονται Διαταραχές Προσωπικότητας και πως άτομα με Διαταραχή Ψυχοπαθητικής Προσωπικότητας αποτελούν το συντριπτικό ποσοστό των δραστών απεχθών εγκλημάτων. Αυτά τα λένε οι έρευνες, δεν τα λέω εγώ. Πως για να υλοποιήσει κάποιος την «φαντασίωση» του θυμού του, είναι προαπαιτούμενο να μην λειτουργούν βασικές λειτουργίες κρίσης και ηθικής αναστολής. Η ψυχοπαθολογία του δράστη είναι πιθανόν να μην γίνεται αντιληπτή από το άμεσο περιβάλλον του, ή εάν του ζητηθεί να επισκεφτεί ειδικό ψυχικής υγείας όπως ψυχίατρο ή ψυχολόγο αυτός να αρνηθεί κατηγορηματικά. Το γεγονός ότι δεν γίνεται αντιληπτή η παθολογία του ή ότι δεν το παραδέχεται ο ίδιος, αυτό δεν τον καθιστά και ψυχικά ισορροπημένο ή «φυσιολογικό».
Διαφωνώ κάθετα με την άποψη που εκφράστηκε πως «Είναι μύθος ότι τα εγκλήματα γίνονται συνήθως από σοβαρά ψυχικά πάσχοντες.» Η διαταραχή ψυχοπαθητικής προσωπικότητας αποτελεί σοβαρή ψυχολογική διαταραχή, που περιλαμβάνεται στα επίσημη εγχειρίδια διάγνωσης ψυχικών διαταραχών (ICD και DSM). Δεν είναι μόνο οι ψυχωτικές διαταραχές, σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Είναι και οι διαταραχές προσωπικότητας και μάλιστα πολύ πιο επικίνδυνες λόγω του ότι είναι δύσκολο να δεχθεί διάγνωση και βοήθεια το άτομο που πάσχει από τέτοια διαταραχή και το περιβάλλον του τείνει να το θεωρεί «φυσιολογικό» και απλώς αναστατωμένο και πικραμένο.
Το έγκλημα που συγκλόνισε την Κύπρο ήταν από ότι φαίνεται προμελετημένο. Το όπλο οπλισμένο και έτοιμο για χρήση σε δευτερόλεπτα σκόρπισε τον θάνατο και τον πόνο. Δεν μπορεί κάτι τέτοιο να θεωρηθεί έγκλημα «εν βρασμώ ψυχής», ούτε προσωρινή παράνοια. Το φονικό όπλο ήταν έτοιμο για χρήση μέσα στο αυτοκίνητο προτού καταφτάσουν ανίδεα τα θύματα της τραγωδίας στο σημείο εκείνο. Για αυτό και δεν υπήρξε περιθώριο αντίδρασης ή διαφυγής. Αυτά είναι γνωστά από τις αναφορές αυτοπτών μαρτύρων και σίγουρα έχουν κατατεθεί και στους ανακριτές.
Όπως αναφέρει και Δρ Βερεσιές ο ψυχίατρος, σε συνέντεξη του στον δημοσιογράφο Μάριο Δημητρίου : «Υπήρξε συναισθηματική και ενδοψυχική προετοιμασία και δεν έγινε εν βρασμώ ψυχής ή τυχαία»
Δεν έχω κανένα λόγο να ανακατευθώ στο έργο της θανατικής ανάκρισης και της διερεύνησης του φονικού. Δεν είναι η δουλειά μου. Την δική μου κατάθεση την έδωσα από την πρώτη στιγμή στην αστυνομία.
Η δουλειά μου είναι να μπορέσω να εξηγήσω στον εαυτό μου πρώτα και στον επιζώντα ύστερα γιατί συνέβηκε αυτό.
Δεν θα κατηγορήσω ούτε την Αστυνομία, ούτε το Γραφείο Ευημερίας. Ως ψυχολόγος και κοινωνικός επιστήμονας πιστεύω ακράδαντα πως χρειάζεται να αναθεωρηθεί το νομικό πλαίσιο ώστε οι αρμόδιοι φορείς να μπορούν να επεμβαίνουν άμεσα και αποτελεσματικά σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, απειλών κατά της ζωής μελών της οικογένειας κλπ.
Όπως ισχύει η παρούσα νομοθεσία και οι κανονισμοί, εάν ένα άτομο καταγγείλει πως κάποιος τον έχει χτυπήσει στο παρελθόν και απειλεί να τον σκοτώσει, η αστυνομία δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο παρά να ανοίξει υπόθεση και να καλέσει τον καταγγελθέντα να καταθέσει για το θέμα και να του γνωστοποιήσει την καταγγελία. Εάν κάποιος βρίσκεται σε αυτή την ψυχική κατάσταση που βρισκόταν ο μακαρίτης, δεν είναι πολύ πιθανό να φύγει από την κατάθεση στην Αστυνομία και να βάλει αμέσως σε πράξη τα σχέδια του; Τα προμελετημένα; Η γνώμη μου είναι πως χρειάζεται να αποκτήσει το ΤΑΕ εξουσία αυτόφωρου κράτησης για τουλάχιστον 24 ώρες κάποιου βίαιου ή δυνητικά βίαιου ανθρώπου, προκειμένου να του γίνουν οι απαραίτητες ψυχιατρικές εξετάσεις από κρατικό ψυχίατρο και σε εκείνο το χρονικό διάστημα να φυγαδευτεί η οικογένεια στο καταφύγιο για προστασία από την οικογενειακή βία.
Και στο γραφείο Ευημερίας. Όταν γίνει καταγγελία για βία στην οικογένεια και απειλές, επώνυμη είτε ανώνυμη, το γραφείο στέλνει μια λειτουργό στο σπίτι της οικογένειας να κάνει αυτοψία. Να συναντήσει δηλαδή τόσο τα πιθανά θύματα όσο και τον πιθανό δράστη επί τόπου και να συλλέξει πληροφορίες. Σκεφτήκατε το ενδεχόμενο να υλοποιούνταν πάλι τα σχέδια την ώρα που θα βρισκόταν η λειτουργός εκεί;
Το νομικό πλαίσιο και οι κανονισμοί σε σχέση με την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας στην οικογένεια χρειάζονται αναβάθμιση. Η άποψη μου είναι πως πρέπει να συσταθεί επιτροπή από ειδικούς, νομικούς, εγκληματολόγους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, αστυνομικούς, να μελετήσου τα νομικά πλαίσια άλλων χωρών, τα κενά που έχει η δική μας νομοθεσία και να καταρτίσουν ένα νέο νομικό πλαίσιο που να μπορεί να είναι αποτελεσματικό στην δική μας χώρα και κοινωνία.
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς όμως εν τω μεταξύ για να μπορούμε να προλάβουμε τέτοια περιστατικά στο μέλλον, κάποιες δικές μου σκέψεις:
- Εάν ένας άνθρωπος εξασκεί βία σε μέλη της οικογένειας του, τα κτυπά, τα υβρίζει, τα μειώνει τότε είναι πιθανόν να φτάσει και στο έσχατο σημείο. Να το έχουμε πάντα υπόψη μας.
- Εάν ένας άνθρωπος έχει ήδη εξασκήσει βία πάνω σε μικρά ζώα, σκότωσε γατιά, τραυμάτισε σκυλάκια κλπ, τότε είναι πιθανόν να πάσχει από διαταραχή ψυχοπαθητικής προσωπικότητας και είναι επικίνδυνος να εξασκήσει ανάλογη βία και σε ανθρώπους.
- Όταν κάποιος απειλεί πως εάν φύγεις από μένα, εάν χωρίσουμε, θα σε σκοτώσω και θα σκοτωθώ το λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη, έστω και εάν υπάρχει η πιθανότητα οι απειλές να είναι κούφιες. «Φύλαγε τα ρούχα σου για να έχεις τα μισά».
- Στο 1440 υπάρχει δωρεάν εθελοντική τηλεφωνική γραμμή για αντιμετώπιση της βίας στην οικογένεια. Τηλεφωνούμε σε εκείνον τον αριθμό, αναφέρουμε το τι συμβαίνει στο σπίτι μας και ζητούμε οδηγίες για το πώς να προστατευτούμε.
- Εάν υποψιαζόμαστε ή μάθουμε πως σε μια οικογένεια που γνωρίζουμε συμβαίνουν περιστατικά βίας καταγγέλλουμε ανώνυμα στο Γραφείο Ευημερίας. Το Γραφείο Ευημερίας είναι υποχρεωμένο να διερευνήσει κάθε καταγγελία, έστω και ανώνυμη.
- Εάν βρισκόμαστε σε κατάσταση διάστασης και ο πρώην σύντροφος μας απειλεί να μας κάνει κακό, το αναφέρουμε στον δικηγόρο μας και παίρνουμε νομική συμβουλή για το πώς να το χειριστούμε. Είμαι σίγουρη πως μετά το τελευταίο τραγικό περιστατικό και οι δικηγόροι θα είναι τριπλά προσεκτικοί στο άκουσμα τέτοιων απειλών.
- Συμβουλεύουμε τις γυναίκες και τα παιδιά που δέχονται βία στην οικογένεια να απευθυνθούν στην Αστυνομία, στο Γραφείο Ευημερίας, στο 1440 και να ζητήσουν προστασία.
- Να καταγγέλλουμε περιστατικά βίας στην Αστυνομία και να μην αποσύρουμε μετά τις καταγγελίες, έστω και αν «τα έχουμε βρει» με αυτόν που μας κακοποίησε.
- Να αντιληφθούμε όλοι πως άντρες και γυναίκες έχουμε ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις και πως ο σύντροφος μας είτε από σχέση ή γάμο έχει κάθε ανθρώπινο δικαίωμα να μας χωρίσει, έστω και εάν εμείς θέλουμε να είμαστε μαζί του.
- Να αποφεύγουμε να δικαιολογούμε περιστατικά βίας. Μου σηκώνεται η τρίχα όταν ακούω πως «είχε τα δίκια του και ο δολοφόνος». Ότι δίκιο και να έχεις, σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογείται το να σκοτώσεις τα μέλη της οικογένειας σου. Εάν άνθρωποι στο περιβάλλον σας δικαιολογούν θύτες σε τέτοια οικογενειακά εγκλήματα, αυτό είναι ανησυχητικό
- Όταν ένα ζευγάρι από τον οικογενειακό ή κοινωνικό μας περίγυρο βρίσκεται σε διαδικασία χωρισμού, να μην επεμβαίνουμε, να μην συνδαυλίζουμε φωτιές και εάν μας ζητηθεί η γνώμη μας να είναι ουδέτερη και ειρηνοποιός. Όλοι έχουν δίκιο και όλοι έχουν άδικο, μια ψυχοπαθητική προσωπικότητα όμως αντιλαμβάνεται το δίκιο της ως το εξέχον και σημαντικό.
- Να μην βγάζουμε συμπεράσματα για ανθρώπους και καταστάσεις που δεν γνωρίζουμε.
- Όταν κάνουμε μια νέα γνωριμία, να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τυχόν σημάδια βίας ή δικαιολόγησης της βίας από το άλλο άτομο και να μην προχωρούμε σε σχέση μαζί του εφόσον διαπιστώσουμε κάτι τέτοιο.
- Εάν μέσα στην ερωτική μας σχέση ή στον γάμο μας υπάρξει βία, φεύγουμε να γλιτώσουμε, παραμένουμε μόνο εάν ο θύτης δεσμευτεί και κάνει ψυχοθεραπεία και ψυχοφαρμακοθεραπεία για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του. Και πάντα είμαστε προσεκτικοί και σε επιφυλακή. Ακόμα και εάν ένα άτομο με διαταραχή ψυχοπαθητικής προσωπικότητας δεχθεί να πάει σε ψυχολόγο ή και ψυχίατρο, μπορεί να μην ακολουθεί συνειδητά την θεραπεία, χρειάζεται βούληση του ατόμου για να ακολουθήσει ψυχοθεραπεία και να παίρνει σωστά τα φάρμακα του, οπόταν δεν επαναπαυόμαστε
- Δεν συνεχίζουμε καβγάδες με βίαια άτομα μέσω τηλεφώνου, μηνυμάτων και τα λοιπά. Μπορεί εμείς να θέλουμε να βρούμε το δίκιο μας, αλλά ποτέ δεν ξέρουμε πως θα αντιδράσει ο άλλος. Όσο λιγότερες συγκρούσεις, τόσο το καλύτερο. Για ζευγάρια που βρίσκονται σε διάσταση, εάν ο ένας από τους δύο επιμένει να στέλνει μηνύματα και να τηλεφωνεί, τον παραπέμπουμε στον δικηγόρο μας. Δεν μιλούμε εμείς με τον πρώην μας ή την πρώην μας όταν η κατάσταση είναι τεταμένη και υπάρχουν διαμάχες. Να κάνουν την συζήτηση αυτή οι δικηγόροι.
- ʼτομα τα οποία έχουν δεχθεί σωματική βία και κακοποίηση ως παιδιά και δεν έχουν δεχθεί ποτέ ψυχοθεραπεία για αυτό και συνεχίζουν οι ίδιοι τον φαύλο κύκλο της βίας είναι επικίνδυνοι για τους γύρω τους. Προσέχουμε. Επαγρυπνούμε.
Αυτές κάποιες πρόχειρες σκέψεις που μου έρχονται στο μυαλό, αναλογιζόμενη τα γεγονότα.
Πραγματικά, εύχομαι ο Θεός να αναπαύσει τις ψυχές αυτών που έφυγαν και να δώσει παρηγοριά στις οικογένειες τους.
Το αγόρι μας είναι καλά, και πιστεύω πως θα τα καταφέρει στην συνέχεια. Έχει ψυχικό σθένος, ψυχολογική ισορροπία, δεν φέρει καμιά κληρονομική ψυχοπαθολογία και έχει την καλύτερη ειδικό στο πλευρό του, όχι εμένα, την παιδοψυχολόγο του, της οποίας τις γνώσεις και ικανότητες εμπιστεύομαι απόλυτα.
Μακάρι να μην ξανασυμβεί κάτι τέτοιο.
Μακάρι .
Θέκλα Πετρίδου
Ψυχολόγος, συγγραφέας
Αρ. Επαγγελματικής άδειας: 24/677 (Ελληνική Δημοκρατία, Ε. Ε.).
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο Themaonline
