Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς πλησιάζουν και όλοι τρέχουμε να προετοιμαστούμε για το μεγάλο γεγονός. Η ξενόφερτη παράδοση από την μια, η κουλτούρα μας από την άλλη, τα όνειρα των παιδικών μας χρόνων, μας προσανατολίζουν στο να θεωρούμε μεγάλες αυτές τις μέρες. Και να περιμένουμε πολλά. Από τον εαυτό μας. Κυρίως ως προς την συναισθηματική απόδοσή του. Περιμένουμε πως πρέπει να νιώθουμε εξαιρετικά και να απολαύσουμε στο μέγιστο βαθμό την εμπειρία των Χριστουγέννων.

Στον τίτλο ρωτώ αν θα καταφέρουμε να είμαστε ευτυχισμένοι αυτές τις γιορτές. Στην ερώτησή μου εμπεριέχεται τόσο το στοιχείο της προσπάθειας για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, όσο και αυτό της προηγούμενης αποτυχίας. Πολλοί άνθρωποι παραπονιόμαστε πως ειδικά στις γιορτές αυτές νιώθουμε να μας βαραίνει η κατάθλιψη, ή ένα αίσθημα αποτυχίας να φτάσουμε στον ύψιστο βαθμό ευδαιμονίας που περιμένουμε. Έχουμε στο μυαλό μας δηλαδή την εικόνα πως αυτές τις μέρες όλοι είναι χαρούμενοι και ευτυχισμένοι και πως είμαστε κατά κάποιον τρόπο αποτυχημένοι εάν δεν καταφέρουμε να νιώσουμε έτσι.

Πόσοι όμως πραγματικά νιώθουν ευτυχισμένοι και χαρούμενοι αυτές τις μέρες; (Εκτός από τα παιδιά φυσικά, που εάν δεν ζουν μέσα σε προβληματικές οικογένειες και καταστάσεις, λόγω δώρων, σχόλης και γιορτινής ατμόσφαιρας είναι η καλύτερη τους!)

Πόσοι όντως χτυπούνε κόκκινο στο βαρόμετρο της ευτυχίας τα Χριστούγεννα;

Θα έλεγα πως όχι τόσοι πολλοί όσο νομίζουμε. Η ευτυχία δεν είναι κάτι που έρχεται κατά παραγγελίαν. Η χαρά δεν επιβάλλεται έξωθεν, αναβλύζει έσωθεν. Δεν μπορείς να πας σε ένα ακριβό μαγαζί να αγοράσεις ένα πακέτο ευτυχίας όπως μπορείς να πάρεις ένα ωραίο φόρεμα ή ένα εντυπωσιακό κουστούμι για να ντύσεις τον εξωτερικό εαυτό σου. Τα πλαστά χαμόγελα στα πάρτι και τα ρεβεγιόν προκαλούν ρυτίδες και θυμίζουν καλομακιγιαρισμένους κλόουν που αν τους κοιτάξεις προσεκτικά η χαρωπή τους φάτσα ανατρέπεται σε θλιβερή, σαν τις διπλές μαγικές εικόνες των παιδικών μας χρόνων, ένα πράγμα. Οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας, ίσως κι εμείς, αδυνατούμε να νιώσουμε την επιβεβλημένη ευτυχία των εορτών. Ίσως γιατί ξεχάσαμε πολύ καιρό τον εαυτό μας, τον αφήσαμε να βουλιάξει στην θλίψη, την ανία, την μοναξιά. Παραβλέπαμε τα προβλήματά μας και τις εσωτερικές μας συγκρούσεις. Αφήσαμε τον εαυτό μας αφρόντιστο. Κόβουμε τα μαλλιά μας μια φορά το μήνα, τα χτενίζουμε 2 φορές την εβδομάδα, επισκεπτόμαστε την αισθητικό μας, την διαιτολόγο μας, αγοράζουμε ο,τι γουστάρει η ψυχή μας,(ή τουλάχιστον αγοράζαμε μέχρι πρότινος :-), αλλά δεν τρέφουμε την ψυχή μας με πνευματικές τροφές, δεν επισκευάζουμε την καρδιά μας όταν ραγίσει, δεν προσέχουμε για να έχουμε τις σχέσεις μας.

Πώς περιμένουμε λοιπόν, να ανταποκριθεί το συναίσθημα μας στο πνεύμα τον εορτών καταναγκαστικά; Να νιώθουμε δηλαδή ευτυχισμένοι μόνο και μόνο επειδή είναι Χριστούγεννα;

Δεν γίνεται έτσι απλά. Χρειάζεται προετοιμασία ολόχρονη η ψυχή για να μπορεί να απολαμβάνει και να γεύεται τις χαρές του πνεύματος. Χρειάζεται άσκηση και εξάσκηση στην ευτυχία. Για να μην γίνω συνηθισμένη να αναλύσω και ένα σωρό λόγους για τους οποίους τις γιορτές είναι ιδιαίτερα δύσκολο για κάποιους ανθρώπους να περάσουν καλά. ( προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, οικονομικά προβλήματα, τραύματα του παρελθόντος συνδεδεμένα με αυτές τις μέρες όπως αλκοολικοί γονείς, εθισμένοι στον τζόγο κ.λ.π.).

Θα τα καταφέρουμε λοιπόν αυτές τις γιορτές να περάσουμε καλά; Πώς;

Πρώτον, ας σταματήσουμε να προσπαθούμε. Η ευτυχία και η χαρά δεν προγραμματίζονται, έρχονται από μόνα τους, η προσπάθεια στερεί τον αυθορμητισμό, απαραίτητο στοιχείο της ψυχαγωγίας. Μπορούμε όμως να προγραμματίσουμε να πάρουμε άδεια από τις δουλειές μας, να κανονίσουμε εξόδους και τραπέζια με φίλους, να βρούμε ώρα να παίξουμε με τα παιδιά μας… Χωρίς να περιμένουμε πυροτεχνήματα… Έτσι απλά και χαλαρά.

Και δεύτερον, ας αρχίσουμε από πριν να φροντίζουμε για την ψυχή μας. Ας εντοπίσουμε τα πράγματα που μας στενοχωρούν. Ας κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας να δούμε τα πραγματικά προβλήματά μας. Ας αναζητήσουμε ουσιαστικές λύσεις. Ας βάλουμε το μαχαίρι στο κόκαλο. Ας έχουμε το θάρρος να καθαρίσουμε τις πληγές μας για να τους δώσουμε την ευκαιρία να επουλωθούν. Κι αν αυτό χρειαστεί, γιατί να μην πάρουμε και την βοήθεια ειδικού για αυτό; Όπως πάμε στον κομμωτή μας ή στον ποδίατρό μας; Γιατί όχι; Ας αφαιρέσουμε τους κάλλους και από την ψυχή μας.

Εγώ φέτος αποφάσισα να μην περιμένω να περάσω καλά. Περιμένω μόνο να ξεκουραστώ. Να κοιμηθώ περισσότερες ώρες και να συναντήσω συγγενείς και φίλους αγαπημένους που τους παραμελώ λόγω των ωραρίων εργασίας μου που δεν συμπίπτουν με αυτά των υπολοίπων. Ένα διάλειμμα από την δουλειά και μια ευκαιρία για ξεκούραση και ψυχαγωγία. Μια αναγέννηση. ʼλλωστε, αυτό δεν είναι και το μήνυμα των Χριστουγέννων; Η Γέννηση του Χριστού να ξαναγεννήσει τις δικές μας ψυχές. Από καρδιάς μας το εύχομαι…!

το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Η ώρα εκείνη που οι γονείς μας μεγαλώνουν, γερνούν και μετατρέπονται σε αδύναμα γεροντάκια είναι δύσκολη για όλους μας. Τους έχουμε συνηθίσει «ψηλούς», περήφανους, δυνατούς, αλάθητους μέχρι την εφηβεία μας. Και ίσως αντιπαθητικούς, ενοχλητικούς, παρεμβατικούς μετέπειτα. Όπως και να έχει το πράγμα, η σχέση του ανθρώπου με τους γονείς του μπαίνει σε μια ιδιαίτερη καμπή όταν αυτοί φτάσουν στην τρίτη ηλικία.

Ως ψυχολόγος, συναντώ κυρίως ανθρώπους με προσωπικά και συναισθηματικά προβλήματα κάθε είδους. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, οι δύσκολες σχέσεις με τους γονείς είναι πάντα γεγονός. Είτε πρόκειται για εφήβους, νέους ανθρώπους στο ξεκίνημά τους ή ακόμα και μεσήλικες. Οι δύσκολες σχέσεις με τους γονείς μας αποτελούν ίσως την υπ’ αριθμόν ένα αιτία για τη δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων.

Σε πολλές περιπτώσεις η λύση του γόρδιου δεσμού είναι αυτή που έδωσε ο Μέγας Αλέξανδρος. Να κοπεί δηλαδή. Όντως υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να ησυχάσουν σε μια συγκεκριμένη φάση στη ζωή τους, αν δεν σταματήσουν να έχουν επαφές με τους δικούς τους. Εννοείται όταν αυτοί είναι παρεμβατικοί στη ζωή των παιδιών τους, όταν δημιουργούν προβλήματα στους γάμους τους, όταν δεν δέχονται τους συντρόφους των παιδιών τους και γενικά όταν δεν σέβονται το γεγονός πως είναι ενήλικοι και επεμβαίνουν στη ζωή τους. Πολλοί άνθρωποι λοιπόν, ηθελημένα ή άθελά τους χαλούν τις σχέσεις τους με τους γονείς τους προκειμένου να βρουν την ηρεμία και την ησυχία να προχωρήσουν με τη ζωή τους. Αναγκαστικά.

Παρόλο που σε πολλές περιπτώσεις υποστήριξα τέτοιες αποφάσεις, των παιδιών δηλαδή να διακόψουν σχέσεις με τους γονείς τους, πάντα βρίσκω πως κάτι τέτοιο δεν είναι η τέλεια λύση. Μπορεί να βρίσκει ο άνθρωπος την ησυχία και την ηρεμία που χρειάζεται, η ψυχή του όμως παραμένει μονίμως πληγωμένη. Δυσκολεύεται να βιώσει πλήρως τη χαρά και τη διασκέδαση. Πάντα κάτι του λείπει.  Μια σκιά στις ωραίες στιγμές του, μια ακαθόριστη λύπη. Ο άνθρωπος μακριά από τη γονική αγάπη και αποδοχή δυσκολεύεται ιδιαίτερα να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και να χαρεί τη ζωή του.

Έτσι, όταν οι γονείς του, φτάσουν στην τρίτη ηλικία, όταν «κάτσει η πυρά τους», όταν φτάσουν στο σημείο να χρειάζονται τη βοήθεια και την προστασία των παιδιών τους, πιστεύω πως τότε είναι η καταλληλότερη ευκαιρία για τη συμφιλίωση με τα ενήλικα παιδιά τους. Και αυτή η συμφιλίωση με τους γονείς θα δώσει και την πολυπόθητη συμφιλίωση με τον εαυτό μας και την ικανότητα για χαρά και ευτυχία.

Πώς το επιτυγχάνουμε όμως αυτό; Πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε τους ηλικιωμένους γονείς μας, ειδικά εάν ποτέ δεν το καταφέραμε στα ενήλικα μας χρόνια;

Πρώτα απ’ όλα, ας έχουμε υπόψη μας πως οι γονείς μας τώρα βρίσκονται σε μια ευάλωτη θέση. Έστω κι αν παρουσιάζονται ακόμα «σκληροί» και άκαμπτοι, μέσα τους σίγουρα συγκλονίζονται από το φόβο της αρρώστιας και του θανάτου. Τους 2 ίσως πιο βασικούς φόβους του ανθρώπου, οι οποίοι θεριεύουν στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Ευάλωτη θέση φυσικά όχι για να τους εκμεταλλευτούμε, αλλά για να μπορέσουμε να τους προσεγγίσουμε. Να έρθουμε κοντά τους, να συμμετέχουμε στα συναισθήματά τους, να μοιραστούμε μαζί τους το φόβο τους. Ο φόβος και η ανησυχία όταν μοιράζονται ελαττώνονται, δεν αυξάνουν. Ενώ η χαρά και η ευφορία πολλαπλασιάζονται …  Γι’ αυτό ίσως και ο άνθρωπος χρειάζεται απαραίτητα τη συντροφιά. Για να αυξάνει τις χαρές του και να μειώνει τις λύπες του.

Προσφέρουμε λοιπόν συντροφιά στους γονείς μας. Ποιοτική συντροφιά με κουβέντα ανοιχτή, καθαρή από το βάθος της μιας καρδιάς στην άλλη. Παραμερίζουμε τα παράπονά μας και τα δικά μας αρνητικά συναισθήματα για αυτούς και επιδιώκουμε να μπούμε στα παπούτσια τους, να κατανοήσουμε τη θέση τους. ΄Ηδη οι περισσότεροι από εμάς έχουμε παιδιά, είμαστε κι εμείς γονείς κι αυτό το κάνει σίγουρα πιο εύκολο.

Ξεκινούμε ακούγοντας ξανά τις ιστορίες τους. Οι παππούδες έχουν πάντα τη συνήθεια να διηγούνται ιστορίες από τη ζωή τους, φέρνοντας έτσι πιο κοντά το παρελθόν, συμπτύσσοντας το χρόνο για να μπορέσουν να ρουφήξουν όλη την ενέργεια που χρειάζονται για να νιώσουν ακόμα ζωντανοί. Η αφήγηση των ιστοριών τους, από την παιδική και τη νεανική τους ηλικία, έχει όμως και έναν άλλο σκοπό. Να δώσουν την ευκαιρία στον εαυτό τους και στους άλλους να καταλάβουν καλύτερα το παρελθόν, να ξορκίσουν τον πόνο και την ενοχή που αυτό κουβαλά. Να εξαγνίσουν την ψυχή τους και να την καθαρίσουν από τα φαντάσματα του παρελθόντος. Ας ακούσουμε ξανά λοιπόν τις ιστορίες τους προσεκτικά, με άγρυπνο αυτί και ανοιχτά μάτια. Τι θέλουν να μας πουν μέσα από αυτές; Τι δύσκολες εμπειρίες είχαν; Ποια τραύματα κουβαλούν στην ψυχή τους;  Πόσο πόνο; Ίσως έτσι καταλάβουμε καλύτερα τη συμπεριφορά τους απέναντί μας όλα αυτά τα χρόνια, από τον καιρό που μας γέννησαν μέχρι σήμερα. Γιατί μας θύμωναν, γιατί μας έκαναν παρατηρήσεις, γιατί μας χτυπούσαν ίσως, γιατί δεν μπορούσαν να μας δείξουν αγάπη και στοργή…

Ξέρετε πόσο λυτρωτικό μπορεί να γίνει αυτό; Πόση ανακούφιση μπορεί να φέρει στην καρδιά, πόσα παράπονα από χρόνια να απαλείψει;

Ας επαλείψουμε με βάλσαμο αγάπης τις καρδιές των γερασμένων γονιών μας. Ας προσπαθήσουμε να τους καταλάβουμε και να μοιραστούμε μαζί τους τις εμπειρίες της δικής τους ζωής. Οι οποίες, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, επηρεάζουν και τη δική μας ζωή. Απαρτίζουν ένα σημαντικό κομμάτι του υποσυνείδητου μυαλού μας. Αποτελούν μεγάλο μέρος της ψυχικής μας ιστορίας που χωρίς την διαλεύκανσή του δεν μπορούμε να καταλάβουμε πλήρως τον εαυτό μας. Δίνοντας αγάπη και κατανόηση στους γερασμένους γονείς μας κάνουμε ένα μεγάλο δώρο στον εαυτό μας. Ξεφορτωνόμαστε το βάρος των ανεπίλυτων συγκρούσεων, των προσωπικών διαφωνιών, της ανέκφραστης δυστυχίας στην έλλειψη της πατρικής και μητρικής αγάπης. Το σκεφτήκαμε άραγε ποτέ πως τώρα, που οι γονείς μας ετοιμάζονται για το τελευταίο ταξίδι, τώρα που οι σωματικές τους δυνάμεις τους εγκαταλείπουν, μας δίνεται μια θαυμάσια ευκαιρία να γίνουμε εμείς γονείς τους; Να τους εκδικηθούμε γλυκά ανταποδίδοντας με αγάπη και κατανόηση την όποια δική τους παράλειψη του παρελθόντος; Γιατί μόνο παράλειψη και άγνοια μπορεί να θεωρηθεί η «κακία» των γονιών προς τα παιδιά τους. Κακοί χειρισμοί που μας πλήγωσαν και μας σημάδεψαν εν αγνοία τους. Όσοι από εμάς γίναμε γονείς μπορούμε τώρα να το κατανοήσουμε αυτό. Ούτε εμείς πληγώνουμε ηθελημένα τα παιδιά μας. Κι όμως τους στενοχωρούμε άθελά μας τόσες φορές…

Θυμάμαι ένα συγκινητικό σκηνικό όταν ήμουν μόλις 2-2,5 χρονών. Μου το επιβεβαίωσε αργότερα και η μητέρα μου. Είχαμε πάει για ένα οικογενειακό πικ νικ οι γονείς μου κι εγώ, ο αδελφός μου τότε δεν είχε ακόμη γεννηθεί. Κι εκεί παίζαμε ένα παιχνίδι. Εγώ να είμαι η μαμά τους κι αυτοί τα παιδιά μου. Παιχνίδι ρόλων που τόσο ενθουσιάζει τα παιδιά. Θυμάμαι πως σε κάποια φάση κουράστηκα τόσο πολύ από τις ευθύνες και το άγχος του «γονιού»  που έβαλα τα κλάματα και ζητούσα σπαρακτικά να επανέλθω και να γίνουν αυτοί ξανά οι γονείς μου… Η διαφορά όμως είναι πως τώρα, που είμαστε ενήλικοι, μπορούμε να παίξουμε μια χαρά το ρόλο του γονιού για τους γονείς μας και να σηκώσουμε άνετα τις ευθύνες τους. Μια γλυκιά εκδίκηση. Για τη σωτηρία της ψυχής, της δικής τους και της δικής μας….

Σας το εύχομαι…

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά τέλη του 2006

Η σύγχρονη κυπριακή κοινωνία είναι πολύ διαφορετική από ότι πριν 20 – 30 χρόνια. Οι άνθρωποι έχουν αλλάξει, οι δομές της κοινωνίας έχουν διαφοροποιηθεί. Στη σημερινή εποχή έχει γίνει αναγκαστική ή συνειδητή επιλογή εργένικου τρόπου ζωής από όλο και περισσότερους ανθρώπους. Κι αυτό φυσικά λόγω της κατακόρυφης αύξησης των διαζυγίων, της οικογενειακής αποξένωσης και της αστικοποίησης.

Έτσι, όλο και περισσότεροι ενήλικοι άνθρωποι ζούμε μόνοι και προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να διαβούμε στην δύσκολη μοναξιά μας. Ποια είναι όμως η διαφορά της μοναξιάς από την μοναχικότητα;

Όταν μιλούμε για μοναξιά αναφερόμαστε στην δυσβάστακτη συναισθηματική κατάσταση ενός ανθρώπου που ζει μόνος και δεν το απολαμβάνει, το φέρει βαρέως και το βιώνει ως καταδίκη.

Όταν μιλούμε για μοναχικότητα εννοούμε την ευχάριστη συναισθηματική κατάσταση ενός ανθρώπου που παρόλο που ζει μόνος, έχει βρει τρόπους ώστε να απολαμβάνει το χρόνο του και να νιώθει χρήσιμος και δημιουργικός.

Πολύ δύσκολο να επιτύχει κανείς δημιουργική μοναχικότητα…

Πώς μπορούμε, λοιπόν να αντέξουμε τη μοναξιά μας και να τη μεταβάλουμε σε δημιουργική μοναχικότητα;

1. Σταματούμε να κλαίμε τη μοίρα μας και αποδεχόμαστε την κατάσταση.Αποδεχόμαστε πως ζούμε μόνοι, πως ο γάμος ή η σχέση μας δεν υφίσταται πλέον.
2. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συνέβηκε στη ζωή μας μέχρι τώρα και να απομονώσουμε το δικό μας κομμάτι της ευθύνης. Ίσως το διάβασμα βιβλίων αυτοβοήθειας ή η ψυχοθεραπεία να βοηθήσουν σ΄αυτό.
3. Τώρα είναι η κατάλληλη ευκαιρία να επιδοθούμε στα χόμπι μας και να εκπληρώσουμε τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες μας σχετικά με σπουδές και οτιδήποτε σχετικό με καλλιέργεια, μόρφωση, ανάπτυξη.
4. Είναι πολύ καλή ιδέα να δημιουργήσουμε ένα φιλικό δίχτυ που να μας προστατεύει στις δύσκολες ώρες, αλλά και να γεμίζει τις ευχάριστες. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και έχει ανάγκη την ανθρώπινη συντροφιά. Επιδιώκουμε λοιπόν να δημιουργήσουμε φιλίες με νέους ανθρώπους που ίσως βρίσκονται σε παρόμοια θέση με εμάς.
5. Αν πάσχουμε από κατάθλιψη, αναζητούμε συγκεκριμένη βοήθεια ειδικού. Δεν αφήνουμε τη θεραπεία της έτσι, στην τύχη.
6. Προσπαθούμε να τονώσουμε και να διατηρήσουμε καλές σχέσεις με τα άτομα της οικογένειάς μας. Και αν αυτές οι σχέσεις είναι υπερβολικές και αρρωστημένες, τότε τις εξυγιαίνουμε ή τις αραιώνουμε.
7. Αν είμαστε άτομα που είμαστε κλειστά από φόβο και ανασφάλεια στην περίπτωση αναζήτησης νέου συντρόφου, προσπαθούμε να ξεπεράσουμε αυτές τις δυσκολίες μας. Αν χρειαστεί και με ψυχοθεραπεία.
8. Αν νιώθουμε απελπισμένοι και πως η εύρεση ενός νέου συντρόφου είναι πανάκεια στα προβλήματά μας, προσπαθούμε να ηρεμήσουμε και να βρούμε τις ισορροπίες μόνοι μας για να ετοιμαστούμε σωστά για μια νέα σχέση στη ζωή μας. Όταν σταματήσουμε να ψάχνουμε απεγνωσμένα τότε θα έρθει κάτι καλό. Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι που νιώθουν μοναξιά, επιδίδονται με διαθέσεις εμμονής στο κυνήγι ανεύρεσης συντρόφου. Και το τραγικό είναι πως έτσι δυσκολεύονται πολύ στο να τον βρουν ή βρίσκουν πλέον ακατάλληλους συντρόφους. Όταν όμως ηρεμήσουμε και σταματούμε να ψάχνουμε απελπισμένα, τότε θα τραβήξουμε κοντά μας τα κατάλληλα άτομα, με την άνετη και χαλαρή διάθεσή μας. Κανένας δεν το διακινδυνεύει να εμπλακεί συναισθηματικά με ένα άτομο που παρουσιάζεται ανασφαλές και είναι έτοιμο να προσκολληθεί πάνω σε κάποιον μόλις τον γνωρίσει.

Δεν είναι και τόσο τραγικά τα πράγματα.

Είναι διαφορετική όντως η σημερινή κοινωνία.

Δύσκολο να ζει κανείς, σ\αυτή, αλλά μας δίνει και την ευκαιρία για ευτυχία και για τομές που οι προηγούμενες γενιές ούτε να ονειρευτούν δεν τολμούσαν!

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Σεπτέμβρης μήνας, ανοίγουν τα σχολεία και … τα πρωτάκια μας όλο αγωνία και χαρά ξεκινούν για πρώτη φορά το δημοτικό σχολείο. Κι εμείς οι γονείς; Χαρά, περηφάνια, αγωνία επίσης;

Ο γιος μου φέτος ήδη πάει στην Τετάρτη δημοτικού και φαίνεται πως ξέχασα πως ήταν όταν πρωτοπήγε στην πρώτη. Η κόρη μου όμως δεν με αφήνει να το περάσω απαρατήρητο. Πρώτη της χρονιά στο δημοτικό και όλο το σπίτι πρέπει να χορέψει σ’ αυτόν τον χορό. Σχολικά, τσάντα, παπούτσια, τετράδια, βιβλία. Και η στολή… τι όμορφα και χαριτωμένα που είναι τα μικρά με τη στολή…

Πώς στ’αλήθεια μπορούμε να βοηθήσουμε τους μικρούς μαθητές της 1ης δημοτικού να εισέλθουν ομαλά στη νέα τους ζωή;

1. Προσπαθούμε να καθαρίσουμε τον εαυτό μας από οποιοδήποτε άγχος ή απωθημένα συναισθήματα που έχουμε εμείς οι ίδιοι για αυτό που συμβαίνει. Πολλές φορές οι γονείς είμαστε πιο αγχωμένοι από τα παιδιά και τους το μεταδίδουμε. ʼγχος  για το αν θα πάνε ομαλά στο σχολείο, αν θα τα πηγαίνουν καλά, αν θα διαβάζουν χωρίς προβλήματα, πώς θα προλαβαίνουμε εμείς όλες τις αυξημένες υποχρεώσεις που απαιτεί η νέα κατάσταση. Κι αυτό το άγχος, άθελά μας, το μεταδίδουμε στα παιδιά μας. Ακόμα κι αν δεν τους μιλούμε ανοιχτά γι’ αυτό, και εάν προσπαθούμε να μην ξεσπούμε πάνω τους, το άγχος μας υπάρχει και τα παιδιά μας το προσλαμβάνουν μέσα από την επαφή μας με αυτά. Το ίδιο συμβαίνει και με τα απωθημένα μας. Ανεκπλήρωτα όνειρα, ελπίδες, απογοητεύσεις, αρνητικές εμπειρίες σε σχέσεις με την δική μας σχολική εμπειρία. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως το παιδί μας είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος  από εμάς με τη δική του προσωπικότητα, τα δικά του ταλέντα και φυσικά τις δικές του αδυναμίες. Δε σημαίνει πως αν εμείς δυσκολευόμασταν με κάποια μαθήματα το ίδιο θα συμβεί και στο παιδί μας. Ή εάν εμείς ήμασταν άριστοι μαθητές, το ίδιο πρέπει οπωσδήποτε να επιτύχει και το μικρό μας. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και έχει το δικαίωμα στη δική του προσωπική ιστορία.
2. Απλοποιούμε τη ζωή και την καθημερινότητα μας ώστε να έχουμε τον απαιτούμενο χρόνο για να αφουγκραστούμε τα συναισθήματά τους και να ακούσουμε την εμπειρία τους αυτές τις πρώτες μέρες. Δε λέω να αφιερώσουμε όλο τον ελάχιστο χρόνο μας στα παιδιά, αλλά τουλάχιστον τις πρώτες εβδομάδες χρειάζονται να είμαστε εκεί γι’ αυτά και πρόθυμοι να ακούσουμε αυτά που έχουν να μας πουν και να παρατηρήσουμε τη συμπεριφορά τους, ώστε εάν έχουν τυχόν δυσκολίες προσαρμογής να μπορέσουμε να τους βοηθήσουμε έγκαιρα.
3. Καθορίζουμε από την αρχή πρόγραμμα για να τα βοηθήσουμε να λειτουργήσουν όσο καλύτερα στη νέα τους ζωή. Βολική ώρα διαβάσματος και ύπνου. Αν δεν προγραμματιστούμε και τα ίδια και εμείς θα κουραζόμαστε περισσότερο και δεν θα μπορούμε να λειτουργήσουμε. Θα έλεγα πως 1 ώρα διαβάσματος είναι και πολλή για τόσο μικρά παιδιά και αυτή είναι καλύτερο να είναι νωρίς το απόγευμα, τουλάχιστον 1 ώρα μετά το μεσημεριανό φαγητό. Όσο για τον ύπνο καλύτερα να είναι αρκετά νωρίς, τουλάχιστον μέχρι τις 9 μμ ώστε να έχουν αρκετή ώρα για να ξεκουράζονται και να έχουν ενέργεια. Όσο πιο αποφασιστικοί είμαστε στην τήρηση αυτών των προγραμμάτων τόσο πιο εύκολα θα το πάρουν απόφαση και τα παιδιά και θα το ακολουθήσουν. Όπως για όλες τις καινούριες ρουτίνες που εισάγουμε στα παιδιά μας, απαιτείται τουλάχιστον 1 εβδομάδα συνεχών προσπαθειών και αποφασιστικότητας για να το χωνέψουν και να το εφαρμόζουν. Κι εμείς πρέπει να πάρουμε απόφαση πως στις συγκεκριμένες ώρες θα χρειαστεί να επιδείξουμε περισσότερη ενεργητικότητα για να επιτύχουμε αυτούς τους στόχους. Καταλαβαίνω από πρώτο χέρι πόσο κουρασμένοι είμαστε οι γονείς και πόσα πολλά έχουμε στο κεφάλι μας… Αν όμως παραμελήσουμε την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων διαβάσματος και ύπνου θα βρεθούμε στο τέλος με περισσότερη κούραση, κόπο και αναστάτωση όλης της οικογένειας.(Να γιατί προτιμώ τις διακοπές!!)
4. Φροντίζουμε ώστε τα παιδιά μας να έχουν καθημερινά τουλάχιστον 2 ώρες παιχνίδι. Δεν είναι καλό να προσλάβουν τη μετάβασή τους στο δημοτικό ως το τέλος της ξεγνοιασιάς τους. Και γι’αυτό ίσως είναι καλή ιδέα να μην τα φορτώσουμε με περιττά απογευματινά μαθήματα. Εκτός βέβαια από τα ευχάριστα διαλείμματα της γυμναστικής, των μαθημάτων χορού, το κολύμπι και γενικά τα αθλήματα που θα τα βοηθήσουν τόσο σωματικά όσο και πνευματικά. Έχουν χρόνο για να ταλαιπωρούνται με φροντιστήρια μαθημάτων…
5. Είναι καλή ιδέα, ειδικά στο πρώτο σχολικό τρίμηνο, να διατηρούμε τακτική επικοινωνία με το δάσκαλο των παιδιών μας ώστε να προλάβουμε νωρίς τυχόν δυσκολίες στη συμπεριφορά αλλά και στη μάθηση. Αυτό δε σημαίνει φυσικά πως πρέπει να καταντήσουμε «τσιμπούρια» στους δασκάλους που έχουν κι αυτοί ένα σωρό ευθύνες και κούραση στο κεφάλι τους. Η ισορροπία  μπορεί να βρεθεί σε μια ολιγόλεπτη συνάντηση την εβδομάδα. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε και στο σχολικό πρόγραμμα καθορίζεται μια σχολική περίοδος την εβδομάδα για επισκέψεις γονέων.
6. Βάζουμε ως στόχο να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να συνηθίσουν σε ένα όσον το δυνατόν λιγότερο εξαρτημένο τρόπο διαβάσματος από εμάς. Είναι φυσικό στην αρχή να μας χρειάζονται κοντά τους όταν διαβάζουν, και κακά τα ψέματα η σχολική εργασία στο σπίτι ειδικά στην πρώτη δημοτικού προϋποθέτει και την ενεργή ανάμειξη του γονιού. Αυτό όμως κάποια στιγμή πρέπει να σταματήσει και να αναπτύξουν την δική τους πρωτοβουλία. Θα με ρωτήσετε όμως, ποια είναι η κατάλληλη περίοδος γι’ αυτό? Θα έλεγα πως είναι καλή ιδέα μέχρι το τέλος της πρώτης δημοτικού να μας χρειάζονται όλο και λιγότερο δίπλα τους. Δείχνοντας εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους και εμπνέοντας τους θάρρος μπορούμε να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν πως το διάβασμα είναι αποκλειστικά δική τους δουλειά και ευθύνη. Εμείς εξάλλου το βγάλαμε το δημοτικό. Τώρα είναι η δική τους σειρά! Αυτό δε σημαίνει πως δεν θα απαντούμε στις απορίες τους κατά τη διάρκεια της μελέτης τους, ή πως δεν θα τους επεξηγούμε τις οδηγίες μιας άσκησης εάν δεν τις κατανοούν. Δεν γίνεται όμως να τα κάνουμε εμείς όλα γι’ αυτούς, καταδικάζοντας τους να παραμείνουν άβουλοι και να μάθουν λιγότερα πράγματα. Εξάλλου, αυτό που μετρά στις διάφορες σχολικές και εξωσχολικές εξετάσεις στη συνέχεια είναι η κριτική ικανότητα και η δημιουργική σκέψη. Στοιχεία που μόνο με την ανάπτυξη πρωτοβουλίας στο διάβασμα μπορούν να καλλιεργηθούν.
7. Τέλος, θεωρώ πως ένα δύσκολο εγχείρημα που έχουμε να επιτύχουμε, είναι να αφήσουμε τα παιδιά μας τόσο ελεύθερα ώστε να αισθανθούν και να χαρούν πως μεγαλώνουν και ταυτόχρονα να τους βάλουμε όρια ασφαλείας ανάλογα με την ηλικία τους και φυσικά να μπορούμε να τα προστατεύουμε από τους νέους κινδύνους εφόσον τώρα μπαίνουν σε ένα πολύ μεγαλύτερο σχολικό χώρο με παιδιά τα οποία είναι ακόμα και 6 χρόνια μεγαλύτερα τους. Και για να μπορέσουμε να καταφέρουμε κάτι τέτοιο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι εμείς οι γονείς να μην είμαστε προσκολλημένοι πάνω τους και να έχουμε παράλληλα με την γονεϊκή μας ιδιότητα και μια ολοκληρωμένη προσωπική ζωή, χωρίς ενοχές και τύψεις. . .

Καινούρια σχολική χρονιά λοιπόν και καινούρια στάδια για τα πρωτάκια μας και τους … «ανήσυχους» (!!) γονείς τους…

Εύχομαι το καλύτερο για τα παιδιά μας και μια όσο πιο ήρεμη και ισορροπημένη χρονιά για μας. Και … δε χάθηκε ο κόσμος αν δεν αριστεύσουμε στην πρώτη δημοτικού! Έχουμε άλλα 11 χρόνια σχολικής ζωής μπροστά μας! Παρασύρομαι κι εγώ και μιλάω στην πρώτη πληθυντικού… όπως και όλοι οι «κολλημένοι» γονείς.

Καλή Σχολική πλέον Χρονιά!

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά τον Σεπτέμβριο του 2006

Έχετε διερωτηθεί ποτέ για ποιο λόγο δημιουργούμε ερωτικές σχέσεις στη ζωή μας; Για ποιο λόγο «τα φτιάχνουμε» με «το παιδί απέναντι», για ποιο λόγο χρησιμοποιούμε τόση ενέργεια, τόσο χρόνο, τόσο χρήμα πολλές φορές και τόσο ιδρώτα φυσικά για να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε μια ερωτική σχέση; Βέβαια, η ερώτηση αυτή θα απαντιούνταν πολύ πιο εύκολα κάποια χρόνια πριν. Δημιουργούμε ερωτικές σχέσεις θα λέγαμε για να βρούμε και να «τσακώσουμε» κατάλληλο σύντροφο για γάμο και άλλα τινά «παρατράγουδα». Στο σημείο αυτό θέλω να ξεκαθαρίσω πως δεν είμαι (ακόμα!) εναντίον του θεσμού του γάμου, όσους αποτυχημένους γάμους κι αν συναντώ καθημερινά μέσα από τη δουλειά μου. Ο γάμος είναι ένας θεσμός που διατηρήθηκε μέσα από αιώνες και αιώνες κοινωνικών αλλαγών και μετασχηματισμών, άρα υπηρετεί σημαντικές ανάγκες του ανθρώπινου είδους, γιατί όχι και επιθυμίες. Από την άλλη όμως, σήμερα οι ερωτικές σχέσεις είναι σε μεγάλο βαθμό αποκομμένες από την ευθεία του γάμου και πολλοί από εμάς βρίσκουμε τον εαυτό μας να ζει για μεγάλα διαστήματα της ζωής του μέσα σε μια ερωτική σχέση, χωρίς αυτή να καταλήγει στο γάμο.

Και διερωτάται η γιαγιά μου κι η γιαγιά σας και η κουτσομπόλα κυρία από τη γειτονιά σας, τι γυρεύει αυτή η κοπέλα από τη ζωή της ο ένας της μύρισε, ο άλλος της ξίνισε και όχι από μακριά, τους δοκίμασε κι όλας! Τι γυρεύει αυτός ο τύπος, που άνκαι τριαντάρης, μορφωμένος, επιτυχημένος στη δουλειά του, με καλά εισοδήματα και δικό του διαμέρισμα και μένει ακόμα μόνος και δεν έχει σπιτώσει καμία και δεν σκέφτεται ακόμα το γάμο; Τι περιμένει; Να γεράσει, να μην μπορεί ακόμα να κάνει παιδιά; ʼλλαξε ο κόσμος, η μέση ηλικία γάμου στατιστικά έχει ανεβεί και πολλοί νέοι άνθρωποι δημιουργούν ερωτικές σχέσεις χωρίς άμεσο σκοπό το γάμο.

Και ποιος είναι ο σκοπός των σχέσεων τελικά;

Πήρα την πρωτοβουλία για ένα μικρό, άτυπο γκάλοπ σε νέους ανθρώπους από 18-40 χρ. και οι απαντήσεις που πήρα ήταν οι εξής:

1. Δημιουργούμε μια ερωτική σχέση για να μπορούμε να έχουμε σεξουαλική ζωή.
2. Γιατί δεν αντέχουμε τη μοναξιά.
3. Γιατί θέλουμε να έχουμε κάποιον να νοιάζεται για μας.
4. Για να έχουμε παρέα ώστε να έχουμε όρεξη για να βγαίνουμε έξω, να πηγαίνουμε εκδρομές, να κοινωνικοποιούμαστε.
5. Για να μοιραζόμαστε τα έξοδα με κάποιον που συγκατοικούμε.
6. Για να μας φροντίζει μια γυναίκα, να μας πλένει, να μας μαγειρεύει κ.ο.κ.
7. Επειδή ερωτευόμαστε.

Θα ξεκινήσω από τον τελευταίο λόγο. Η κινητήρια δύναμη πίσω από την δημιουργία μιας ερωτικής σχέσης είναι συνήθως το ερωτικό συναίσθημα. Αυτό όμως δεν αποτελεί καθαρό λόγο. Πολλοί ψυχολόγοι, όπως ο Adler , υποστήριζαν και υποστηρίζουν πως ερωτευόμαστε άτομα που υποσυνείδητα νιώθουμε πως θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας της συγκεκριμένης στιγμής. ʼρα το ότι ερωτευόμαστε κάποιον δεν είναι λόγος για να δημιουργήσουμε ερωτική σχέση από μόνος του. Το γιατί τον ερωτευόμαστε είναι ο λόγος. Τον ερωτευόμαστε επειδή ταιριάζει στις προσδοκίες και τις ανάγκες μας. Επειδή είναι αυτό που θέλουμε από έναν σύντροφο στη συγκεκριμένη στιγμή. Γι’ αυτό, και αν ανασκοπήσουμε την ερωτική μας ζωή, είναι πολύ πιθανόν να βρούμε πως οι κατά καιρούς  σύντροφοί μας δεν μοιάζουν πολύ μεταξύ τους. Διαφέρουν ο ένας από τον άλλο, ανάλογα με τη φάση που βρισκόμασταν την συγκεκριμένη στιγμή που τους επιλέξαμε.

Είναι φυσικό να διερωτηθεί κάποιος: «Μα, εμείς επιλέγουμε τους συντρόφους μας; Δεν υπάρχει η περίπτωση να μας επιλέξουν αυτοί;» Η άποψή μου είναι πως υποσυνείδητα είμαστε εμείς που επιλέγουμε τους συντρόφους μας, ακόμα κι αν είναι αυτοί που θα μας πλησιάσουν πρώτοι να μας φλερτάρουν. Ελκύουμε κοντά μας άτομα που ταιριάζουν στις προσδοκίες μας ανά πάσα στιγμή. Και φυσικά, όταν ελκύσουμε κάποιο άτομο που δεν ταιριάζει στις επιδιώξεις μας, τότε είναι που απορρίπτουμε την πρότασή του. Πόσες φορές δε συμβαίνει να μας φλερτάρει ένα αξιόλογο άτομο με πολλά καλά στοιχεία στο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του κι εμείς να μην το βρίσκουμε ελκυστικό; Αυτό σημαίνει πως στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αυτό το πακέτο, αυτά τα καλά και κακά στοιχεία ανθρώπου, δεν είναι αυτό που επιθυμούμε να έχουμε στη ζωή μας. Ίσως επιθυμούμε κάποιο άλλο πακέτο, λιγότερο ελκυστικό στους άλλους, αλλά ιδιαίτερα ελκυστικό σε μας.

Ξεκινήσαμε να αναλύουμε τους σκοπούς δημιουργίας μιας σχέσης και καταλήξαμε στην ανάλυση της ελκυστικότητας, πράγμα το οποίο βρίσκω πολύ φυσικό, εφόσον η ελκυστικότητα μεταξύ των συντρόφων παίζει πρωταρχικό ρόλο τόσο στη δημιουργία όσο και στην διάλυση μιας σχέσης. Τα φτιάχνουμε με κάποιον επειδή «τον γουστάρουμε τρελά» και στο μέλλον τα χαλάμε μαζί του «επειδή πλέον δεν τον κάνουμε κέφι». Τι είναι αυτό που αλλάζει κατά τη διάρκεια μιας σχέσης και ο αρχικά ελκυστικός σύντροφος παρουσιάζεται απεχθής ή απλά απωθητικός στο τέλος; Τι συμβαίνει; Γιατί χωρίζουμε τον άλλον για τα ίδια ακριβώς στοιχεία του για τα οποία τα φτιάξαμε μαζί του; Γιατί οι σχετικές έρευνες αυτό επισημαίνουν. Πως τα στοιχεία της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τα οποία στην αρχή μας τράβηξαν και μας φαίνονταν ως πλεονεκτήματα του νέου συντρόφου, αυτά είναι που μας απωθούν και μας ωθούν στο χωρισμό στο τέλος. Για παράδειγμα: ερωτευόμαστε κάποιον επειδή είναι ήσυχο παιδί και ήρεμος χαρακτήρας και στο τέλος τον χωρίζουμε επειδή είναι βαρετός και ανιαρός για μας. Ή πέφτουμε με τα μούτρα πάνω σε κάποιον που είναι σέξυ και έντονα ερωτικός και στο τέλος των χωρίζουμε επειδή κουραστήκαμε που έχει το μυαλό του μόνο πάνω στο σεξ. Ή μας ελκύει ένας άντρας με έντονη πυγμή και δυναμικό χαρακτήρα και στο τέλος τον χωρίζουμε επειδή είναι αυταρχικός και καταπιεστικός. Και πάει ο κατάλογος… Και για τις γυναίκες: ερωτευόμαστε μια γυναίκα επειδή είναι καλή κοπέλα, «σπιθκιάσιμη» και στο τέλος την αφήνουμε επειδή είναι βαρετή και δεν έχει ερωτισμό. Ή ερωτευόμαστε μια γυναίκα επειδή είναι έξυπνη και έχει επιχειρηματολογία και στο τέλος δεν τη θέλουμε επειδή μας έχει πρήξει με τις συζητήσεις της και την προσπάθειά της να μας επιβληθεί. Ή θέλουμε μια γυναίκα επειδή είναι σέξυ και ωραία και στο τέλος την αφήνουμε επειδή «της κολλούν» πολλοί άντρες και δεν αντέχουμε να την πολιορκούν συνέχεια.

Γιατί λοιπόν χωρίζουμε τον άλλο λόγω των ιδίων χαρακτηριστικών για τα οποία αρχικά τα φτιάξαμε μαζί του;

Επειδή αυτός είναι ο κύριος σκοπός των ερωτικών σχέσεων. Μέσα από αυτές να μάθουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους άλλους ανθρώπους. Επίσης, να γνωρίσουμε στην πράξη με ποιο είδος ανθρώπων ταιριάζουμε για μια επιτυχή και ικανοποιητική συντροφικότητα ώστε τελικά, στη φάση της ζωής μας που είμαστε έτοιμοι ή ώριμοι για μια μόνιμη δέσμευση όπως ο γάμος, να τα καταφέρουμε να λειτουργήσουμε ικανοποιητικά για μας. Και επιτυχημένα.

Η σημερινή κατάσταση της κοινωνίας επιτρέπει εύκολα τους χωρισμούς και τα διαζύγια όπως αναφέραμε και σε άλλα άρθρα μας. Είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτή και μόνη η κοινωνική, νομική και θρησκευτική δέσμευση της τελετής του γάμου δεν αρκεί για να κρατήσει δυο ανθρώπους επιτυχημένα μαζί. Έτσι ασυνείδητα ή και ακόμη καλύτερα συνειδητά, μέσα από τις ερωτικές μας σχέσεις πριν από το γάμο, ψάχνουμε την επιτυχημένη συνταγή για μας. Με ποιο τρόπο, με ποιον χαρακτήρα ανθρώπου, κάτω από ποιες συνθήκες μπορούμε να κρατήσουμε μια καλή σχέση, με συνεχές ενδιαφέρον για το άλλο άτομο και συνεχή ικανοποίηση για μας. Ψυχική , πνευματική και σωματική. Μέσα από τις ερωτικές μας σχέσεις, μεγαλώνουμε, ωριμάζουμε, ετοιμαζόμαστε για το γάμο που ίσως κάνουμε στο μέλλον. Και πώς μπορούμε να ξέρουμε, Θέκλα, θα με ρωτήσετε ευλόγως, πότε έφτασε η κατάλληλη στιγμή για γάμο και ποιος είναι ο κατάλληλος σύντροφος για μας; Όταν δεν ερωτευτούμε κεραυνοβόλα, όταν έρθει ήρεμα, φυσικά και αβίαστα, μια έλξη δίχως το στοιχείο του πάθους και της παρόρμησης. Όταν συναντήσουμε τον άνθρωπο που θα έχει όλα τα καλά στοιχεία των προηγούμενων συντρόφων μας και θα του λείπουν τα κακά τους. Κάποιον που δε θα μας ενθουσιάσει τρελά, αλλά θα μας τραβήξει κοντά του ή εμείς θα τον τραβήξουμε κοντά μας διακριτικά. Αφού έχουμε διερευνήσει ήδη τον εαυτό μας και τους άλλους μέσα σε σχέσεις, αφού μάθαμε τι θέλουμε και ακόμα πιο σημαντικό, τι δε θέλουμε από έναν σύντροφο. Αφού μάθαμε να είμαστε ο εαυτός μας σε μια σχέση και να μην προσποιούμαστε κάτι που δεν είμαστε. Αφού χορτάσαμε την ελευθερία μας και τις δυνατότητες επιλογής που προσφέρει η εργένικη ζωή.

Σόρυ γιαγιά, δε γεννήθηκα κοντά σε σένα. Μας χωρίζουν εξήντα τόσα χρόνια και οι εποχές άλλαξαν. Ελπίζω να μην τρίζουν τα κοκαλάκια σου εκεί που βρίσκεσαι. Γι’ αυτό άλλωστε και σου αφιέρωσα το βιβλίο μου. Για να σε εξευμενίσω!

Θέκλα  Πετρίδου

Ψυχολόγος, συγγραφέας του βιβλίου : «Η ανατομία μιας γυναίκας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Power Publishing.

Το βιβλίο μπορείτε να το κατεβάσετε σε μορφή Pdf από εδώ

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά τον Ιούλιο του 2006

Η ψυχιατρική βρίσκει τα αίτια της κατάθλιψης σε οργανικό επίπεδο. Η ψυχολογία σε ψυχολογικό. Οι ψυχολόγοι δηλαδή, ως επί το πλείστον, πιστεύουμε πως η κατάθλιψη βρίσκει τα αίτια της στον εσωτερικό μας κόσμο και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα συμβάντα του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Σκεφτόμουνα αυτές τις μέρες, παίρνοντας αφορμές ως συνήθως κι από τον εαυτό μου και τους ανθρώπους που βλέπω μέσω της δουλειάς μου πως η αδικία μπορεί να προκαλέσει μεγάλη στενοχώρια στον άνθρωπο. Τόσο μεγάλη που να οδηγηθεί και σε κατάθλιψη!

Σκεφτείτε έναν άνθρωπο που πορεύεται στην καθημερινότητά του χωρίς σοβαρές ανατροπές. Που βλέπει το μέλλον του να ξετυλίγεται όπως το σχεδίασε, τους γύρω του να αντιδρούν θετικά απέναντι στο άτομό του, τις δουλειές του να πηγαίνουν από το καλό στο καλύτερο, την προσωπική του ζωή να ανθίζει… Ε! θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα να είναι χαρούμενος και ψυχικά ισορροπημένος αυτός ο άνθρωπος; Τι γίνεται όμως όταν κάποιος άλλος ή άλλοι στη ζωή του έρθουν να του ανατρέψουν τα καλώς κείμενα; Τι γίνεται όταν νιώσει πως αδικείται;

Τι σημαίνει αδικία; Αδικία είναι μια πράξη ή ένα σύνολο πράξεων από έναν άλλο άνθρωπο που έχει ως αποτέλεσμα να ανατραπούν τα δεδομένα στη δική μας ζωή με έναν αρνητικό τρόπο.

-Σε απολύουν από τη δουλειά σου στα καλά καθούμενα.

– Ανακαλύπτεις πως ο σύντροφός σου σε απατά.

-Τα αδέλφια σου παίρνουν μεγαλύτερο μερίδιο της πατρικής περιουσίας από εσένα.

-Ο συνέταιρός σου στη δουλειά σε κλέβει.

-Σου γίνεται κακόβουλη ζημιά στην περιουσία, στην επιχείρησή σου.

-Ενώ περιμένεις προαγωγή, κάποιος με λιγότερα προσόντα από εσένα προάγεται λόγω μέσου.

-Απορρίπτεσαι για μια θέση εργασίας ενώ έχεις τα προσόντα και κάποιος με λιγότερα προσόντα αλλά δυνατό μέσον παίρνει τη θέση!

-Τραυματίζεται βαριά ή σκοτώνεται δικός σου άνθρωπος σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά τον άλλο οδηγό.

Κ.λ.π., κ.λ.π…..Ατέλειωτη η λίστα με τις αδικίες που μπορεί να γίνουν σε έναν άνθρωπο.

Πώς νιώθει ένας άνθρωπος όταν ανακαλύπτει την αδικία που του γίνεται;

Οπωσδήποτε όχι ευχάριστα. Η πρώτη αντίδραση είναι ένα σοκ. Παθαίνεις, μένεις όπως λέγεται στην αργκό. Δεν πιστεύεις στα μάτια σου ή στ’ αυτιά σου. Αυτό εξηγείται νευροχημικά με την έκκριση υψηλής ποσότητας αδρεναλίνης ως πρώτη εγκεφαλική αντίδραση. Στη συνέχεια και όσο περισσότερο το συνειδητοποιείς αρχίζει να αναπτύσσεται ένας έντονος θυμός και διάθεση εκδίκησης και όταν αυτό κατασιγάσει έρχεται μια έντονη και διαρκής θλίψη, η οποία αν δεν περάσει σε διάστημα τουλάχιστον 3-6 μηνών τότε εξελίσσεται σε κατάθλιψη.

Πιστεύω πως σ’αυτήν την περίπτωση η θλίψη και η στενοχώρια συνδέονται με ένα αίσθημα αβοηθησίας και έλλειψης ελέγχου στη ζωή του ανθρώπου. Θλιβόμαστε δηλαδή επειδή συνειδητοποιούμε πως δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη ζωή μας. Πως η κακία ή η ασυνειδησία κάποιων άλλων μας φέρνουν εμάς σε μια δύσκολη κατάσταση. Και αυτό δεν μπορούσαμε να το προβλέψουμε και να το ελέγξουμε πριν συμβεί ούτε να το ανατρέψουμε τώρα που συνέβηκε. Δηλαδή ο άνθρωπος νιώθει αδυναμία του να ελέγξει το παρόν και το μέλλον του. Εφόσον στην περίπτωση που αδικηθήκαμε δεν καταφέραμε να ελέγξουμε την κακή πρόθεση και ενέργεια των άλλων εναντίον μας σημαίνει πως και σε ανάλογες περιπτώσεις μπορεί να συμβούν τα ίδια και χειρότερα. Να είμαστε δηλαδή στο έλεος του …. «διαβόλου»!!!

Το παραπάνω φυσικά αποτελεί αβίαστο φυσικό συμπέρασμα που εξάγει το ανθρώπινο μυαλό μας από την πραγματικότητά μας. Όσο καλοί άνθρωποι και να είμαστε, όσο κι αν προσπαθούμε να είμαστε θετικά στοιχεία στον κόσμο και την κοινωνία πάλι είμαστε ευάλωτοι στην αδέσποτη κακία και στις αδέσποτες σφαίρες κατ’ επέκταση!

Αν η διεργασία αντιμετώπισης της αδικίας σταματήσει εδώ, στη συνειδητοποίηση της ανθρώπινης αδυναμίας και στη μοιρολατρική αποδοχή της τότε μου φαίνεται πως η θλίψη και στη συνέχεια η κατάθλιψη αποτελούν φυσικά παρεπόμενα. Ο οποιοσδήποτε άνθρωπος πιστεύει και νιώθει πως είναι αδύνατος και ευάλωτος θα καταλήξει δυστυχισμένος.

Θα μου πείτε ευλόγως, γιατί μας τα αναλύεις αυτά; Τι μας προσφέρεις με την περιγραφή της αρνητικής αυτής πραγματικότητας; Δεν τα ξέρουμε κι από τον εαυτό μας ο καθένας;

Η αλήθεια είναι πως δυσκολεύομαι πολύ γράφοντας αυτό το κείμενο. Ίσως επειδή υπάρχει και σε μένα ακόμα μια εσωτερική δυσκολία να υπερβώ την συνηθισμένη ανθρώπινη αντίδραση και να περάσω στο επόμενο στάδιο της μεταμόρφωσής της. Ακόμη και οι ψυχολόγοι είμαστε άνθρωποι και αντιμετωπίζουμε φυσικά τα ίδια πνευματικά ερωτήματα με όλο τον κόσμο. Να τι ρωτάω τον εαυτό μου : Πώς μπορείς να ξεπεράσεις την αδικία που σου συνέβηκε και να συνεχίσεις τη ζωή σου νιώθοντας πιο δυνατή; Πώς μπορείς να ασφαλίσεις την ψυχική σου γαλήνη και ηρεμία από την κακία του κόσμου; Πώς μπορείς να συνεχίζεις να χαμογελάς ακόμη και αν βρέχει χασαπομάχαιρα;

1. Μιλάς για αυτό που σου συνέβηκε και το πώς νιώθεις. Αυτή άλλωστε είναι και μια από τις φυσικές αντιδράσεις. Μην σταματάτε τον εαυτό σας από του να μιλήσει στους γύρω του για το συμβάν και να εκφράσει τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθει.
2. Επιτρέπεις στον εαυτό σου να είναι θυμωμένος και λυπημένος. Αναγνωρίζεις τα αρνητικά σου συναισθήματα και δεν τα απορρίπτεις. Όσο ώριμος άνθρωπος και να είσαι, όσα πνευματικά βιώματα και να έχεις πάλι είσαι άνθρωπος και ο θυμός και ο πόνος είναι βασικά ανθρώπινα συναισθήματα. Αν προσπαθείς να ανακόψεις το χείμαρρο των συναισθημάτων σου και να τα κλειδώσεις βαθιά μες την ψυχή σου, τότε ανοίγεις το δρόμο για την έλευση της κατάθλιψης. Η κατάθλιψη είναι μια «ασθένεια» ή κατάσταση κατά την οποία η θλίψη έρχεται από μόνη της, αυθόρμητα και δεν μπορεί το άτομο να την ανακόψει ούτε με την σκέψη ούτε με την πράξη. Αν απωθούμε, αν καταχωνιάζουμε λοιπόν τα αρνητικά μας συναισθήματα μέσα στο υποσυνείδητό μας χωρίς να τα βιώνουμε, τότε δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία της κατάθλιψης. Αντιθέτως, εάν αφήνουμε τον εαυτό μας να βιώσει αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, τότε αυτά επιτελούν τον σκοπό τους και εκφορτίζονται χωρίς να αποτελούν μελλοντικό κίνδυνο για την ψυχική μας ισορρροπία.
3. Προσπαθείς να δεις τη δική σου συμμετοχή σε αυτή την ιστορία. Πώς εσύ ο ίδιος άνοιξες το δρόμο για να αδικηθείς. Με αυτό δεν εννοώ πως φταίμε εμείς όταν αδικούμαστε. Κάθε άλλο. Εξάλλου αν φταίγαμε εμείς δεν θα ήταν αδικία το όνομά της, θα ήταν δίκαιο να τιμωρούμασταν για δικό μας φταίξιμο. Εννοώαν με την ανοχή μας και την παθητικότητά μας επιτρέψαμε στους άλλους να μας αδικήσουν. Πολλές φορές διστάζουμε να διεκδικήσουμε τα δίκαιά μας, να κόψουμε την φόρα σε όσους απειλούν την οντότητά μας και καθόμαστε απαθείς θεατές να παρακολουθούμε τη ζημιά που μας γίνεται.
4. Ψάχνεις να βρεις το πνευματικό μάθημα ζωής που έχει να σου δώσει η αδικία. Από το αγκάθι βγαίνει ρόδο και από την αδικία μπορείς να μάθεις πολλά για τον εαυτό σου και τον κόσμο και να χρησιμοποιήσεις αυτή την εμπειρία σαν αφορμή ενδυνάμωσης της ψυχής σου. Όποιος μαθαίνει από τα πάθη του γίνεται σοφότερος και ετοιμότερος να αντιμετωπίσει τη ζωή. Γι’ αυτό το λόγο άνθρωποι που είχαν πολλές ατυχίες στη ζωή τους, αλλά κατάφεραν να σηκώσουν κεφάλι είναι και αυτοί που γίνονται παράδειγμα προς μίμηση και αυτούς τρέχουμε να συμβουλευτούμε και να πάρουμε θάρρος.

Έτσι η ατυχία μπορεί να μεταμορφωθεί σε τύχη. Και η αδικία να μην μας οδηγήσει τελικά σε κατάθλιψη! Δύσκολο αλλά θεϊκό*.

Θέκλα Πετρίδου

*Στη χριστιανική θρησκεία ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως δυνάμει θεός. Το κατ’ εικόνα μπορεί να γίνει καθ’ ομοίωση και ο καθένας μας να αποκτήσει θεϊκά χαρακτηριστικά και ιδιότητες.

το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Έχω ακούσει πάμπολλες φορές εκφράσεις του τύπου : « ο καημένος έχει πρόβλημα, οι γονείς του χώρισαν όταν ήταν μικρός», «έτσι εξηγείται η συμπεριφορά της, είναι παιδί χωρισμένων γονιών» ή και το ακόμα πιο τραγελαφικό από μια παλιά δασκάλα της κόρης μου : «είναι πολύ ισορροπημένο παιδί! Δεν της φαίνεται καθόλου πως οι γονείς της είναι χωρισμένοι!»….

Εκφράσεις συνηθισμένες στην κυπριακή κοινωνία που αντανακλούν φυσικά σταθερά πιστεύω και πεποιθήσεις της. Πως τα παιδιά που προέρχονται από διαζευγμένες οικογένειες είναι παιδιά προβληματικά που χρήζουν ειδικής μεταχείρισης και είναι … κρίμα!

Είναι φυσικό μια κοινωνία να θέλει να διατηρεί τις ισορροπίες της και σ’ αυτό το πνεύμα να προσπαθεί να πείσει τους ανθρώπους να παραμείνουν στους γάμους τους  και να μη χωρίζουν. Ένα από τα κυριότερα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν γονείς, συγγενείς και φίλοι για να σε πείσουν να μη χωρίσεις είναι πως τα παιδιά σου θα πάθουν μεγάλη και αναπότρεπτη ζημιά.

Σίγουρα ένα διαζύγιο είναι ένας θάνατος, ή καλύτερα η τυπική πράξη ενός τελειωμένου θανάτου. Σίγουρα προκαλεί αισθήματα στενοχώριας, θλίψης ή ακόμα και κατάθλιψης σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Ακόμα και σ’αυτόν που παίρνει την πρωτοβουλία για το χωρισμό. Δεν υπάρχουν όμως αποδείξεις πως ένα διαζύγιο προκαλεί μακροχρόνια στα παιδιά τις ζημιές που πιστεύει ο απλός κόσμος. Κάθε άλλο. Οι έρευνες αποδεικνύουν πως τα παιδιά επηρεάζονται αρνητικά από ένα διαζύγιο όταν οι γονείς τους χειριστούν λανθασμένα τόσο το χωρισμό όσο και τα ίδια. Επιπλέον εάν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα σε ένα γάμο, καθημερινοί τσακωμοί, βία, ψυχρότητα μεταξύ των συντρόφων, παράλληλες σχέσεις, εξευτελισμοί και παρόλα αυτά το ζευγάρι δε χωρίζει, τότε τα παιδιά βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για να πάθουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα στην πορεία της ζωής τους.

Από την επαγγελματική μου πείρα ως ψυχολόγος, περισσότερες φορές συναντώ αίτια ψυχολογικών προβλημάτων σε σαθρούς γάμους που εξακολουθούν να υφίστανται, παρά σε πολιτισμένα διαζύγια. Αυτό βέβαια το έχουμε εξαντλήσει ήδη σε προηγούμενο άρθρο. Αυτή τη φορά θέλω να επικεντρωθούμε στους τρόπους που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τα παιδιά μας σε ένα διαζύγιο ώστε να τα βοηθήσουμε να βιώσουν όσο πιο φυσικά γίνεται αυτήν την εμπειρία ώστε να μην τους μείνουν ψυχολογικά κατάλοιπα στο μέλλον.

1. Με το παράδειγμά μας. Όπως όλα τα πράγματα διδάσκονται πιο εύκολα στα παιδιά με το καλό παράδειγμα έτσι και σ’αυτήν την περίπτωση. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να είμαστε σίγουροι για το ορθόν της απόφασής μας, ή αν δεν είναι δική μας να προσπαθήσουμε να το χωνέψουμε και να το πάρουμε απόφαση, ώστε να ελευθερώσουμε τον εαυτό μας από ενοχές  και αλληλοκατηγορίες σε σχέση με τα παιδιά. Αν νιώθουμε ένοχοι απέναντι στα παιδιά μας, ακόμα και αν δεν τους το λέμε ξεκάθαρα, τα παιδιά το διαισθάνονται και επηρεάζονται αρνητικά. Ή αν νιώθουμε μέσα μας πολύ αδικημένοι που ο σύντροφός μας μας εγκαταλείπει και πιστεύουμε πως εγκαταλείπει και τα παιδιά μας, τότε επίσης τα φορτώνουμε με ένα βαρύ αρνητικό συναισθηματικό φορτίο.  Έχουμε ξαναμιλήσει αρκετές φορές για το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Αν εγώ πιστεύω πως τα παιδιά μου θα τραυματιστούν βαρύτατα από το διαζύγιο, τότε θα λειτουργώ με τέτοιο τρόπο ώστε θα τους το εμπεδώσω και τελικά θα συμβεί.
2. Συζητούμεειλικρινά με τα παιδιά μας και δεν τα αφήνουμε απέξω αμέτοχους θεατές στο δράμα που περνά η οικογένεια. Τα παιδιά έχουν λόγο σε ο,τι συμβαίνει επειδή τους αφορά άμεσα. Ο λόγος τους όμως δεν είναι να πάρουν αυτά αποφάσεις για το αν θα μείνουν μαζί οι γονείς τους ή θα χωρίσουν. Δικαιούνται να μιλήσουν για το πώς αισθάνονται για αυτό που συμβαίνει, να συζητήσουν τον πόνο τους, τους φόβους τους, τις ανασφάλειές τους σε σχέση με την καινούρια κατάσταση. Πολλοί γονείς αποφεύγουμε να μιλούμε ανοιχτά με τα παιδιά μας για τέτοια θέματα επειδή δεν αντέχουμε να ακούσουμε αρνητικά πράγματα για εμάς. Έτσι προτιμούμε να μη συζητούμε μαζί τους και τους στερούμε την ευκαιρία να εκφράσουν αυτά που νιώθουν και να πάρουν βοήθεια από εμάς ή έναν ειδικό για να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματά τους.
3. Διαβεβαιώνουμε τα παιδιά μας πως σε καμιά περίπτωση δενφταίνε αυτά για το χωρισμό των γονιών τους. Τα μικρά παιδιά έχουν την τάση να παίρνουν πάνω τους την ευθύνη για οτιδήποτε κακό συμβαίνει στην οικογένεια. Για αυτό ευθυνόμαστε κι εμείς βέβαια που συνεχώς τους θυμώνουμε, μεγαλοποιούμε τα σφάλματά τους και πολλές φορές βγάζουμε πάνω τους τα νεύρα μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Έτσι και στο χωρισμό τους έρχεται πολύ φυσικό να πιστέψουν πως ο μπαμπάς φεύγει από το σπίτι επειδή αυτά ήταν άταχτα, δεν έκαναν τα μαθήματά τους κλπ. Χρειάζεται λοιπόν να τους διαβεβαιώσουμε πειστικά πως δε φταίνε αυτά για τις αποφάσεις των μεγάλων. Χωρίζουμε επειδή η δική μας σχέση δεν πάει καλά, επειδή δεν τα βρήκαμε μεταξύ μας εμείς και όχι επειδή τα παιδιά μας κούρασαν ή δεν μας άφηναν χρόνο να βρεθούμε μόνοι μας, πράγματα που δυστυχώς λένε στα παιδιά πολλοί γονείς που χωρίζουν. Εδώ βέβαια μπαίνει και το θέμα της ψυχολογικής υποστήριξης ενός γονιού σε χωρισμό από το οικογενειακό περιβάλλον και το φιλικό, θέμα που αναλύσαμε πριν μερικούς μήνες. Αν ο γονιός έχει την υποστήριξη και τη στήριξη των δικών του ανθρώπων τότε δε θα είναι ευάλωτος στο να ξεσπά στα παιδιά του και να τους επιρρίπτει ευθύνες.
4. Διαβεβαιώνουμε τα παιδιά πως ο,τι και να κάνουν αυτά δεν υπάρχει περίπτωση να τα ξαναβρούμε μεταξύ μας. Τα μικρά παιδιά συνήθως προσπαθούν να βρουν τρόπο να ξανασμίξουν οι γονείς τους. Νιώθουν μεγάλη ευθύνη στους ώμους τους την επανασύνδεση των γονιών τους. Δυστυχώς κάποιες κλασικές κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές εμπεδώνουν στα παιδιά αυτή τη νοσηρή κατάσταση. Νοσηρή επειδή η τυχόν επανασύνδεση του ζευγαριού αν και όταν συμβεί είναι πάλι θέμα που αφορά το ζευγάρι και όχι το παιδί και αν για κάτι τέτοιο παίξουν ρόλο οι ενοχές του γονιού έναντι στο παιδί του τότε δε θα έχει αποτέλεσμα. Είμαστε μαζί επειδή περνούμε καλά ως ζευγάρι και είμαστε ευχαριστημένοι από την κοινή ζωή μας και όχι για να ικανοποιήσουμε τα παιδιά μας ή οποιονδήποτε άλλο συγγενή. Είναι μεγάλη ευεργεσία προς τα παιδιά μας να τους αλαφρώσουμε από την ευθύνη της επανασύνδεσής μας και να τους αφήσουμε έτσι να ζήσουν όσο πιο πολύ γίνεται την ηλικία τους χωρίς σκοτούρες και έγνοιες των μεγάλων.
5. Υποδεικνύουμε στα παιδιά μας πως δεν είμαστε η μοναδική οικογένεια που χώρισε. Τα παιδιά ίσως νιώσουν πως έχουν μια διαφορετικότητα και αρχίσουν να συγκρίνουν τον εαυτό τους με φίλους τους που οι γονείς τους ζούνε μαζί και να νιώθουν μειονεκτικά απέναντι σε αυτά τα παιδιά. Η αλήθεια όμως είναι πως δυστυχώς πάνω από 40% των συμμαθητών των παιδιών μας προέρχονται από οικογένειες που έχουν ζήσει το διαζύγιο. Αν τους υποδείξουμε ποιοι φίλοι τους βρίσκονται επίσης στην ίδια θέση με αυτούς θα νιώσουν καλύτερα. Στις ηλικίες αυτές παίζει πολύ παρήγορο και βοηθητικό ρόλο η αίσθηση ότι και πολλά άλλα παιδιά βρίσκονται στη θέση μου και δε χάλασε ο κόσμος αν οι γονείς σου χωρίσουν.
6. Προσπαθούμε να αλλάξουν όσο το δυνατόν λιγότερο οι συνήθειες και η ψυχαγωγία των παιδιών. Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα μαζί με αυτήν τη μεγάλη αλλαγή της αποχώρησης ενός γονιού από το σπίτι, ν’αλλάξουμε ταυτόχρονα και σπίτι και γειτονιά και σχολείο και φίλους…
7. Δε βιαζόμαστε να βάλουμε νέα πρόσωπα στη ζωή των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται αρκετό χρόνο, τουλάχιστον 6 μήνες για να χωνέψουν το διαζύγιο των γονιών τους. Δεν μπορούν αμέσως να δεχθούν ένα νέο σύντροφο του γονιού τους στη ζωή τους. Τα γκομενικά μας και οι περιπέτειές μας ας μείνουν λοιπόν για μας και ας κρατήσουμε μια διακριτικότητα και σεβασμό απέναντι στα παιδιά σε αυτό το θέμα. Εξάλλου ούτε κι εμείς είμαστε έτοιμοι για σοβαρές σχέσεις και δεύτερους γάμους τόσο σύντομα μετά από έναν χωρισμό. Μετά από 1 χρόνο τουλάχιστον τα παιδιά θα έχουν συνηθίσει στη νέα πραγματικότητα της ζωής τους και θα είναι πιο ανοιχτά σε περισσότερες αλλαγές όπως ένας νέος σύντροφος για το διαζευγμένο γονιό τους. Σε ένα επόμενο άρθρο ίσως αναλύσουμε περισσότερο την είσοδο ενός νέου συντρόφου σε μια μονογονεϊκή οικογένεια.
8. Απαγορεύουμε σε παππούδες, γιαγιάδες, φίλους και συγγενείς να επηρεάζουν τα παιδιά μας εναντίον της απόφασής μας για διαζύγιο. Η ψυχολογία των παιδιών μας πρέπει να είναι σεβαστή τόσο από εμάς όσο και από τους γύρω μας. Μόνο σύγχυση και αντιφατικά συναισθήματα για τους γονείς του μπορεί να προκαλέσει σε ένα παιδί η συζήτηση με τρίτους για αυτά τα θέματα και έμμεσα η επιφόρτιση του με ευθύνες για το διαζύγιο.
9. Αποφεύγουμε να κατηγορούμε τον άλλο γονιό στο παιδί. Όσο κι αν μας πνίγει το δίκιο το να του κατηγορήσουμε τον άλλο γονιό και να του χαλάσουμε την εικόνα που έχει για αυτόν μόνο ζημιά στο ίδιο το παιδί μας θα προκαλέσουμε. Αργότερα, όταν μεγαλώσει θα μπορέσει μόνο του να κρίνει. Και άλλωστε τι σημασία έχει να αποδείξουμε πως ο άλλος φταίει ή δεν είναι επαρκής ως σύζυγος; Σημασία έχει εμείς να βρούμε την ευτυχία μας και τα παιδιά μας να ζουν μαζί μας σε μια ευτυχισμένη κατάσταση. Ή αν είμαστε ο γονιός του Σαββατοκύριακου, αυτός δηλαδή που δε μένει πια με τα παιδιά, σημασία έχει τις ώρες που έχουμε μαζί τους να τις περνούμε ποιοτικά και να τους χαρίζουμε καλές στιγμές που να θυμούνται πάντα και όχι να τους χαλούμε τη σχέση που έχουν με τον άλλο γονιό τους και κατ’επέκταση με τον εαυτό τους.
10. Είμαστε υποχρεωμένοι απέναντι στα παιδιά μας να αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας ώστε να ξεπεράσουμε γρήγορα το διαζύγιο και να μην ζούμε σε μια διαρκή μιζέρια μετά από αυτό. Χρησιμοποιώ τη λέξη «υποχρεωμένοι» παρόλο που τη θεωρώ πολύ βαριά λέξη, για να τονίσω πόσο σημαντικό είναι να μην μεταδίδουμε στα παιδιά μας μιζέρια και διαρκή θλίψη. Είναι φυσικό τους πρώτους 3-6 μήνες να είμαστε πολύ λυπημένοι και να βιώνουμε πένθος για τη διάλυση του γάμου μας. Είναι καλό όμως για τον εαυτό μας και τα παιδιά μας να ανανήψουμε μετά από αυτό και να ξαναβρούμε τη χαρά και τη ζωντάνια μας. Αυτό που επηρεάζει περισσότερο από όλα τα παιδιά μας όταν μεγαλώνουν είναι η δική μας ψυχική κατάσταση και ισορροπία. Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης το να βγαίνουμε έξω, να φλερτάρουμε, να ζούμε τη δική μας προσωπική ζωή μας βοηθά στο να αποφορτιζόμαστε συναισθηματικά και να γεμίζουμε τις μπαταρίες μας ώστε να είμαστε καλύτερα και καλύτεροι με τα παιδιά μας.

Αυτά τα δέκα σημεία εν ολίγοις θεωρώ πρωτίστως σημαντικά για την βοήθεια που μπορούμε να δώσουμε εμείς στα παιδιά μας ώστε να περάσουν την περίοδο του διαζυγίου όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Σίγουρα είναι το ιδανικό οι οικογένειες να μη χωρίζουν και οι γάμοι να μένουν για πάντα καλά. Η ζωή όμως δεν είναι παραμύθι και όλοι έχουμε δικαίωμα στην ευτυχία. Ακόμα κι αν είμαστε γονείς. Κι αν η ευτυχία μας είναι έξω από το γάμο μας, αν ο γάμος μας μας κάνει δυστυχισμένους τότε θα χωρίσουμε και θα αναλάβουμε υπεύθυνα τον εαυτό μας και τα παιδιά μας.

Και να σας πω κάτι; Δεν υπάρχει τέλεια παιδική ηλικία, ούτε ενήλικας που να μην κουβαλά παιδικά τραύματα. Ούτε ένας. Στο χέρι είναι του καθενός να επεξεργάζεται την κληρονομιά του και να βγάζει απ’αυτήν ο,τι καλύτερο. Γι’αυτό το «είμαι παιδί χωρισμένων γονιών» δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για να μένουμε στάσιμοι στα προβλήματά μας, ούτε και για μας τους ίδιους!

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Πρωινό της Τρίτης. Μια παραδοσιακά ήσυχη μέρα. Αφιερωμένη στο γράψιμο. Κάθομαι κι αναλογίζομαι την εβδομάδα που πέρασε. Τους ανθρώπους που γνώρισα στο γραφείο. Κάθε άνθρωπος που έρχεται και μια ιστορία. Κάθε ζευγάρι και ένας πόλεμος.

Θυμούμαι το λαϊκό άσμα «έρωτας ή πόλεμος» και χαμογελώ. Αλήθεια, θα έπρεπε να υπάρχει αυτό το «ή»; Θα έπρεπε να καταλήγουν οι άνθρωποι εδώ σκοτωμένοι, από τις μάχες, τις πισώπλατες μαχαιριές, τον πόλεμο των ζευγαριών;

Μικρή φλέρταρα σαδιστικά με τον άχαρο ρόλο της Κασσάνδρας. Έπαιζα το νοητό παιχνίδι να προβλέπω τα κακά που θα γίνουν σήμερα, αύριο, του χρόνου. Ίσως να ήταν κι αυτός ένας εκδικητικός τρόπος να διαβώ τη δύσκολη παιδική μου ηλικία. Προέβλεπα πότε θα με έδερνε ο πατέρας μου, πότε θα τσακωνόμουνα με τον αδελφό μου, πότε θα με κατσάδιαζε ο δάσκαλος, πότε θα τσακώνονταν μαζί μου οι συμμαθητές μου… Και της τύχης ειρωνεία σχεδόν πάντα έπεφτα μέσα. Ίσως έκανα και το κάτι τις μου να το προκαλέσω θα μου πείτε, μα βέβαια. Έτσι δουλεύει η Κασσάνδρα. Προβλέπει και μετά εκτελεί. Το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας ένα πράγμα. Πιστεύεις πως κάτι θα συμβεί και μετά προσαρμόζεις τη συμπεριφορά σου αναλόγως, ώστε να βγει σωστή η προφητεία.

Τώρα δε μου αρέσει πια να είμαι Κασσάνδρα, θέλω να είμαι Αθηνά, ναι αυτός ο ρόλος με συγκινεί τώρα. Αυτός της σοφής, και Θέτις ίσως, της δίκαιης… μα πάλι αυτός που μου πέφτει στη μοιρασιά είναι της Κασσάνδρας. Βλέπω ένα ζευγάρι στις αρχές και προβλέπω τι θα συμβεί στη σχέση τους αν συνεχίσουν να είναι όπως είναι… Βλέπω ένα ζευγάρι στο τέλος και βλέπω πίσω τι παίχτηκε, χωρίς να μου τα πουν, κι όταν τους τα περιγράφω, τα παίζουν…!

Κι είμαι σίγουρη πως δεν έχω μαντικές ικανότητες, κι ας επιμένει η πιο συμπαθητική γιαγιά στη γειτονιά μου πως είμαι από άλλο στερέωμα. Δεν είμαι μέντιουμ και προβλέπω, βλέπω απλώς την «κολοσυρμαθκιάν του κούφου» .

Η Κασσάνδρα λοιπόν σήμερα σας κάνει ένα δώρο. Μοιράζεται μαζί σας τα μυστικά της. Σας δίνει τα σημάδια όχι για να προβλέπετε το μέλλον σας, αλλά για να το ανατρέπετε. Πάρτε τα γιατί σήμερα είμαι γενναιόδωρη!( Αλίμονο σας αν κοιμηθεί στραβά η Κασσάνδρα 🙂

Σημάδια που προβλέπουν πως μια σχέση, ένας αρραβώνας ή ένας γάμος δεν θα πάνε καλά.

1. Συχνοί καβγάδες. Όταν οι καβγάδες έχουν συχνότητα πάνω από 1 φορά το μήνα τότε ανησυχούμε… Πολλά ζευγάρια θεωρούν φυσιολογικό πράγμα τους καυγάδες. Ίσως βέβαια έτσι έχουν ανατραφεί μέσα σε καυγάδες και διαφωνίες. Εγώ θυμάμαι πως την πρώτη φορά που είχαμε καβγά με τον πρώτο μου άντρα, χάρηκα…! Θεώρησα πως αυτό ήταν σημάδι πως ήμασταν κανονικό ζευγάρι, αλλά φευ! Οι συχνοί καβγάδες λοιπόν μας κτυπούν καμπανάκια πως κάτι δεν πάει καλά.
2. Ατελείωτα παράπονα. Όταν σε κάθε καβγά ανασύρεται μια λίστα παραπόνων από το παρελθόν, τότε πρέπει να φρίξουμε. Είναι ανησυχητικό να μην μπορούμε να ξεχάσουμε κάτι που έγινε παλιά και συνεχώς να το επαναφέρουμε. Σημαίνει πως υπάρχει ένα ρήγμα στη σχέση. Σίγουρα κάτι δεν πάει καλά.
3. Ψυχολογική και σωματική βία. Κανονικά δεν θα έπρεπε καθόλου να αναφέρω αυτό το σημείο, επειδή είναι αυτονόητο, αλλά, φαίνεται πως και τα αυτονόητα παρανοούνται στη σημερινή παράνοια. Κόντεψαν να μου φύγουν όσες τρίχες απέμειναν στο κεφάλι μου όταν άκουγα μιαν καθωσπρέπει κυρία στο τηλέφωνο να μου λέει: « Αφού είναι κακός, βρε Θέκλα μου. Να φανταστείς, όταν δερνόμαστε, επιδιώκει να με χτυπήσει στο κεφάλι. Εγώ πάντα τον κτυπάω κάτω από τη μέση, ενώ αυτός θέλει να μου κάνει ζημιά, στο κεφάλι κατευθείαν!» ΄Εχετε το λόγο μου. Αυτούσια η ατάκα. « Όταν δερνόμαστε…» Δηλαδή είναι κάτι συνηθισμένο, κάτι φυσικό το ξύλο σε αυτό το ζευγάρι…. Συνοψίζοντας, αν ο σύντροφός μας μας δέρνει, αν εμείς τον δέρνουμε, αν μας κακοποιεί ψυχολογικά υβρίζοντας μας, κατηγορώντας μας άδικα, υποτιμώντας μας, απειλώντας μας κοκ, ή αν εμείς τον βιάζουμε ψυχολογικά, τότε πρέπει να ανησυχούμε! Για την ακεραιότητά μας και για το μέλλον της σχέσης μας!
4. Προσκόλληση σε γονείς και συγγενείς. Εάν εμείς ή ο σύντροφός μας τρέφουμε υπερβολική αγάπη και έχουμε σχέσεις εξάρτησης με τους συγγενείς μας τότε τη βάψαμε!
5. Κακά πεθερικά. Εάν οι γονείς μας ή τα πεθερικά μας επεμβαίνουν στη σχέση μας και εμείς τους το επιτρέπουμε, τότε έχουμε σοβαρό πρόβλημα.
6. Εθελοντική ανεργία. Εάν εμείς ή ο σύντροφός μας είμαστε άνεργοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, εάν αρνούμαστε δουλειές που μας προσφέρουν, εάν πάνω από 2 άτομα χρησιμοποιούν τον ορισμό «τεμπέλης» για μας ή για το σύντροφό μας.
7. Οικονομική εξάρτηση από γονείς. Εάν χρειαζόμαστε την οικονομική ενίσχυση των γονιών ή πεθερικών για να επιβιώσουμε τότε αναγκαστικά πάμε και στο σημάδι νο 5 και γενικώς έχουμε σοβαρό πρόβλημα.
8. Σεξουαλική δυσλειτουργία. Το σεξ είναι πολύ σημαντικό στοιχείο σε μια σχέση. Αν εμείς ή ο σύντροφός μας αντιμετωπίζουμε σεξουαλική δυσλειτουργία, τότε πρέπει να το ψάξουμε. Να μην το αφήσουμε απαρατήρητο. Πιο συχνές σεξουαλικές δυσλειτουργίες για τους άντρες: αδυναμία στύσης, πρόωρη εκσπερμάτωση, σεξουαλική αδιαφορία. Για τις γυναίκες: σεξουαλική αδιαφορία, πόνος κατά την επαφή, δυσκολία ολοκλήρωσης. Αντιμετωπίζουμε τις σεξουαλικές δυσλειτουργίες ως κοινά προβλήματα στη σεξουαλική σχέση και όχι ως μονόπλευρα κουσούρια! Προσοχή, ένα άτομο που παρουσιάζει δυσλειτουργία στη σχέση του, μπορεί σε μια άλλη σχέση να λειτουργεί μια χαρά…
9. Προσκόλληση στα παιδιά. Εάν τα παιδιά μας τα βλέπουμε πιο σημαντικά για μας από το σύντροφό μας, τότε η σχέση μας δεν πάει καλά. Η φράση «τα παιδιά μου είναι γαίμα μου ενώ ο σύντροφός μου όχι» προβλέπει άσχημα ξεμπερδέματα.
10. Συνεχής κούραση. Εάν η σύζυγος ή ο σύζυγος είναι συνεχώς κουρασμένοι και δεν έχουν όρεξη για τίποτε, για κοινές εξόδους, για χόμπι κ.λ.π. τότε κάτι δεν πάει καλά.
11. Εργασιομανία. Εάν βρίσκουμε μεγαλύτερη απόλαυση στη δουλειά μας παρά στο ζευγάρι μας, τότε τη βάψαμε!
12. Εξαρτήσεις. Εξάρτηση από το ποτό, τα ξενύχτια, τα χαρτιά, τα ναρκωτικά, το ίντερνετ, τις εξωσυζυγικές σχέσεις…

Θέλετε κι άλλα;

Έχω την εντύπωση πως, προς το παρόν, αυτά είναι αρκετά. Δε γουστάρω καθόλου που σας ψυχοπλάκωσα, όσους αφορούν οι χρησμοί μου βέβαια, και θα ήθελα πραγματικά να ήταν αλλιώς τα πράγματα. Να ήταν απλά παιχνιδάκια και καπρίτσια οι ανθρώπινες σχέσεις. Να μη χρειαζόταν να γράψω ολόκληρο βιβλίο για τα προβλήματα των ερωτικών σχέσεων στην Κύπρο σήμερα. Να μην ήμουν Κασσάνδρα.

Τι να κάνω όμως; Αφού τα βλέπω να μην τα πω; Να μην τα πω; Να σκάσω η γυναίκα;

Υ.Γ. για περισσότερα στο βιβλίο μου «Η ανατομία μιας γυναίκας»

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος.

Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά την άνοιξη του 2006

Καθώς βρισκόμαστε σε περίοδο καρναβαλιών κι οι μάσκες φοριούνται επίσημα και ταυτόχρονα κριτικάρονται, είπα ν’ ασχοληθώ με τα της μάσκας και της ψυχολογικής της σημασίας.

Η μάσκα ή το προσωπείο προσομοιάζει με την εξωτερική εικόνα και συμπεριφορά μας προς τους άλλους Η οποία δεν ταιριάζει με την εσωτερική μας ψυχολογική κατάσταση. Δηλαδή, άλλα νιώθουμε και άλλα δείχνουμε, άλλα σκεφτόμαστε και άλλα λέμε. Κι αυτά για ποιο σκοπό; Για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Να προστατευθούμε από τις αλήθειες που καίνε και απειλούν τις ισορροπίες. Βάζω τη μάσκα μου για να μην τρελαθώ εγώ και να μην τρελάνω τους άλλους. Ή βάζω τη μάσκα μου για να γλιτώσω εγώ και να τρελάνω τους άλλους;

Χαοτικός ο σύγχρονος κόσμος στον οποίο βρεθήκαμε να ζούμε. Έχουμε χάσει και τα ’αυγά και τα πασχάλια και τα παιδιά μας σίγουρα θα ψάχνουν επιστροφές στα παλαιά για να στηριχθούν. Έτσι οι κάθε λογής ψυχολογικές άμυνες μπαίνουν σε δράση κι η μάσκα μια άμυνα είναι, καλή… κι είναι και φανταχτερή.

Για πολλά χρόνια αρνούμουν πεισματικά να βάφομαι και να βάφω τα μαλλιά μου. Ήθελα να δείχνω φυσική  κι ανεπιτήδευτη, να μην κοροϊδεύω τους άλλους. ʼκουγα και τις συνήθεις ιστορίες για γκόμενες που όταν έβγαζαν το μακιγιάζ τρόμαζε ο άλλος και έψαχνε την πλαστική θεά που είχε ερωτευτεί. Τελευταίως, άκουσα και το άλλο για αυτόν που ήθελε να χωρίσει όταν ανακάλυψε πως το φυσικό χρώμα των οφθαλμών της συμβίας του δεν ήταν εκείνο των φακών επαφής. Ουάου!

Έτσι αποφάσιζα κι εγώ να παραμένω φυσική. Πόσο φυσική ήμουν όμως; Δεν έβαζα συνήθη μάσκα, μπορούσα όμως να ισχυριστώ πως δε φορούσα την αόρατη, αυτή της ψυχής; Το ψεύτικο χαμόγελο στους «υψηλούς», το «καλημέρα», το «μια χαρά» όταν όλα κακά, ψυχρά κι ανάποδα βαρούσαν. Έτσι αποφάσισα κι εγώ να βάλω τις εξωτερικές μάσκες και να βγάλω την εξωτερική. Να λέω τα πράγματα με τ’ όνομά τους και να πληρώνω τις συνέπειες. Περιττό να σας πω πως «χρεοκόπησα» τόσο βαρύ κι ασήκωτο το χρέος της κοινωνικής απόρριψης και αποδοκιμασίας. Βρίσκεσαι ξαφνικά χωρίς φίλους, ή χωρίς τους άσπονδους φίλους καλύτερα. Ανακαλύπτεις ποιος σε αγαπά και ποιος απλά σε ανέχεται. Ποιος χαίρεται στη χαρά σου και ποιος πανηγυρίζει στη λύπη σου. Ποιος ηδονίζεται στο να πατάει ακόμη μια φορά το σκουλήκι που πάτησε ο προηγούμενος.

Και αν το αντέξεις, αν σφίξεις δυνατά τα δόντια και το αντέξεις,(για κάποια χρόνια έβλεπα όνειρα πως έσφιγγα τόσο δυνατά τα δόντια μου που αυτά «λουβούσαν» και διαλύονταν). Εάν το αντέξεις, μετά έρχεται μια μέρα που ανεβαίνεις με την αξία σου. Και τότε φορούν οι άλλοι τις μάσκες σου. Σου δείχνουν τους φίλους ενώ απλά σε φθονούν, σε χαιρετούν για να δουν οι άλλοι πως έχουν φιλίες με «υψηλά» πρόσωπα, σε εκτιμούν για ν’ ανέβει και οι δική τους αξία. Και τότε… τότε είναι διασκεδαστικό. Διασκεδαστικό και θλιβερό μαζί. Γιατί βλέπεις πως ήσουν εσύ όταν έβαζες κάθε μέρα την καλή σου μάσκα. Να καλύψεις τη μικρότητα και το φόβο σου. Να καλυφθείς γιατί δεν άντεχες ν’ αποκαλυφθείς.

Τότε; Καλύτερα ας μη βγάλουμε τις μάσκες μας γιατί ίσως να μην το αντέξουμε θα μου πείτε. Εμάς ίσως «λουβήσουν που τ’αλήθκεια» τα δόντια μας και χρειαστούμε και μασέλες. Και άντε μετά να βρεις μασέλες που να προσαρμόζουν αρμονικά με την καινούρια σου μάσκα, που σίγουρα θα πάρεις, δε θα πάρεις; Θα σκάσει ο άνθρωπος;

Θέκλα Πετρίδου.

Ψυχολόγος

Υ.Γ. Το κείμενο αυτή τη φορά ίσως διαβάζεται λιγάκι σαν μεθυσμένο. Συγχωράτε με. Είναι που οι απόκριες σηκώνουν το κρασί κι εγώ ακόμη να ξεβώ από το δεύτερο στάδιο του πένθους… Καλή διασκέδαση!

το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά κατά την διάρκεια του Καρναβαλιού το 2006. Το Γενάρη του 2006 έχασα την αγαπημένη μου ξαδέλφη, 13 χρονών από αυτοκινητικό δυστύχημα. Για αυτό αναφέρομαι σε πένθος.

Όταν μου τηλεφώνησε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας, λίγες μέρες πριν από τα Φώτα για να μου ευχηθεί καλή χρονιά και να προγραμματίσουμε το άρθρο μου για την επόμενη έκδοση, του έδωσα ένα θέμα που με απασχολούσε εκείνες τις μέρες, ούτε θυμάμαι καν τώρα ποιο ήταν, νομίζω πως ήταν για τον τζόγο, δεν έχει σημασία πια. Και όπως πάντα άργησα να καθίσω να το ετοιμάσω, το άφησα για την τελευταία στιγμή. Μα η τελευταία στιγμή μπορεί να είναι και η τυχερή ή η άτυχη και σ’ αυτήν την περίπτωση υπερίσχυσε το τελευταίο. Η τελευταία στιγμή ήταν και η άτυχη και την επομένη των Φώτων χάσαμε την ξαδελφούλα μου Ραφαέλλα Πετρίδου από τροχαίο ατύχημα.

Την ώρα που ο θείος μου περνούσε τα Φώτα τροχαίας με πράσινο, ένα αυτοκίνητο που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και πέρασε με κόκκινο κτύπησε ακριβώς στην πόρτα του συνοδηγού, εκεί που καθόταν η Ραφαέλλα. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ή λίγα λεπτά μετά όπως μας είπαν οι γιατροί, ο εγκέφαλος του παιδιού νεκρώθηκε. Τις επόμενες 3 μέρες τις περάσαμε έξω από την εντατική της νευροχειρουργικής κλινικής του γενικού νοσοκομείου, τάζοντας σε αγίους, προσευχόμενοι, κλαίγοντας. Τη Δευτέρα 9 Ιανουαρίου η Ραφαέλλα άφησε την τελευταία της πνοή και πέρασε στον κόσμο των αγγέλων.

Δεν μπορώ παρά να αφιερώσω τη στήλη αυτή στη μνήμη της Ραφαέλλας εξ’ αιτίας του απρόοπτου, βίαιου και τραγικού θανάτου της.

Όλοι μας αναρωτιόμαστε για τους ανθρώπους που σκοτώνονται σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Γιατί συμβαίνει αυτό, γιατί συμβαίνει σ’αυτούς, ποιος ο λόγος για έναν τέτοιο βίαιο θάνατο, ξαφνικά εκεί που δεν το περιμένει κανείς. Και ιδιαίτερα όταν αυτός που σκοτώνεται δεν ευθύνεται καθόλου για το δυστύχημα. Δεν είναι οδηγός και τηρεί τους κανόνες ασφαλείας. Γιατί, στην περίπτωση που σκοτώνεται κάποιος που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε μια κατοικημένη περιοχή, που δεν τηρεί τους κανονισμούς ασφαλείας, που δε φορεί τη ζώνη του, που περνά τα φανάρια με κόκκινο, τότε διακρίνουμε ίσως μια αυτοκαταστροφική τάση σε αυτό το άτομο. Ο Freud θεωρούσε τους θανάτους τέτοιων οδηγών ως καθαρές αυτοκτονίες. Τί γίνεται όμως με τους θανάτους αθώων θυμάτων της ασφάλτου όπως η Ραφαέλλα; Γιατί βρίσκονται εκεί τη συγκεκριμένη στιγμή; Ποια η κοσμική λογική πίσω από τις τραγικές συμπτώσεις; Να περνούν εκείνη την ώρα από εκείνο το δρόμο, να είναι το παιδί στο αυτοκίνητο, να γίνει η σύγκρουση στο σημείο που καθόταν κ.ο.κ.

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να κατανοήσει το θάνατο. Και ιδιαίτερα τον ξαφνικό και βίαιο. Υπάρχουν ανθρωπολόγοι που υποστηρίζουν πως οι θρησκείες αναπτύχθηκαν πάνω σ’αυτή τη  βάση, την κατανόηση του θανάτου και σε μια προσπάθεια χειραγώγησής του. Το πιο φοβιστικό στοιχείο στη φύση είναι αυτό του θανάτου. Ο άνθρωπος φοβάται το θάνατο επειδή έτσι αποχωρίζεται τον οικείο κόσμο, τους συγγενείς και φίλους του, τη ζωή του. Φοβόμαστε το θάνατο επειδή δε γνωρίζουμε στα σίγουρα τι συμβαίνει μετά από αυτόν. Οι αθεϊστές πιστεύουν πως δεν υπάρχει τίποτα μετά το θάνατο, οι θρήσκοι άνθρωποι πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής και η κάθε θρησκεία έχει τη δική της θεωρία για τη μετά θάνατον ζωή.

Η κατανόηση του θανάτου βοηθά πολύ στη διαδικασία πένθους που περνούν οι συγγενείς του ανθρώπου που φεύγει. Θυμάμαι, το Δεκαπενταύγουστο, μετά την αεροπορική τραγωδία κλήθηκα να μιλήσω σε μια μαραθώνια τηλεοπτική εκπομπή για το πένθος των συγγενών. Για το πώς νιώθουν οι άνθρωποι που χάνουν ξαφνικά και βίαια τους οικείους τους και πώς μπορούμε εμείς οι υπόλοιποι να τους βοηθήσουμε να το ξεπεράσουν. Μετά από εκείνη την εισήγηση, δέχθηκα πολλά τηλεφωνήματα από ανθρώπους που ζητούσαν την επαγγελματική μου βοήθεια, έστω και τηλεφωνικά για το πένθος τους. Πού να ήξερα πως λίγους μήνες μετά θα βρισκόταν και η δική μου οικογένεια σε αυτό το σημείο, πως θα χρειαζόμασταν κι εμείς τη βοήθεια εαυτών και αλλήλων για να αντέξουμε τον πόνο μας. . .

Δυσκολεύομαι πολύ να γράψω σήμερα. Οι λέξεις δεν ξεπηδούν αυθόρμητα, ο δείχτης δεν τρέχει πάνω στην οθόνη όπως άλλες φορές. Γράφω μηχανικά προσπαθώντας να δώσω λογική και θεωρίες στο απερίγραπτο. Προσπαθώ να κατανοήσω το θάνατο για να αντέξω τον πόνο που προκαλεί. Πονάει πολύ… πονάει να θάψεις δικό σου άνθρωπο. Να θάψεις παιδί 13 χρονών στην αρχή της ζωής του, γεμάτο όνειρα και φιλοδοξίες. Να ντύσεις με νεκρικά ρούχα το σώμα του μωρού που μέχρι χθες έντυνες για να παίξει, να διασκεδάσει, να χαρεί…

Η Ραφαέλλα ήταν σ’αυτή τη ζωή ένα ξεχωριστό παιδί. Χαμογελαστή και αθώα. Με μια αθωότητα που ξεπερνούσε το αναμενόμενο για την ηλικία της. Ήταν ένα φιλότιμο παιδί που προσπαθούσε πολύ για να πετύχει τους στόχους του. Καλή μαθήτρια και άριστη αθλήτρια. Οι γονείς της, τα αδέλφια της, οι συγγενείς και οι φίλοι της νιώθουμε μεγάλο πόνο και αδικία για το χαμό της. Προσπαθούμε να κατανοήσουμε το θάνατό της. Τα ερωτηματικά μας είναι πολλά. Η αλήθεια είναι πως νιώθουμε θυμό και αδικία. Γιατί να συμβεί αυτό σε έναν άγγελο; Γιατί ο άνθρωπος που αγαπούμε να φύγει τόσο απροσδόκητα; Όποιος γνώρισε τη Ραφαέλλα σ’ αυτή τη ζωή θα συμφωνήσει μαζί μου πως με τα ανθρώπινα κριτήρια δεν της άξιζε βίαιος θάνατος. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε πως έφυγε από κοντά μας. Πως δε θα τη ξαναδούμε πια. Πως δε θα γελάσουμε, να διασκεδάσουμε, να περάσουμε ωραία μαζί της.

Τι λένε σε τέτοιες περιπτώσεις; «Αιωνία της η μνήμη».

Ραφαέλλα, θα σε αγαπούμε και θα σε θυμόμαστε πάντα!

Και αν μπορούμε να κάνουμε κάτι στη μνήμη σου είναι να προσπαθήσουμε να είμαστε πιο υπεύθυνοι όταν οδηγούμε. Να αντιμετωπίσουμε το τιμόνι με την σοβαρότητα και την αίσθηση ευθύνης που αρμόζει. Το αυτοκίνητο είναι  μέσο μεταφοράς. Δεν είναι οι δημόσιοι δρόμοι για διασκέδαση και διαγωνισμούς ταχύτητας. Υπάρχουν ειδικές πίστες για αυτό. Ο καθένας δικαιούται να διακινδυνεύει τον εαυτό του. Δεν δικαιούται όμως να διακινδυνεύει άλλους, αθώους και να τους στερεί την ευκαιρία για να ζήσουν. Να μεγαλώσουν, να χαρούν, να δημιουργήσουν…

Αντίο Ραφαέλλα!

Λυπάμαι ιδιαίτερα που σε συνέβηκε αυτό. Σπαράζει η καρδιά μου όταν το σκέφτομαι. Θυμάμαι σαν να ήταν τώρα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, που ήμασταν μαζί, το χαμόγελό σου, την αθωότητά σου, το κέφι σου… Αυτός ο χρόνος ήταν τελικά και ο τελευταίος σου. Και δεν κέρδισες καν το φλουρί στην Βασιλόπιττα…

Θέκλα

Η Ραφαέλλα μας σκοτώθηκε από αυτοκινητικό δυστύχημα που συνέβηκε στις 6 Ιανουαρίου 2006.