Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα ένας
νέος σχετικά κλάδος της Ψυχολογίας, η Ψυχολογία
Υγείας. Η Ψυχολογία Υγείας ασχολείται με τα προβλήματα
υγείας τα οποία σχετίζονται με την ψυχική κατάσταση
του ασθενούς, τόσο στην δημιουργία τους όσο και στην
αντιμετώπισή τους. Ασθένειες όπως η υπέρταση, ο
καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης και η
παχυσαρκία έχει βρεθεί από επιστημονικές έρευνες ότι
σχετίζονται με την ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς.
Δηλαδή, η ψυχική κατάσταση του ανθρώπου παίζει
καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση αυτών των ασθενειών,
στην πορεία και την θεραπεία τους.
Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε ιδιαίτερα στην
παχυσαρκία. Για ποιο λόγο παχαίνουμε; Επειδή τρώμε
πολύ και δεν γυμναζόμαστε, θα μου πείτε, αυτό είναι
πασίγνωστο. Ναι, αλλά για ποιο λόγο τρώμε πολύ και δεν
μπορούμε να σταματήσουμε; Γιατί δεν μπορούμε να
αντισταθούμε στο φαγητό, ακόμη και όταν δεν πεινάμε; Η
απάντηση είναι απλή : γιατί τις περισσότερες φορές
τρώμε για ψυχολογικούς λόγους και όχι γιατί πεινάμε.

Οι ψυχολόγοι, αναφερόμαστε σε ένα ξεχωριστό είδος
πείνας, την ψυχολογική πείνα, ο άνθρωπος δηλαδή δεν
έχει σωματική πείνα, αλλά τρώει για να χορτάσει την
ψυχολογική του πείνα. Πόσες φορές δεν μπαίνουμε στο
σπίτι από την δουλειά και η πρώτη ασυνείδητή μας
κίνηση είναι να ανοίξουμε την πόρτα του ψυγείου; Ή
πόσες φορές όταν είμαστε αγχωμένοι δεν θέλουμε να
έχουμε συνέχεια κάτι στο χέρι μας να μασουλούμε; Ή
όταν μας στενοχωρήσει κάτι, βρίσκουμε παρηγοριά στο
φαγητό, ή νιώθουμε ανασφαλείς και καταφεύγουμε σε
ένα μπολ από παγωτό;

Γιατί αντιδρούμε όμως με αυτόν τον τρόπο;
Γιατί από την πρώτη παιδική μας ηλικία έχουμε
εκπαιδευτεί έτσι ώστε να βρίσκουμε παρηγοριά,
ξεκούραση, χαλάρωση στο φαγητό. Όταν ήμασταν μωρά
μας έκαναν να σιωπήσουμε δίνοντάς μας φαγητό, μας
αντάμειβαν για κάτι δίνοντάς μας φαγητό, μας
παρηγορούσαν δίνοντάς μας φαγητό, έβγαζαν τις ενοχές
τους για το ότι μας παραμελούσαν ψυχολογικά, δίνοντάς
μας φαγητό, γενικά οι γονείς μας χρησιμοποιούσαν το
φαγητό όχι απλά ως την τροφή του σώματός μας, αλλά ως
ένα πολλαπλό μέσο επικοινωνίας μαζί μας και πλήρωσης
των συναισθηματικών μας αναγκών. Έτσι και εμείς
εκπαιδευτήκαμε έτσι ώστε να προβάλλουμε το φαγητό ως
μέσο επικοινωνίας με τον κόσμο και πλήρωσης των
συναισθηματικών μας αναγκών.

Πώς επικοινωνούμε με μέσο το φαγητό;
Αγαπούμε κάποιον; Του μαγειρεύουμε. Πάμε να
επισκεφθούμε κάποιον; Του παίρνουμε δώρο σοκολατάκια.
Γιορτάζουμε; Προσφέρουμε φαγητό. Πενθούμε; Προσφέρουμε
το τραπέζι της παρηγοριάς. Γενικά, την χαρά μας, την
λύπη μας, την αγάπη, την αφοσίωσή μας την εκφράζουμε
με μέσο το φαγητό.

Έτσι λοιπόν, τρώμε για ψυχολογικούς λόγους πολλές
φορές, και όχι γιατί πεινούμε σωματικά.

Έτσι παχαίνουμε. Όταν κάποιος τρώει ενώ δεν πεινά, δίνει
ενέργεια στο σώμα του την οποία δεν χρειάζεται και το
σώμα του την αποθηκεύει σε μορφή λίπους για ώρα
ανάγκης. Το σώμα μας λειτουργεί με σοφό τρόπο. Όταν
χρειάζεται ενέργεια για να λειτουργήσει, στέλνει το
σήμα της πείνας, για να αναγκάσει τον άνθρωπο να
τραφεί. Όταν ο άνθρωπος τρώει μόνο όταν πεινά και
σταματά να τρώει όταν χορτάσει, δεν φοβάται να παχύνει
για τί δίνει στον οργανισμό του ενέργεια μόνο όταν
αυτός την χρειάζεται και τίποτα παραπάνω.

Η ψυχολογία ασχολείται ιδιαίτερα με την
θεραπεία της παχυσαρκίας. Ο ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής
εκπαιδεύει τον κόσμο ώστε να αναγνωρίζει την
ψυχολογική του πείνα και να την χειρίζεται με
ψυχοθεραπευτικό τρόπο και όχι με το φαγητό. Έχεις
άγχος; Το φαγητό δεν θα σε χαλαρώσει, θα σε κάνει
ακόμα πιο βαρύ. Η ψυχοθεραπευτική μέθοδος της
χαλάρωσης μπορεί να σε βοηθήσει να αντιμετωπίσεις το
άγχος σου, χωρίς να σε παχύνει! Είσαι στενοχωρημένος,
έχεις προσωπικά προβλήματα; Η λύση των προβλημάτων σου
με ένα υγιές ψυχολογικά τρόπο είναι αυτό που σου
χρειάζεται και όχι το φαγητό. Νιώθεις μόνος; Μια καλή
παρέα, άνθρωποι που σε αγαπούν και σε ακούν θα σε
βοηθήσουν να αντιμετωπίσεις την μοναξιά σου και όχι το
φαγητό!

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια

Το comfort eating που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει τρώω για να νιώσω άνετα, καλά ψυχολογικά, στα ελληνικά θα μπορούσε να εκφραστεί με την ορολογία φαγητό για συναισθηματικούς λόγους. Όταν δηλαδή τρώμε για να ικανοποιήσουμε την συναισθηματική – ψυχική μας πείνα και όχι την σωματική.

Ο άνθρωπος όταν γεννηθεί είναι εξοπλισμένος με ένα θαυμάσιο σύστημα πρόσληψης τροφής. Όταν πεινάει τρώει, κι όταν χορταίνει σταματάει. Φαίνεται όμως πως ο τρόπος μεγαλώματος των παιδιών επιδρά πολλές φορές καταστροφικά σε αυτό το σύστημα. Μαθαίνουμε τα παιδιά να τρώνε σαν επιβράβευση, τους στερούμε το φαγητό ως τιμωρία και γενικώς χρησιμοποιούμε χίλιους τρόπους να τους μάθουμε πως το θέμα του φαγητού δεν είναι απλό και φυσικό όπως αυτό της ούρησης.

Σκεφτείτε λίγο: Μπορούμε να μάθουμε ένα μωρό να ουρεί την ώρα που θέλουμε εμείς; Μπορούμε να επιτύχουμε κάτι τέτοιο; Το ίδιο συμβαίνει και όταν ζητούμε από ένα βρέφος και στη συνέχεια ένα νήπιο να τρώει όταν θέλουμε εμείς και να σταματάει πάλι όταν θέλουμε εμείς.

Για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να διατηρήσουν φυσιολογικό και αλώβητο το σύστημα πρόσληψης τροφής, πείνας και κορεσμού πρέπει να τους αφήσουμε από βρέφη να παίρνουν φαγητό μόνο όταν πεινούν και να σταματούν όταν τα ίδια χορτάσουν και όχι όταν εμείς θεωρούμε πως πρέπει. Ένας εύκολος, υγιεινός και ανέξοδος τρόπος για να το πετύχουμε αυτό είναι ο μητρικός θηλασμός. Το μωρό αναζητά από μόνο του το στήθος της μητέρας του και όταν χορτάσει, όταν νιώσει κορεσμό, το αφήνει και αποκοιμιέται.

Σε όλη αυτή τη διαδικασία μεγαλώματος ενός παιδιού, δυστυχώς δεν είναι μόνο εμείς οι γονείς που παίζουμε ρόλο, αλλά και τα Μ.Μ.Ε., το σχολείο, οι συμμαθητές και τα γονίδια.

Είναι εύκολο να καταλάβουμε πως τα Μ.Μ.Ε. με τις συνεχείς διαφημίσεις fast food, γλυκών, ελκυστικών φαγητών που φτιάχνονται με συγκεκριμένα υλικά, επηρεάζουν τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους στο να τρέξουν τα σάλια τους και να αναζητήσουν φαγητό. Το οπτικό και ακουστικό ερέθισμα στον εγκέφαλο μέσω της διαφήμισης ξεκινά την διαδικασία αναζήτησης τροφής. Το ίδιο και με τους συνομηλίκους. Αν ένα παιδί κάθεται στο διάλειμμα και δίπλα του ένας φίλος του τρώει πατατάκια ή σοκολάτα ή hot dog, από τη μυρωδιά, όχι μόνο από τη θέα, το παιδί θα αναζητήσει αμέσως την ίδια ανθυγιεινή τροφή.

Πολλά σχολεία σήμερα εφαρμόζουν και στο μάθημα της Οικιακής Οικονομίας, αλλά και σε άλλα μαθήματα αρχές υγιεινής διατροφής και σεβασμού προς το περιβάλλον. Τα παιδιά μας επηρεάζονται θετικά από αυτές τις διδασκαλίες. Πολλά σχολεία προσφέρουν και υγιεινό πρόγευμα στα παιδιά ως μάθημα για το τι είναι υγιέστερο να καταναλώνουν ως πρωινό και κολατσιό στο σχολείο. ʼρα αυτός ο παράγοντας μπορεί να είναι θετικός ως προς την υιοθέτηση υγιεινών προτύπων διατροφής. Από την άλλη όμως, δυστυχώς, υπάρχουν καντίνες σχολείων, οι οποίες παράνομα προμηθεύουν τους μαθητές με ανθυγιεινά απαγορευμένα φαγητά.

Το θέμα της διατροφής έχει δύο παραμέτρους: το πόσο υγιεινό είναι ένα φαγητό και πόσο παχυντικό ή όχι. Συνήθως, τα υγιεινά φαγητά έχουν και λιγότερες θερμίδες. Ενώ τα ανθυγιεινά, που είναι γεμάτα λίπος, συντηρητικά, χρωστικές, ζάχαρη είναι και πολυθερμιδικά. Και όπως λένε οι διατροφολόγοι υπάρχουν καλύτερες και χειρότερες θερμίδες. Οι θερμίδες που παίρνουμε από μια επεξεργασμένη τροφή καίγονται πολύ πιο γρήγορα και είναι πολύ λιγότερο θρεπτικές, από αυτές που παίρνουμε από μια φυσική τροφή που δεν έχει υποστεί επεξεργασία όπως για παράδειγμα το οργανικό ολοσίταρο ψωμί σε αντιδιαστολή με το κοινό άσπρο ψωμί.

Τι ρόλο παίζουν τα γονίδια;

Ακόμη δεν είμαστε σίγουροι για το αν υπάρχει το γονίδιο της παχυσαρκίας ή όχι. Διάφοροι επιστήμονες κατά καιρούς ανακοινώνουν την εύρεση του γονιδίου της παχυσαρκίας, ακόμη όμως και σε εκείνη την περίπτωση http://www.tanea.gr/kosmos/article/?aid=4604384 , μιλούν για ένα γονίδιο, το οποίο έχουν ελέγξει πειραματικά πάνω σε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια τα οποία όταν είχαν αυτό το γονίδιο έτρωγαν περισσότερο και για αυτό πάχαιναν! Δεν πάχαιναν με το ίδιο φαγητό που έτρωγαν τα ποντίκια χωρίς αυτό το γονίδιο!

Οι ειδικοί συνιστούν να μην ανησυχούμε ιδιαίτερα με αυτό το γονίδιο της παχυσαρκίας, επειδή δεν μειώνει τον μεταβολισμό στο σώμα

http://news.pathfinder.gr/health/520844.html

και με την άσκηση η αρνητική του επίδραση μπορεί να αποτραπεί

http://www.eatwell.gr/%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B7/%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF-%CF%80%CE%B1%CF%87%CF%85%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%B1/

Πώς μπορούμε λοιπόν, να βοηθήσουμε ψυχοθεραπευτικά ένα άτομο, το οποίο τρώει για συναισθηματικούς λόγους (comfort eating) ή έχει το λεγόμενο γονίδιο της παχυσαρκίας (FTO) ώστε να μην τρώει περισσότερο από όσο χρειάζεται για να χορτάσει;

Καταρχάς, εγώ προσωπικά ως ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια είμαι εναντίον του να ακολουθούν οι άνθρωποι υποθερμιδικές δίαιτες πείνας. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις για το ότι όταν ένα άτομο στερείται το φαγητό και πεινά είναι πολύ πιθανόν, χωρίς να μπορεί να το ελέγξει, σε κάποιες μέρες ή εβδομάδες να αρχίσει τις βουλιμικές επιδρομές στο ψυγείο ή να παρατήσει τη δίαιτα και να τρώει ακόμη περισσότερο από πριν. Για αυτό το λόγο και οι σύγχρονοι διαιτολόγοι και διατροφολόγοι περισσότερο εκπαιδεύουν τους πελάτες τους στο να τρέφονται υγιεινά με όλο και πιο φυσικές τροφές. Τους εξηγούν τι προκαλεί στον οργανισμό μας το λίπος, η ζάχαρη, το αλάτι κλπ, στη σημασία των φρέσκων ωμών τροφών όπως τα λαχανικά και τα φρούτα, των φυσικών ινών, των μη επεξεργασμένων τροφών, των μη μεταλλαγμένων τροφίμων. Η γνώση είναι πολύ σημαντική για να μπορέσει ένας άνθρωπος να γίνει φίλος με τον οργανισμό του, να του φερθεί φιλικά και με ένα θετικό τρόπο. Γνωρίζω πολλούς διατροφολόγους ή και διαιτολόγους, οι οποίοι έχουν αυτή την προσέγγιση με τους πελάτες τους. Όχι μόνο τα άτομα που είναι υπέρβαρα, αλλά και αυτά που έχουν το αντίθετο πρόβλημα, αυτό της νευρικής ή ψυχογενούς ανορεξίας. Η σύγχρονη τάση της διατροφολογίας και διατολογίας οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση. Εκπαίδευση του ατόμου ως προς τι σημαίνουν οι τροφές, τι σημαίνει ισορροπημένη διατροφή, και πώς ο άνθρωπος μπορεί να είναι φίλος με τις τροφές, και να τις χρησιμοποιεί με αγάπη προς το σώμα του και τη σιλουέτα του.

Σημαντικό είναι εδώ να αναφέρουμε πως υπάρχουν διάφοροι σωματότυποι ανθρώπων. Δεν γεννιόμαστε όλοι για να είμαστε ψηλοί και αδύνατοι. Υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται για να είναι αδύνατοι, άλλοι για να είναι μέτριοι και άλλοι για να είναι γεμάτοι. Το πρόβλημα είναι όταν ο άνθρωπος παραβιάσει το σωματότυπο του. Όταν τρώει μόνο όταν πεινά και όταν χορτάσει σταματά, τότε θα είναι αδύνατος αν αυτός είναι ο σωματότυπος του, θα είναι μέτριου βάρους, αν έτσι είναι ο σωματότυπος του, και γεμάτος στην περίπτωση που τα γονίδια του είναι για γεμάτο άνθρωπο. Ποτέ όμως δεν θα είναι παχύσαρκος. Ένας τρόπος για να οριστεί η παχυσαρκία είναι το ποσοστό λίπους στον οργανισμό του ανθρώπου. Όταν το βάρος που προέρχεται από το λίπος του υπερβαίνει το 30% περίπου, τότε μιλάμε για παχύσαρκο άτομο. Υπάρχουν σύγχρονοι ηλεκτρονικοί τρόποι να μετρηθεί το ποσοστό λίπους στον οργανισμό κι αυτά τα εργαλεία ή μηχανήματα μπορεί να υπάρχουν στο γραφείο ενός διατροφολόγου-διαιτολόγου, σε ένα γυμναστήριο κλπ.

Κάτι άλλο που είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ είναι πως υπάρχουν αιτίες παχυσαρκίας οι οποίες οφείλονται σε κλινικές καταστάσεις στον οργανισμό. Όπως σε μια ανωμαλία στον εγκέφαλο όπως για παράδειγμα στην υπόφυση, το κέντρο που ελέγχει την όρεξη, την πείνα και τον κορεσμό, μια ανισορροπία ορμονική ή ένα πρόβλημα υποθυρεοειδισμού. Για αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζονται ορμονικές και άλλες ειδικές εξετάσεις και το άτομο πρέπει να παρακολουθηθεί από ομάδα ειδικών. Αυτές είναι οι περιπτώσεις της κλινικής παχυσαρκίας, οι οποίες είναι πολύ σπάνιες. Τα πιο συνηθισμένα φαινόμενα παχυσαρκίας έχουν να κάνουν με το overeating, να τρώμε δηλαδή περισσότερο φαγητό από όσο χρειαζόμαστε για να χορτάσουμε, κι αυτό να το κάνουμε για ψυχολογικούς λόγους.

Πώς βοηθά λοιπόν ένας ψυχολόγος έναν άνθρωπο που αντιμετωπίζει comfort eating, ή overeating για να το ξεπεράσει;

Ο ψυχολόγος ή ο ψυχοθεραπευτής, είναι το άτομο που μπορεί να ενισχύσει τη δουλειά του διατροφολόγου ή διαιτολόγου και του γυμναστή με τον πελάτη. Για να μπορέσει κάποιος να αδυνατίσει πρέπει να σταματήσει να τρώει περισσότερο από όσο χρειάζεται και να αρχίσει να ασκείται συστηματικά για να κάψει το έξτρα λίπος στον οργανισμό του, να δυναμώσει τους μύες του και να αυξήσει τον μεταβολισμό του. Ο μεταβολισμός είναι ο ρυθμός με τον οποίο καίγονται οι θερμίδες στον οργανισμό. Όσο αθλείται το άτομο και αυξάνεται ο μυϊκός του όγκος, τόσο αυξάνεται και ο μεταβολισμός του. Γιατί οι μύες είναι οι «φούρνοι» του οργανισμού, στους οποίους καίγεται το λίπος. Η χρήση επαγγελματία γυμναστή είναι απαραίτητη για ένα άτομο που θέλει να χάσει υγιεινά το βάρος του. Ο γυμναστής είναι μορφωμένος για να καταλαβαίνει τις ειδικές ανάγκες άσκησης ενός οργανισμού, τις ιδιαιτερότητες του μυοσκελετικού του συστήματος καθώς και τους προσωπικούς περιορισμούς του. Συνήθως όταν αθλούμαστε από μόνοι μας, χωρίς τη συμβουλή ειδικού, μπορεί να το παρακάνουμε, να καταπονήσουμε τον οργανισμό μας από τις πρώτες μέρες και μετά να τραυματιστούμε ή να τα παρατήσουμε.

Η δουλειά του ψυχολόγου ή ψυχοθεραπευτή εστιάζεται και στο να συμπαρασταθεί στο άτομο που βρίσκεται σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης του εαυτού του από ένα παχύσαρκο σε ένα κανονικό σώμα. Η συμπαράσταση αυτή έρχεται με τη μορφή της ψυχολογικής υποστήριξης, αλλά και της ανακάλυψης των ψυχολογικών αιτίων για τα οποία κάποιος αποφασίζει υποσυνείδητα να τρώει περισσότερο και να γίνει παχύσαρκος. Αυτά τα ψυχολογικά αίτια αποτελούν τα ισχυρά αντικίνητρα, τα οποία δυναμιτίζουν κάθε προσπάθεια ενός ανθρώπου να αλλάξει τον τρόπο που τρώει, που αθλείται και που μοιάζει εξωτερικά. Μέσω της ψυχοθεραπείας, ο ψυχοθεραπευτής μαζί με τον πελάτη του, διερευνούν μέσω της ιστορίας του πελάτη, τους λόγους που τον έκαναν να μάθει να τρώει περισσότερο από όσο χρειάζεται. Και στη συνέχεια, να βρει εναλλακτικούς τρόπους για να γεμίσει εκείνα τα συναισθηματικά κενά, άλλους από το φαγητό. Ή να καταπολεμήσει τους φόβους του. Πολλές φορές φοβόμαστε να είμαστε fit και ελκυστικοί. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, πολλοί άνθρωποι προτιμούν να «κρυφτούν» κάτω από στρώματα λίπους ώστε να μην είναι ορατοί ή το αντίθετο, να φουσκώσουν από το λίπος ώστε να μπορούν οι δίπλα τους να τους βλέπουν. Κάποιες φορές το υπερβολικό λίπος είναι και ένας τρόπος να τιμωρήσει τον εαυτό του ένα άτομο που θεωρεί πως είναι ένοχο για μια σεξουαλική επίθεση ή κακοποίηση που δέχθηκε. Όλα αυτά τα ψυχολογικά αίτια για το πάχος χρειάζονται τη βοήθεια ειδικού για να ανακαλυφθούν, διερευνηθούν και αντιμετωπιστούν. Και ο ειδικός αυτός είναι ο ψυχολόγος ή και ψυχοθεραπευτής.

Η αντιμετώπιση του comfort eating και του overeating είναι ένα πολύπλοκο θέμα, το οποίο όταν συνδυάζεται και με την παχυσαρκία χρειάζεται οπωσδήποτε τη συνεργασία με ειδικούς : ψυχολόγο ή και ψυχοθεραπευτή, διαιτολόγο ή και διατροφολόγο και γυμναστή.

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος ψυχοθεραπεύτρια

Η επιστήμη της Ψυχολογίας είναι μια σχετικά σύγχρονη επιστήμη που μετρά κάτι παραπάνω από 100 χρόνια ζωής. Είναι μια επιστήμη που μελετά από την δική της σκοπιά όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές συμπεριφορές του ανθρώπου. Ασχολείται με τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις πράξεις, τα κίνητρα και το τελικό αποτέλεσμα όλων αυτών, όπως τελικά διαφαίνεται στην εικόνα του ανθρώπου προς τα έξω. Οι ψυχολόγοι προσπαθούμε να κατανοήσουμε, να αναλύσουμε και να ερμηνεύσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά ( εσωτερική και εξωτερική) και όσοι από εμάς είμαστε και ψυχοθεραπευτές, να βοηθήσουμε τους πελάτες μας να αλλάξουν, να θεραπεύσουν συμπεριφορές που τους δημιουργούν πρόβλημα στη λειτουργικότητα τους.

Το ζήτημα του βάρους, το να είναι κάποιος υπέρβαρος και παχύσαρκος ή λιποβαρής και ανορεξικός, είναι ένα θέμα που το μελετά και η ψυχολογία από την σκοπιά της.

Το τι είναι φυσιολογικό βάρος για έναν άνθρωπο είναι κάτι που καθορίζεται από τα γονίδια του και τον σωματότυπο του. Για κάθε άνθρωπο, το ιδεατό βάρος είναι διαφορετικό. Υπάρχουν δείκτες μέτρησης όμως, όπως το BMI και λιπομετρητικές συσκευές οι οποίες μας δίνουν ενδείξεις για το αν είμαστε λιποβαρείς, αν έχουμε βάρος σε φυσιολογικά αναμενόμενα επίπεδα, αν είμαστε υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.

Πιθανοί ψυχολογικοί λόγοι για την παχυσαρκία:

Υπάρχουν ψυχολογικοί λόγοι που ένας άνθρωπος είναι παχύσαρκος; Ή που υποσυνείδητα διαλέγει να έχει περισσότερο βάρος από το ιδεατό του;

Φαίνεται πως υπάρχουν. Αυτό δείχνει η έρευνα και η κλινική πρακτική.

Ας αναφέρουμε εν συντομία μερικούς από αυτούς:

• Comforteating. Το να τρώμε για να νιώσουμε καλύτερα. Κάθε φορά που τρώμε και γεμίζουμε το στομάχι μας, ο εγκέφαλος μας εκκρίνει ενδορφίνες, τα εγγενή ηρεμιστικά του οργανισμού. Έτσι, πολλοί άνθρωποι συνηθίζουμε όταν νιώθουμε άγχος, στενοχώρια, μοναξιά ή ανία, να τρώμε για να νιώσουμε καλύτερα. Έτσι παίρνουμε πολλές περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται ο οργανισμός μας για να λειτουργήσει, τις οποίες αποθηκεύει σε λίπος.
• Όταν καταπονούμε τον οργανισμό μας με αυστηρές υποθερμιδικές δίαιτες, τότε ο εγκέφαλος μας, μας διατάζει να φάμε επειγόντως. Μπαίνουμε σε μια πρωτόγονη λειτουργία επιβίωσης. Έτσι εξηγούνται οι νυχτερινές επιδρομές στο ψυγείο και οι βουλιμικές κρίσεις. Παχαίνουμε λοιπόν, όταν στερούμε το σώμα μας από την τροφή που χρειάζεται για να επιβιώσει κι έτσι τρώμε ανεξέλεγκτα μετά, με αποτέλεσμα να παίρνουμε πάλι περισσότερες θερμίδες από όσες χρειαζόμαστε για να λειτουργήσουμε, τις οποίες αποθηκεύει το σώμα μας σε λίπος.
• Κάποιοι άνθρωποι, υποσυνείδητα διαλέγουν να είναι παχουλοί ώστε να γίνουνvisible, «ορατοί» στο περιβάλλον τους. Αυτό μπορεί να συμβεί και σε παιδιά και σε μεγάλους. Αν οι γύρω μας δεν ασχολούνται μαζί μας, τότε αν παχύνουμε, αν μεγαλώσει ο όγκος μας τότε ίσως μας προσέξουν. Ίσως να ασχοληθούν μαζί μας και με αρνητικό τρόπο, με το να μας κάνουν παρατηρήσεις για το βάρος μας, αλλά ακόμα και η αρνητική σημασία είναι σημασία για τον άνθρωπο.
• ʼλλοι άνθρωποι υποσυνείδητα διαλέγουν να είναι παχουλοί ώστε να μην είναι ελκυστικοί. Για παράδειγμα, μια παντρεμένη γυναίκα που δεν είναι ευτυχισμένη στο γάμο της, αλλά δεν θέλει να απατήσει τον σύζυγό της, ούτε να χωρίσει, τότε μπορεί υποσυνείδητα να διαλέξει να παχύνει ώστε να μην την προσέχουν οι άλλοι άντρες και να μην έχει πειρασμούς.
• Και κάποιοι άλλοι υποσυνείδητα διαλέγουν να παχύνουν για να τιμωρήσουν τον εαυτό τους και να εξιλεωθούν από τυχόν ενοχές. Κάτι τέτοιο μπορεί να παρατηρηθεί σε ένα άτομο που είναι θύμα οποιασδήποτε κακοποίησης.

Αντικίνητρα για το αδυνάτισμα

• Όλοι οι παραπάνω πιθανοί ψυχολογικοί λόγοι για την παχυσαρκία, μπορούν να λειτουργήσουν ως αντικίνητρα, ώστε ένα άτομο που προσπαθεί να αδυνατίσει, να μην τα καταφέρνει.Και εκεί έρχεται η βοήθεια της ψυχοθεραπείας στο άτομο για να καταφέρει να υπερβεί τα αντικίνητρα αυτά. Όταν το υποσυνείδητο μας σαμποτάρει τις προσπάθειες μας να αδυνατίσουμε, τότε η ψυχοθεραπεία ως μέσον διερεύνησης του υποσυνειδήτου και θεραπείας των ενοχών, των φόβων και των ανασφαλειών, βοηθάει στο να βρούμε ποια είναι τα δικά μας αντικίνητρα και να τα εξαλείψουμε.
• Αντικίνητρα για την άσκηση. Δεν αρκεί μόνο να σταματήσουμε τοovereating, το να τρώμε δηλαδή περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε για να αδυνατίσουμε. Χρειάζεται και να επιδοθούμε στην άσκηση. Και την αερόβια για το κάψιμο λίπους, και την αναερόβια για το κτίσιμο του μυϊκού μας συστήματος. Πολλοί άνθρωποι όμως, ενώ ξεκινούν με ενθουσιασμό ένα πρόγραμμα άσκησης, πολύ σύντομα το εγκαταλείπουν. Λένε πως βαριούνται, κουράζονται, δεν βρίσκουν χρόνο κτλ. Εδώ έχουμε ένα υποσυνείδητο αντικίνητρο. Το υποσυνείδητο του ατόμου, σαμποτάρει την προσπάθεια του για αδυνάτισμα. Εκεί έρχεται η βοήθεια της ψυχοθεραπείας, στο να διαγνώσει αυτό το αντικίνητρο και να βοηθήσει το άτομο να το υπερβεί και να το μετατρέψει σε κίνητρο για άσκηση και ζωή. Πολλές φορές η υποσυνείδητη άρνηση για άσκηση μπορεί να υποδηλώνει μια υποβόσκουσα κατάσταση κατάθλιψης. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αναγνωρίσει ότι έχει καταθλιπτικά στοιχεία, τα οποία να διαχειριστεί ψυχοθεραπευτικά και να τα υπερβεί. Εξάλλου, η άσκηση είναι ένα φυσικό αντικαταθλιπτικό!

Λιποβαρή άτομα και νευρική ανορεξία

Συνήθως ασχολούμαστε περισσότερο με την παχυσαρκία, επειδή είναι το πιο συχνό πρόβλημα βάρους στη σύγχρονη εποχή. Υπάρχει όμως και το αντίθετο πρόβλημα. Ένα άτομο δηλαδή να είναι λιποβαρές ή να πάσχει από νευρική ανορεξία.

Τα ψυχολογικά αίτια για να είναι ένα άτομο λιποβαρές, συνήθως έχουν να κάνουν με την ελκυστικότητα του και την εικόνα του σώματος του. Συναντούμε συνήθως ανησυχητικά χαμηλό βάρος σε γυναίκες οι οποίες πείθονται από την βιομηχανία της μόδας και της εικόνας, πως το ιδεατό κορμί είναι το ψηλό και υπερβολικά αδύνατο. Ένας δηλαδή σωματότυπος, αυτός του αδύνατου ανθρώπου, επιβάλλεται ως ο ιδανικός. Υπάρχουν όντως άνθρωποι που γεννιούνται με τα γονίδια να είναι αδύνατοι. Όσο και να τρώνε, δεν παχαίνουν. Αυτοί όμως είναι μια πολύ μικρή μερίδα του συνολικού πληθυσμού. Οι περισσότεροι από εμάς, ειδικά στην Κύπρο που είναι μια μεσογειακή χώρα, έχουμε γονίδια για να είμαστε πιο «γεμάτοι» από ότι προστάζει η μόδα και πάλι να έχουμε φυσιολογικά ποσοστά λίπους και βάρους στον οργανισμό μας.

Η νευρική ανορεξία (ή ψυχογενής ανορεξία), είναι μια πολύ σοβαρή ασθένεια η οποία μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στον θάνατο. Συνήθως τα άτομα που παθαίνουν ανορεξία, ξεκινούν από μια αυστηρή υποθερμιδική δίαιτα και σταδιακά καταλήγουν στο να μειώνουν στο ελάχιστο την τροφή με αποτέλεσμα να χάνουν πολύ βάρος, να μειώνεται στο ελάχιστο το λίπος στον οργανισμό τους, οι γυναίκες να σταματούν να έχουν περίοδο και ο οργανισμός τους να εξασθενεί. Παρόλα αυτά το άτομο εξακολουθεί να πιστεύει πως είναι παχύσαρκο, βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη και ενώ είναι σκελετωμένο, πιστεύει πως ακόμα είναι παχουλό. Υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν πως η νευρική ανορεξία έχει καθαρά ψυχολογικά αίτια και άλλες πως προκαλείται από την αυστηρή δίαιτα.

Όπως και να ‘χει το πράγμα όμως, η αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας πρέπει να γίνεται από μια ομάδα ειδικών. Παθολόγο, ψυχίατρο, ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή, ενδοκρινολόγο και διατροφολόγο. Στο εξωτερικό υπάρχουν ειδικά κέντρα αντιμετώπισης της νευρικής ανορεξίας. Στην Κύπρο, δυστυχώς, δεν έχουμε ακόμα κάτι τέτοιο. Αν προσέξετε συμπτώματα ανορεξίας σε άτομο του περιβάλλοντος σας, τότε πρέπει να το πιέσετε, ακόμα και εξαναγκάσετε να επισκεφτεί τους ειδικούς. Γιατί τα άτομα αυτά δεν παραδέχονται, δεν πιστεύουν πως έχουν πρόβλημα και στόχος τους πάντοτε είναι να αδυνατίσουν παραπάνω έστω κι αν έχουν φτάσει στα όρια της ανθρώπινης εξάντλησης. Και δυστυχώς, η κατάληξη της νευρικής ανορεξίας, αν δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά, είναι ο θάνατος.

Η επιστήμη της ψυχολογίας ασχολείται και με την διάγνωση, ανάλυση και αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχουν σχέση με το βάρος του ανθρώπου από την δική της σκοπιά. Σε συνεργασία με άλλες επιστήμες όπως την ιατρική και τις σχετικές ειδικότητες της, την διατροφολογία την φυσική αγωγή μπορεί να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια.

Το παρόν δημοσιεύτηκε ως κεφάλαιο σε ενημερωτικό βιβλίο που εξέδωσε το ιδιωτικό νοσοκομείο Αρεταίειο το 2010 υπό την αρχισυνταξία της Δρος Στέλιας Καδή, Ενδοκρινολόγου

Η Κύπρος συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες με το ψηλότερο ποσοστό κατοίκων με πανεπιστημιακή μόρφωση.

Μετά το 1960 και ακόμη περισσότερο μετά το 1974 θεωρείται μόδα, απαραίτητο όλα τα παιδιά τελειώνοντας τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση να προχωρήσουν στην τριτοβάθμια. Κι αυτά που έχουν κλίση κι αυτά που δεν έχουν. Κι όσα δεν το καταφέρνουν να καταλήγουν συχνά στην αυτοϋποτίμηση, και σε αισθήματα κατωτερότητας…

Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είμαστε και μορφωμένος λαός. Η μόρφωση είναι ευρεία έννοια, κατά τη γνώμη μου. Δεν περιλαμβάνει μόνο το να περάσεις τα μαθήματα στο πανεπιστήμιο και να πάρεις το πτυχίο σου. Αυτό είναι ένα κομμάτι σημαντικό και όντως έχει ανθρώπους, οι οποίοι μοχθούν ιδιαίτερα για να το πετύχουν, αν και δεν τους βγαίνει «φυσικά» και είναι αξιέπαινοι για αυτό. Είναι ένα πρώτο βήμα για την πρόσβαση στη γνώση και την παιδεία.

Η σύγχρονη τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι τόσο κατακερματισμένη, που μπορεί να παράγει γρανάζια της μηχανής που να δουλεύουν επαρκώς. Παράγει όμως πολύπλευρα μυαλά; Ανθρώπους που αναζητούν με λαχτάρα τη γνώση, την επίγνωση και την πνευματική πρόοδο;

Ανθρώπους που διαβάζουν βιβλία από ευχαρίστηση, που λατρεύουν τις συζητήσεις πάνω σε φιλοσοφικά και ιδεολογικά θέματα, που προβληματίζονται, που πειραματίζονται φιλοσοφικά και γνωσιολογικά και που καταλήγουν στο Σωκρατικό «εν οίδα ότι ουδέν οίδα», που για μένα είναι η επιτομή της γνώσης και η πιο λιτή περιγραφή της μεταμοντέρνας διανόησης;

Η ζωή είναι πολύπλοκη και αναπάντεχη. Τα πράγματα δεν έρχονται ποτέ όπως τα περιμένουμε. Ο Ηράκλειτος το αποτύπωσε τόσο εύστοχα στο «τα πάντα ρει». Η μόρφωση μας και η παιδεία μας, μπορούν πραγματικά να μας ανεβάσουν το δείκτη της διανοητικής και συναισθηματικής μας ευφυΐας, αν μας βοηθήσουν στο να γίνομαι πιο ευέλικτοι και να μπορούμε να προσαρμοζόμαστε σε νέες, αναπάντεχες συνθήκες. Γιατί στην ουσία η διανοητική νοημοσύνη μετράει την προσαρμογή σε εξωτερικές συνθήκες και η συναισθηματική σε εσωτερικές.

Αυτά για τροφή για σκέψη. . .

Θέλω να πιστεύω πως έχουμε ψηλότερα επίπεδα ουσιαστικής μόρφωσης ως λαός, από ότι δείξαμε μέχρι σήμερα. Πως μπορούμε να απαγκιστρωθούμε από αγκυλώσεις του παρελθόντος και να εστιαστούμε στο παρόν και στο μέλλον μας, επιδεικνύοντας την ανάλογη ευελιξία, ώστε να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Και ουσιαστικά, και οικονομικά και πνευματικά. Το εύχομαι ολόψυχα!

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, συγγραφέας

Κάθομαι και σκέφτομαι… Μια πολύ συχνή ερώτηση, αν και θα έλεγα απόλυτη, ρατσιστική σχεδόν δήλωση, που ακούω πολύ συχνά στο γραφείο από τις πελάτισσες μου, στην βεράντα μου από τις φίλες μου, και κάποιους «ενδιαφερόμενους» φίλους μου  και που  πρόσφατα έντρομη άκουσα από την δεκάχρονη κόρη μου! «Δεν υπάρχουν άντρες σήμερα!»

Μα πού πήγαν;  Τους πάτησε το τρένο όπως θα έλεγε και το λαϊκό άσμα. Ποιο τρένο όμως; Γιατί όλο και περισσότεροι σύγχρονοι κύπριοι άντρες δυσκολεύονται να παίξουν το ρόλο του αρσενικού για τον οποίο υποτίθεται πως έχουν εκπαιδευτεί;

Και ποιος είναι αυτός ο ρόλος του αρσενικού;  Το κοινωνικό στερεότυπο για το αντριλίκι δεν άλλαξε ή δεν θα έπρεπε να αλλάξει με την χιονοστιβάδα των κοινωνικών αλλαγών των τελευταίων δύο δεκαετιών; Γιατί τα θέλουμε όλα δικά μας λοιπόν; Και μια μεταπατριαρχική κοινωνία και μετροσέξουαλ άντρες και άντρες με κότσια. Θα παίξω τον δικηγόρο του διαβόλου για άλλη μια φορά. Εσυγχύσαμεν τα πλάσματα του Θεού!

Ενώ όταν ήμουν μικρή ποθούσα απεγνωσμένα να βγάλω πουλί, να γίνω δηλαδή αγόρι για να έχω περισσότερα κοινωνικά προνόμια, σήμερα νιώθω τυχερή που στην κυπριακή κοινωνία του 2010 είμαι γυναίκα. Τουλάχιστον, έχω κάποιες κοινωνικές και οικονομικές κατακτήσεις για τις οποίες να περηφανεύομαι και να μου ευκολύνουν την ζωή, μπορώ να ζήσω και χωρίς σύντροφο, ( και να αρρωστώ ψυχολογικά για αυτόJ, αλλά μπορώ), και οπωσδήποτε είμαι κυρία χωρίς να είμαι παντρεμένη. Δυναμική με αντρικά κότσια που απωθώ τους καημένους τους τρομοκρατημένους εκπρόσωπους του αρσενικού ετεροφυλόφιλου κομματιού της πίττας ή καταλαβαίνω από χίλια μίλια μακριά τους γυναικάδες δανδήδες, τους οποίους αποκρούω ως άλλος δεινός παίκτης του baseball.

Είναι δύσκολο στη σημερινή κυπριακή κοινωνία να είσαι άντρας.

Γιατί;

Επειδή πρέπει να πετύχεις όλα τα παραδοσιακά στάδια αντρικής κοινωνικής εξέλιξης όπως σχολείο, στρατός ( μεγάλο παλούκι), πανεπιστήμιο, εξεύρεση εργασίας ( άλλο μεγαλύτερο παλούκι κι αυτό) , να αποκτήσεις χρήματα και περιουσία ( που αν δεν έχουν οι γονείς σου, την έβαψες κανονικά, πέρασαν οι εποχές που μπορούσες εύκολα να αυτοδημιουργηθείς), να αποκτήσεις ένα καθωσπρέπει αυτοκίνητο, να είσαι ανδροπρεπής , ντούρος και ανθεκτικός στο σεξ.

Και όταν και αν  τα πετύχεις αυτά, θα πρέπει να τα συνδυάσεις με ένα μοντέρνο ντύσιμο, κούρεμα και αποτρίχωση ( οι περισσότερες γυναίκες σήμερα, κάτω των 40 δεν ανέχονται τις τρίχες, όσο κι αν αυτές είναι δείγμα ψηλής συγκέντρωσης τεστοστερόνης στο αίμα, άρα και ανδρισμού). Θα πρέπει να είσαι fit και γυμνασμένος.  Θα πρέπει να μάθεις να αυτοσυντηρείσαι, να μαγειρεύεις, να πλένεις, να σιδερώνεις και να είσαι διαθέσιμος να αλλάζεις πάνες και να λούζεις μωρά. Θα πρέπει να μάθεις να μιλάς, να εξωτερικεύεις τα αισθήματα σου, να κάνεις συναισθηματική κουβέντα με το ταίρι σου και κοινωνική κουβέντα με τις φίλες της. Να δείχνεις κατανόηση στα γυναικεία ξεσπάσματα. Κι εσύ δεν δικαιούσαι να θυμώνεις, να φωνάζεις, να υβρίζεις, δεν είναι ευγενικό. Να μην ασχολείσαι πολύ με την μάππα, δεν την αντέχουν οι κορούδες. Να ακούς ρομαντική μουσική, να ξέρεις όλα τα κουτσομπολιά της showbiz και να μιλάς πολλή ώρα στο τηλέφωνο και να απαντάς μηνύματα άμα τη παραλαβή τους. Να είσαι τολμηρό αρσενικό που να φλερτάρει, να δέχεσαι τις χυλόπιτες από τις σνομπ κορούδες, (χωρίς να παραπονιέσαι και να πέφτει το ηθικό σου),οι οποίες θέλουν να δείξουν κουλ μπροστά στις φίλες τους, έστω κι αν λυσσιούν να σε γνωρίσουν. Να είσαι όμως παράλληλα και σοφτ, να μην σηκώνεις κκελλέν μέσα στην σχέση, να κάμνεις και να συμφωνείς με ότι λαλεί η κοπελλούα σου ή η γυναίκα σου. Ειδικά, αν είναι και «καλή κοπέλα», από σπίτι και κάνει για γάμο.

Και να έχεις και την μάμα σου να σε καλοκρατεί, να σε υπερπροστατεύει, να σε δυσκολεύει από του να ανεξαρτητοποιηθείς και να σε εξωθεί από την μια στο να είσαι σεξουαλικά ενεργός και μάγκας και γυναικάς και από την άλλη να προσέχεις να μεν σε τυλίξει καμιά. Σαν να τζι ετζιείνη εν ετύλιξεν τον παπά σου για να σε κάμει. Και ταυτόχρονα να δίνει εντολές στην αδελφή σου, αν έχεις, να προσέχει να μην την περιπαίξει κανένας.

Να ζεις σε μια κοινωνία που μηδενίζει τον γάμο, την οικογένεια και την αξία της μονογαμικότητας. Που περιπαίζει όποιον τολμήσει να παντρευτεί και που ταυτόχρονα σε ρωτούν ούλλοι, γνωστοί, συγγενείς και φίλοι και άγνωστοι ακόμα, γιατί δεν παντρεύτηκες; Μήπως έχεις κανένα πρόβλημα;

Ρε παιθκιά, αν ήμουν άντρας ήταν να συγχυστώ. Ήταν να αφεθώ να με πατήσει το τρένο. Ήταν να κωλώνω να ζητήσω μιας κυπραίας το τηλέφωνο της. Ήταν να φοβούμαι και να την κάνω με ελαφρά πηδηματάκια όταν ένιωθα τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα με μια νέα γνωριμία. Γιατί μπορεί να με τυλίξει όπως μου είπεν η μάμα μου. Γιατί μπορεί να μην καταφέρω να ανταποκριθώ σε όλα αυτά τα αντικρουόμενα που περιμένει από μένα μια γυναίκα και μια κοινωνία.

Κι αν γνώριζα και καμιά γυναίκα ολοκληρωμένη που να με καλύψει συναισθηματικά και ερωτικά, και που για να το καταφέρει αυτό το πιο πιθανόν να έχει περάσει από γάμο, να έκαμεν κοπελλούθκια και να χώρισεν, τότε ήταν να τρέμω ακόμα παραπάνω. Γιατί θα είχα σίγουρον τον οικογενειακό και οικονομικό αποκλεισμό. Ε!  Ήταν να κάτσω στ’ αυκά μου τζιαι να παίζω playstation τζιαι futsall και να μου φύει κάθε όρεξη και για το σεξ ακόμα. Γιατί, το να είσαι άντρας στην Κύπρο σήμερα εν πολλά δύσκολο πράμα!  Έλεος!

Σοβαρά τώρα,

Χιουμοριστικά γραμμένο το κείμενο, αναφέρεται όμως σε μια ψυχοκοινωνιολογική πραγματικότητα. Ο ρόλος του άντρα στη σημερινή κυπριακή κοινωνία χρειάζεται αναθεώρηση. Ο ρόλος της γυναίκας έχει αλλάξει και δεν μπορούμε να περιμένουμε πως ο αντίστοιχος αντρικός θα παραμείνει ο ίδιος και να εξακολουθήσουμε να ταιριάζουμε. Η κοινωνία μας βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο από την πατριαρχία στην ισότητα ή ακόμα και την μερική επαναφορά της μητριαρχίας. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε να είμαστε ανοικτοί και δημιουργικοί και ως άτομα και ως κοινωνία για να βρούμε τρόπους να αναθεωρήσουμε επιτυχώς τα πρότυπα μας και να μπορέσουμε να συμβιώσουμε αρμονικά. Κάτι, που με ευχαρίστηση, διαπιστώνω στους σημερινούς εφήβους. Όσο κι αν τους έχουμε φυτέψει κάποια από τα δικά μας στερεότυπα στο μυαλουδάκι τους, καταφέρνουν κι εφευρίσκουν νέους τρόπους συνδυασμού και συνύπαρξης των δύο φύλων! Μπράβο τους!

Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Avant Garde το 2010

Θα αλλάξω, θα κάνω, θα ράνω, με το νέο χρόνο σίγουρα…

(Ψυχολογία κινήτρων.)

Νέος χρόνος μπαίνει και είθισται να παίρνουμε δραματικές αποφάσεις αλλαγής (resolutions). Με το νέο χρόνο θα κόψω το κάπνισμα, θα ελαττώσω το ποτό, θα κάνω δίαιτα, θα αθλούμαι, θα χωρίσω αυτόν τον άχρηστο γκόμενο, θα αρχίσω το τένις κτλ.

Πόσοι όμως από μας καταφέρνουμε να τηρήσουμε αυτές τις ριζικές αποφάσεις; Οι περισσότεροι προσπαθούμε για λίγο και μετά τα παρατάμε…

Γραφόμαστε στο γυμναστήριο, παίρνουμε και το χρονιαίο πακέτο, τρομάρα μας, πάμε μια φορά, δύο, πιανόμαστε, κουραζόμαστε και κρεμάμε την αθλητική τσάντα πάνω στον διάδρομο που έχουμε στο σπίτι. Εκεί όπου κρεμάμε και τα ρούχα μας…

Αρχίζουμε την δίαιτα, συνήθως μια που μας έδωσε η ξαδέλφη μας, ή αυτήν που μας είχε δώσει η διαιτολόγος πρόπερσι. Ξεκινούμε σταθερά, πάμε μια δυο μέρες, άντε και μια βδομάδα το πολύ και μετά, αν φάω αυτή την σοκολάτα δεν πειράζει, ξέμεινα στον δρόμο και δεν έχω φαγητό μαζί μου ας φάω κανένα κουτάκι πατατάκια και δώστου ο κατήφορος … Ώσπου φτάνουμε στο σημείο να πούμε αφού την χάλασα που την χάλασα την δίαιτα, ας τρώω ότι θέλω. Και βάζουμε και δυο – τρία κιλά από αυτήν την ιστορία.

θα κόψουμε το κάπνισμα από την πρώτη του χρόνου. Ως την τελευταία μέρα, ακόμη και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς καπνίζουμε αβέρτα κουβέρτα, αφού θα το κόψουμε που θα το κόψουμε, έρχεται η Πρωτοχρονιά, πετούμε επιδεικτικά στον κάλαθο το τελευταίο μισοκαπνισμένο πακέτο και το κόψαμε! Ως την επόμενη φορά που θα μας πιάσουν τα νεύρα για κάτι που έγινε στο σπίτι, ή θα μας την σπάσουν τα παιδιά ή οι γονείς μας, ή θα έχουμε ένα καβγαδάκι με τον σύντροφο μας και πεταγόμαστε ως τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ προς το πλησιέστερο περίπτερο να εφοδιαστούμε με το ναρκωτικό μας….

Και με το ποτό το ίδιο. Δεν θα ξαναπιώ, σταγόνα δεν θα βάλω στο στόμα μου. Το κόβω από την Πρωτοχρονιά. Εννοείται, πως την Παραμονή γινόμαστε στουπί, αφού με την πρώτη του χρόνου δεν θα ξαναπιούμε σταγόνα. Και κοιμόμαστε ήσυχοι μέχρι το επόμενο πάρτι που θα μας ρωτήσουν τι θα πιείτε; Και καλά τι θα πάθω με ένα ποτηράκι κρασί, τι θα γίνει αν πιω λίγη σαμπάνια, λίγο ουίσκι στον πάγο; Και το λίγο γίνεται πολύ, κι αφού ήπια απόψε γιατί να μην πιω και αύριο βράδυ που γιορτάζει και ο τάδε και φτου κι απ’ την αρχή…

Όσο για το θα χωρίσω από μια προβληματική σχέση, αυτό κι αν είναι δύσκολο να το πετύχουμε, όσο κι αν το αποφασίσουμε… Κατ’ ακρίβεια, αφορμή για να γράψω γι’ αυτό το θέμα είναι η τεράστια δυσκολία που συναντώ συχνά σε ανθρώπους που έρχονται να πάρουν επαγγελματική βοήθεια από μένα για να πετύχουν μια τέτοια απόφαση. Κόλλημα βρε παιδί μου, κόλλημα. Να το βλέπουν από μόνοι τους πως το άτομο δεν αξίζει, πως τους έχει κάνει τα κέρατα τους να πιάνουν Κάιρο, πως τους κακομεταχειρίζεται, πως τους βλάπτει ψυχικά ίσως και σωματικά κάποιες φορές, πως κινδυνεύουν τα παιδιά τους από αυτόν τον σύντροφο, πως τους τρώει τα χρήματα τους και καθαρά είναι μια βδέλλα κολλημένη στην πλάτη τους και τους ρουφάει το αίμα. Και παρόλα αυτά να μην ξεκολλούν. Να το παίρνουν απόφαση, να το ξαναπαίρνουν και πάλι να μωρέ τον/την λυπάμαι, μα έχω αισθήματα, μα δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα και ούτω καθεξής… Και το πιο θεϊκό απ’ όλα! Μου υποσχέθηκε πως θ’ αλλάξει! Και τον/την πιστεύω και γιατί εσύ δεν πείθεσαι;

Δεν πείθομαι γιατί τα έχω δει εκατοντάδες φορές αυτά τα πράγματα. Όταν κάνουμε πράγματα για τους άλλους, όταν υποσχόμαστε πως θα αλλάξουμε για να ευχαριστήσουμε κάποιον άλλο και όχι τον εαυτό μας, όταν το κίνητρο μας για αλλαγή είναι να μην χάσουμε την βολή μας, τότε δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξουμε!

Κι ερχόμαστε στο ζουμί. Οι αποφάσεις μας για αλλαγή δεν πετυχαίνουν όταν τα κίνητρα μας δεν είναι βοηθητικά προς αυτόν τον σκοπό. Μπορεί να το λέμε και να το εννοούμε. και σίγουρα δεν γουστάρουμε να περιπαίζουμε τον εαυτό μας πρώτα για το ότι θα πετύχουμε κάτι, αλλά αν από μέσα μας, υποσυνείδητα δεν είμαστε σίγουροι για αυτό ή έχουμε αμφιβολίες και διάφορα άλλα «αντικίνητρα», τότε η προσπάθεια μας είναι καταδικασμένη για αποτυχία…

Και εδώ θα με ρωτήσετε, και πότε βρε Θέκλα, είναι τα κίνητρα μας βοηθητικά; Πότε δεν σαμποτάρουμε υποσυνείδητα οι ίδιοι τις αποφάσεις μας; Όταν αυτές τις παίρνουμε για εμάς και καθαρά για εμάς και όλο μας το είναι συνηγορεί πως κάτι τέτοιο είναι για το καλό μας. Για παράδειγμα αν θέλω να κόψω το κάπνισμα επειδή εγώ νιώθω πως μου κάνει κακό στην υγεία ή στην τσέπη μου, ή επειδή εγώ δεν γουστάρω πλέον την μυρωδιά του καπνού στο χώρο μου, στα ρούχα μου και στα μαλλιά μου, τότε θα το πετύχω. Αν το κάνω όμως επειδή απαιτεί κάτι τέτοιο ο σύντροφος μου ή οι γονείς μου,  και νιώθω καταπίεση γι’ αυτό, το πιο πιθανό είναι να ξαναρχίζω το κάπνισμα έχοντας το υποσυνείδητο αντικίνητρο να πικάρω τον άλλο που με καταπιέζει έτσι.

Ή αν ξεκινούμε την δίαιτα επειδή εμείς νιώθουμε πως χρειαζόμαστε κάτι τέτοιο, επειδή μπουχτίσαμε το ακατάσχετο φαγητό, επειδή δεν μας χωράν τα ρούχα που μας αρέσουν και θέλουμε εμείς να νιώθουμε πιο κομψοί και αδύνατοι, τότε έχουμε πολλές πιθανότητες να το καταφέρουμε. Και είναι και πιο πιθανό να αναζητήσουμε και να λάβουμε την βοήθεια ενός ειδικού για αυτό το θέμα όπως είναι ο διατροφολόγος ή ο διαιτολόγος. Και θα πηγαίνουμε στα ραντεβού μας και θα συνεργαζόμαστε με χαρά με τον ειδικό, επειδή θα είναι κάτι που θέλουμε εμείς για τον εαυτό μας. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση αντικινήτρου για το αδυνάτισμα, είναι όταν ένα άτομο μπορεί μεν να λέει και να πιστεύει πως θέλει να αδυνατίσει, ενώ υποσυνείδητα να επιθυμεί να παραμείνει παχουλό ώστε να είναι λιγότερο ελκυστικό και να μην εκτίθεται σε πειρασμούς και κινδύνους, όπως για παράδειγμα να απατήσει τον σύντροφο του αν είναι δεσμευμένο ή να μπει σε μια ερωτική σχέση αν είναι ελεύθερο και να κινδυνεύει να πληγωθεί.

ʼρα λοιπόν, τα resolution μας έχουν πιθανότητες να επιτευχθούν όταν τα κίνητρα μας αφορούν τον εαυτό μας και όταν το κάνουμε καθαρά για εμάς και όχι για κανέναν άλλο. Επειδή όταν κάνουμε πράγματα για τους άλλους, θα έρθει μια στιγμή που θα θυμώσουμε μαζί τους για κάτι, ή που θα διαταραχθεί η σχέση μας με οποιονδήποτε τρόπο και τότε το πιο πιθανόν είναι να πετάξουμε στο καλάθι των αχρήστων την όποια απόφαση πήραμε και να νιώθουμε και άσχημα για τον εαυτό μας από πάνω…

Καλή Χρονιά, φίλοι μου, σας εύχομαι! Ότι επιθυμείτε εσείς για εσάς, για το δικό σας καλό εύχομαι να το πετύχετε! Κι η ευχή μου δεν είναι και τόσο απαραίτητη, γιατί είπαμε, ότι κάνουμε για εμάς και μόνον, αυτό γίνεται εύκολα και σίγουρα…

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Avant Garde το 2010

Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς πλησιάζουν και όλοι τρέχουμε να προετοιμαστούμε για το μεγάλο γεγονός. Η ξενόφερτη παράδοση από την μια, η κουλτούρα μας από την άλλη, τα όνειρα των παιδικών μας χρόνων, μας προσανατολίζουν στο να θεωρούμε μεγάλες αυτές τις μέρες. Και να περιμένουμε πολλά. Από τον εαυτό μας. Κυρίως ως προς την συναισθηματική απόδοσή του. Περιμένουμε πως πρέπει να νιώθουμε εξαιρετικά και να απολαύσουμε στο μέγιστο βαθμό την εμπειρία των Χριστουγέννων.

Στον τίτλο ρωτώ αν θα καταφέρουμε να είμαστε ευτυχισμένοι αυτές τις γιορτές. Στην ερώτησή μου εμπεριέχεται τόσο το στοιχείο της προσπάθειας για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, όσο και αυτό της προηγούμενης αποτυχίας. Πολλοί άνθρωποι παραπονιόμαστε πως ειδικά στις γιορτές αυτές νιώθουμε να μας βαραίνει η κατάθλιψη, ή ένα αίσθημα αποτυχίας να φτάσουμε στον ύψιστο βαθμό ευδαιμονίας που περιμένουμε. Έχουμε στο μυαλό μας δηλαδή την εικόνα πως αυτές τις μέρες όλοι είναι χαρούμενοι και ευτυχισμένοι και πως είμαστε κατά κάποιον τρόπο αποτυχημένοι εάν δεν καταφέρουμε να νιώσουμε έτσι.

Πόσοι όμως πραγματικά νιώθουν ευτυχισμένοι και χαρούμενοι αυτές τις μέρες; (Εκτός από τα παιδιά φυσικά, που εάν δεν ζουν μέσα σε προβληματικές οικογένειες και καταστάσεις, λόγω δώρων, σχόλης και γιορτινής ατμόσφαιρας είναι η καλύτερη τους!)

Πόσοι όντως χτυπούνε κόκκινο στο βαρόμετρο της ευτυχίας τα Χριστούγεννα;

Θα έλεγα πως όχι τόσοι πολλοί όσο νομίζουμε. Η ευτυχία δεν είναι κάτι που έρχεται κατά παραγγελίαν. Η χαρά δεν επιβάλλεται έξωθεν, αναβλύζει έσωθεν. Δεν μπορείς να πας σε ένα ακριβό μαγαζί να αγοράσεις ένα πακέτο ευτυχίας όπως μπορείς να πάρεις ένα ωραίο φόρεμα ή ένα εντυπωσιακό κουστούμι για να ντύσεις τον εξωτερικό εαυτό σου. Τα πλαστά χαμόγελα στα πάρτι και τα ρεβεγιόν προκαλούν ρυτίδες και θυμίζουν καλομακιγιαρισμένους κλόουν που αν τους κοιτάξεις προσεκτικά η χαρωπή τους φάτσα ανατρέπεται σε θλιβερή, σαν τις διπλές μαγικές εικόνες των παιδικών μας χρόνων, ένα πράγμα. Οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας, ίσως κι εμείς, αδυνατούμε να νιώσουμε την επιβεβλημένη ευτυχία των εορτών. Ίσως γιατί ξεχάσαμε πολύ καιρό τον εαυτό μας, τον αφήσαμε να βουλιάξει στην θλίψη, την ανία, την μοναξιά. Παραβλέπαμε τα προβλήματά μας και τις εσωτερικές μας συγκρούσεις. Αφήσαμε τον εαυτό μας αφρόντιστο. Κόβουμε τα μαλλιά μας μια φορά το μήνα, τα χτενίζουμε 2 φορές την εβδομάδα, επισκεπτόμαστε την αισθητικό μας, την διαιτολόγο μας, αγοράζουμε ο,τι γουστάρει η ψυχή μας,(ή τουλάχιστον αγοράζαμε μέχρι πρότινος :-), αλλά δεν τρέφουμε την ψυχή μας με πνευματικές τροφές, δεν επισκευάζουμε την καρδιά μας όταν ραγίσει, δεν προσέχουμε για να έχουμε τις σχέσεις μας.

Πώς περιμένουμε λοιπόν, να ανταποκριθεί το συναίσθημα μας στο πνεύμα τον εορτών καταναγκαστικά; Να νιώθουμε δηλαδή ευτυχισμένοι μόνο και μόνο επειδή είναι Χριστούγεννα;

Δεν γίνεται έτσι απλά. Χρειάζεται προετοιμασία ολόχρονη η ψυχή για να μπορεί να απολαμβάνει και να γεύεται τις χαρές του πνεύματος. Χρειάζεται άσκηση και εξάσκηση στην ευτυχία. Για να μην γίνω συνηθισμένη να αναλύσω και ένα σωρό λόγους για τους οποίους τις γιορτές είναι ιδιαίτερα δύσκολο για κάποιους ανθρώπους να περάσουν καλά. ( προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, οικονομικά προβλήματα, τραύματα του παρελθόντος συνδεδεμένα με αυτές τις μέρες όπως αλκοολικοί γονείς, εθισμένοι στον τζόγο κ.λ.π.).

Θα τα καταφέρουμε λοιπόν αυτές τις γιορτές να περάσουμε καλά; Πώς;

Πρώτον, ας σταματήσουμε να προσπαθούμε. Η ευτυχία και η χαρά δεν προγραμματίζονται, έρχονται από μόνα τους, η προσπάθεια στερεί τον αυθορμητισμό, απαραίτητο στοιχείο της ψυχαγωγίας. Μπορούμε όμως να προγραμματίσουμε να πάρουμε άδεια από τις δουλειές μας, να κανονίσουμε εξόδους και τραπέζια με φίλους, να βρούμε ώρα να παίξουμε με τα παιδιά μας… Χωρίς να περιμένουμε πυροτεχνήματα… Έτσι απλά και χαλαρά.

Και δεύτερον, ας αρχίσουμε από πριν να φροντίζουμε για την ψυχή μας. Ας εντοπίσουμε τα πράγματα που μας στενοχωρούν. Ας κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας να δούμε τα πραγματικά προβλήματά μας. Ας αναζητήσουμε ουσιαστικές λύσεις. Ας βάλουμε το μαχαίρι στο κόκαλο. Ας έχουμε το θάρρος να καθαρίσουμε τις πληγές μας για να τους δώσουμε την ευκαιρία να επουλωθούν. Κι αν αυτό χρειαστεί, γιατί να μην πάρουμε και την βοήθεια ειδικού για αυτό; Όπως πάμε στον κομμωτή μας ή στον ποδίατρό μας; Γιατί όχι; Ας αφαιρέσουμε τους κάλλους και από την ψυχή μας.

Εγώ φέτος αποφάσισα να μην περιμένω να περάσω καλά. Περιμένω μόνο να ξεκουραστώ. Να κοιμηθώ περισσότερες ώρες και να συναντήσω συγγενείς και φίλους αγαπημένους που τους παραμελώ λόγω των ωραρίων εργασίας μου που δεν συμπίπτουν με αυτά των υπολοίπων. Ένα διάλειμμα από την δουλειά και μια ευκαιρία για ξεκούραση και ψυχαγωγία. Μια αναγέννηση. ʼλλωστε, αυτό δεν είναι και το μήνυμα των Χριστουγέννων; Η Γέννηση του Χριστού να ξαναγεννήσει τις δικές μας ψυχές. Από καρδιάς μας το εύχομαι…!

το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Η ώρα εκείνη που οι γονείς μας μεγαλώνουν, γερνούν και μετατρέπονται σε αδύναμα γεροντάκια είναι δύσκολη για όλους μας. Τους έχουμε συνηθίσει «ψηλούς», περήφανους, δυνατούς, αλάθητους μέχρι την εφηβεία μας. Και ίσως αντιπαθητικούς, ενοχλητικούς, παρεμβατικούς μετέπειτα. Όπως και να έχει το πράγμα, η σχέση του ανθρώπου με τους γονείς του μπαίνει σε μια ιδιαίτερη καμπή όταν αυτοί φτάσουν στην τρίτη ηλικία.

Ως ψυχολόγος, συναντώ κυρίως ανθρώπους με προσωπικά και συναισθηματικά προβλήματα κάθε είδους. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, οι δύσκολες σχέσεις με τους γονείς είναι πάντα γεγονός. Είτε πρόκειται για εφήβους, νέους ανθρώπους στο ξεκίνημά τους ή ακόμα και μεσήλικες. Οι δύσκολες σχέσεις με τους γονείς μας αποτελούν ίσως την υπ’ αριθμόν ένα αιτία για τη δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων.

Σε πολλές περιπτώσεις η λύση του γόρδιου δεσμού είναι αυτή που έδωσε ο Μέγας Αλέξανδρος. Να κοπεί δηλαδή. Όντως υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να ησυχάσουν σε μια συγκεκριμένη φάση στη ζωή τους, αν δεν σταματήσουν να έχουν επαφές με τους δικούς τους. Εννοείται όταν αυτοί είναι παρεμβατικοί στη ζωή των παιδιών τους, όταν δημιουργούν προβλήματα στους γάμους τους, όταν δεν δέχονται τους συντρόφους των παιδιών τους και γενικά όταν δεν σέβονται το γεγονός πως είναι ενήλικοι και επεμβαίνουν στη ζωή τους. Πολλοί άνθρωποι λοιπόν, ηθελημένα ή άθελά τους χαλούν τις σχέσεις τους με τους γονείς τους προκειμένου να βρουν την ηρεμία και την ησυχία να προχωρήσουν με τη ζωή τους. Αναγκαστικά.

Παρόλο που σε πολλές περιπτώσεις υποστήριξα τέτοιες αποφάσεις, των παιδιών δηλαδή να διακόψουν σχέσεις με τους γονείς τους, πάντα βρίσκω πως κάτι τέτοιο δεν είναι η τέλεια λύση. Μπορεί να βρίσκει ο άνθρωπος την ησυχία και την ηρεμία που χρειάζεται, η ψυχή του όμως παραμένει μονίμως πληγωμένη. Δυσκολεύεται να βιώσει πλήρως τη χαρά και τη διασκέδαση. Πάντα κάτι του λείπει.  Μια σκιά στις ωραίες στιγμές του, μια ακαθόριστη λύπη. Ο άνθρωπος μακριά από τη γονική αγάπη και αποδοχή δυσκολεύεται ιδιαίτερα να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και να χαρεί τη ζωή του.

Έτσι, όταν οι γονείς του, φτάσουν στην τρίτη ηλικία, όταν «κάτσει η πυρά τους», όταν φτάσουν στο σημείο να χρειάζονται τη βοήθεια και την προστασία των παιδιών τους, πιστεύω πως τότε είναι η καταλληλότερη ευκαιρία για τη συμφιλίωση με τα ενήλικα παιδιά τους. Και αυτή η συμφιλίωση με τους γονείς θα δώσει και την πολυπόθητη συμφιλίωση με τον εαυτό μας και την ικανότητα για χαρά και ευτυχία.

Πώς το επιτυγχάνουμε όμως αυτό; Πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε τους ηλικιωμένους γονείς μας, ειδικά εάν ποτέ δεν το καταφέραμε στα ενήλικα μας χρόνια;

Πρώτα απ’ όλα, ας έχουμε υπόψη μας πως οι γονείς μας τώρα βρίσκονται σε μια ευάλωτη θέση. Έστω κι αν παρουσιάζονται ακόμα «σκληροί» και άκαμπτοι, μέσα τους σίγουρα συγκλονίζονται από το φόβο της αρρώστιας και του θανάτου. Τους 2 ίσως πιο βασικούς φόβους του ανθρώπου, οι οποίοι θεριεύουν στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Ευάλωτη θέση φυσικά όχι για να τους εκμεταλλευτούμε, αλλά για να μπορέσουμε να τους προσεγγίσουμε. Να έρθουμε κοντά τους, να συμμετέχουμε στα συναισθήματά τους, να μοιραστούμε μαζί τους το φόβο τους. Ο φόβος και η ανησυχία όταν μοιράζονται ελαττώνονται, δεν αυξάνουν. Ενώ η χαρά και η ευφορία πολλαπλασιάζονται …  Γι’ αυτό ίσως και ο άνθρωπος χρειάζεται απαραίτητα τη συντροφιά. Για να αυξάνει τις χαρές του και να μειώνει τις λύπες του.

Προσφέρουμε λοιπόν συντροφιά στους γονείς μας. Ποιοτική συντροφιά με κουβέντα ανοιχτή, καθαρή από το βάθος της μιας καρδιάς στην άλλη. Παραμερίζουμε τα παράπονά μας και τα δικά μας αρνητικά συναισθήματα για αυτούς και επιδιώκουμε να μπούμε στα παπούτσια τους, να κατανοήσουμε τη θέση τους. ΄Ηδη οι περισσότεροι από εμάς έχουμε παιδιά, είμαστε κι εμείς γονείς κι αυτό το κάνει σίγουρα πιο εύκολο.

Ξεκινούμε ακούγοντας ξανά τις ιστορίες τους. Οι παππούδες έχουν πάντα τη συνήθεια να διηγούνται ιστορίες από τη ζωή τους, φέρνοντας έτσι πιο κοντά το παρελθόν, συμπτύσσοντας το χρόνο για να μπορέσουν να ρουφήξουν όλη την ενέργεια που χρειάζονται για να νιώσουν ακόμα ζωντανοί. Η αφήγηση των ιστοριών τους, από την παιδική και τη νεανική τους ηλικία, έχει όμως και έναν άλλο σκοπό. Να δώσουν την ευκαιρία στον εαυτό τους και στους άλλους να καταλάβουν καλύτερα το παρελθόν, να ξορκίσουν τον πόνο και την ενοχή που αυτό κουβαλά. Να εξαγνίσουν την ψυχή τους και να την καθαρίσουν από τα φαντάσματα του παρελθόντος. Ας ακούσουμε ξανά λοιπόν τις ιστορίες τους προσεκτικά, με άγρυπνο αυτί και ανοιχτά μάτια. Τι θέλουν να μας πουν μέσα από αυτές; Τι δύσκολες εμπειρίες είχαν; Ποια τραύματα κουβαλούν στην ψυχή τους;  Πόσο πόνο; Ίσως έτσι καταλάβουμε καλύτερα τη συμπεριφορά τους απέναντί μας όλα αυτά τα χρόνια, από τον καιρό που μας γέννησαν μέχρι σήμερα. Γιατί μας θύμωναν, γιατί μας έκαναν παρατηρήσεις, γιατί μας χτυπούσαν ίσως, γιατί δεν μπορούσαν να μας δείξουν αγάπη και στοργή…

Ξέρετε πόσο λυτρωτικό μπορεί να γίνει αυτό; Πόση ανακούφιση μπορεί να φέρει στην καρδιά, πόσα παράπονα από χρόνια να απαλείψει;

Ας επαλείψουμε με βάλσαμο αγάπης τις καρδιές των γερασμένων γονιών μας. Ας προσπαθήσουμε να τους καταλάβουμε και να μοιραστούμε μαζί τους τις εμπειρίες της δικής τους ζωής. Οι οποίες, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, επηρεάζουν και τη δική μας ζωή. Απαρτίζουν ένα σημαντικό κομμάτι του υποσυνείδητου μυαλού μας. Αποτελούν μεγάλο μέρος της ψυχικής μας ιστορίας που χωρίς την διαλεύκανσή του δεν μπορούμε να καταλάβουμε πλήρως τον εαυτό μας. Δίνοντας αγάπη και κατανόηση στους γερασμένους γονείς μας κάνουμε ένα μεγάλο δώρο στον εαυτό μας. Ξεφορτωνόμαστε το βάρος των ανεπίλυτων συγκρούσεων, των προσωπικών διαφωνιών, της ανέκφραστης δυστυχίας στην έλλειψη της πατρικής και μητρικής αγάπης. Το σκεφτήκαμε άραγε ποτέ πως τώρα, που οι γονείς μας ετοιμάζονται για το τελευταίο ταξίδι, τώρα που οι σωματικές τους δυνάμεις τους εγκαταλείπουν, μας δίνεται μια θαυμάσια ευκαιρία να γίνουμε εμείς γονείς τους; Να τους εκδικηθούμε γλυκά ανταποδίδοντας με αγάπη και κατανόηση την όποια δική τους παράλειψη του παρελθόντος; Γιατί μόνο παράλειψη και άγνοια μπορεί να θεωρηθεί η «κακία» των γονιών προς τα παιδιά τους. Κακοί χειρισμοί που μας πλήγωσαν και μας σημάδεψαν εν αγνοία τους. Όσοι από εμάς γίναμε γονείς μπορούμε τώρα να το κατανοήσουμε αυτό. Ούτε εμείς πληγώνουμε ηθελημένα τα παιδιά μας. Κι όμως τους στενοχωρούμε άθελά μας τόσες φορές…

Θυμάμαι ένα συγκινητικό σκηνικό όταν ήμουν μόλις 2-2,5 χρονών. Μου το επιβεβαίωσε αργότερα και η μητέρα μου. Είχαμε πάει για ένα οικογενειακό πικ νικ οι γονείς μου κι εγώ, ο αδελφός μου τότε δεν είχε ακόμη γεννηθεί. Κι εκεί παίζαμε ένα παιχνίδι. Εγώ να είμαι η μαμά τους κι αυτοί τα παιδιά μου. Παιχνίδι ρόλων που τόσο ενθουσιάζει τα παιδιά. Θυμάμαι πως σε κάποια φάση κουράστηκα τόσο πολύ από τις ευθύνες και το άγχος του «γονιού»  που έβαλα τα κλάματα και ζητούσα σπαρακτικά να επανέλθω και να γίνουν αυτοί ξανά οι γονείς μου… Η διαφορά όμως είναι πως τώρα, που είμαστε ενήλικοι, μπορούμε να παίξουμε μια χαρά το ρόλο του γονιού για τους γονείς μας και να σηκώσουμε άνετα τις ευθύνες τους. Μια γλυκιά εκδίκηση. Για τη σωτηρία της ψυχής, της δικής τους και της δικής μας….

Σας το εύχομαι…

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά τέλη του 2006

Η σύγχρονη κυπριακή κοινωνία είναι πολύ διαφορετική από ότι πριν 20 – 30 χρόνια. Οι άνθρωποι έχουν αλλάξει, οι δομές της κοινωνίας έχουν διαφοροποιηθεί. Στη σημερινή εποχή έχει γίνει αναγκαστική ή συνειδητή επιλογή εργένικου τρόπου ζωής από όλο και περισσότερους ανθρώπους. Κι αυτό φυσικά λόγω της κατακόρυφης αύξησης των διαζυγίων, της οικογενειακής αποξένωσης και της αστικοποίησης.

Έτσι, όλο και περισσότεροι ενήλικοι άνθρωποι ζούμε μόνοι και προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να διαβούμε στην δύσκολη μοναξιά μας. Ποια είναι όμως η διαφορά της μοναξιάς από την μοναχικότητα;

Όταν μιλούμε για μοναξιά αναφερόμαστε στην δυσβάστακτη συναισθηματική κατάσταση ενός ανθρώπου που ζει μόνος και δεν το απολαμβάνει, το φέρει βαρέως και το βιώνει ως καταδίκη.

Όταν μιλούμε για μοναχικότητα εννοούμε την ευχάριστη συναισθηματική κατάσταση ενός ανθρώπου που παρόλο που ζει μόνος, έχει βρει τρόπους ώστε να απολαμβάνει το χρόνο του και να νιώθει χρήσιμος και δημιουργικός.

Πολύ δύσκολο να επιτύχει κανείς δημιουργική μοναχικότητα…

Πώς μπορούμε, λοιπόν να αντέξουμε τη μοναξιά μας και να τη μεταβάλουμε σε δημιουργική μοναχικότητα;

1. Σταματούμε να κλαίμε τη μοίρα μας και αποδεχόμαστε την κατάσταση.Αποδεχόμαστε πως ζούμε μόνοι, πως ο γάμος ή η σχέση μας δεν υφίσταται πλέον.
2. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συνέβηκε στη ζωή μας μέχρι τώρα και να απομονώσουμε το δικό μας κομμάτι της ευθύνης. Ίσως το διάβασμα βιβλίων αυτοβοήθειας ή η ψυχοθεραπεία να βοηθήσουν σ΄αυτό.
3. Τώρα είναι η κατάλληλη ευκαιρία να επιδοθούμε στα χόμπι μας και να εκπληρώσουμε τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες μας σχετικά με σπουδές και οτιδήποτε σχετικό με καλλιέργεια, μόρφωση, ανάπτυξη.
4. Είναι πολύ καλή ιδέα να δημιουργήσουμε ένα φιλικό δίχτυ που να μας προστατεύει στις δύσκολες ώρες, αλλά και να γεμίζει τις ευχάριστες. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και έχει ανάγκη την ανθρώπινη συντροφιά. Επιδιώκουμε λοιπόν να δημιουργήσουμε φιλίες με νέους ανθρώπους που ίσως βρίσκονται σε παρόμοια θέση με εμάς.
5. Αν πάσχουμε από κατάθλιψη, αναζητούμε συγκεκριμένη βοήθεια ειδικού. Δεν αφήνουμε τη θεραπεία της έτσι, στην τύχη.
6. Προσπαθούμε να τονώσουμε και να διατηρήσουμε καλές σχέσεις με τα άτομα της οικογένειάς μας. Και αν αυτές οι σχέσεις είναι υπερβολικές και αρρωστημένες, τότε τις εξυγιαίνουμε ή τις αραιώνουμε.
7. Αν είμαστε άτομα που είμαστε κλειστά από φόβο και ανασφάλεια στην περίπτωση αναζήτησης νέου συντρόφου, προσπαθούμε να ξεπεράσουμε αυτές τις δυσκολίες μας. Αν χρειαστεί και με ψυχοθεραπεία.
8. Αν νιώθουμε απελπισμένοι και πως η εύρεση ενός νέου συντρόφου είναι πανάκεια στα προβλήματά μας, προσπαθούμε να ηρεμήσουμε και να βρούμε τις ισορροπίες μόνοι μας για να ετοιμαστούμε σωστά για μια νέα σχέση στη ζωή μας. Όταν σταματήσουμε να ψάχνουμε απεγνωσμένα τότε θα έρθει κάτι καλό. Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι που νιώθουν μοναξιά, επιδίδονται με διαθέσεις εμμονής στο κυνήγι ανεύρεσης συντρόφου. Και το τραγικό είναι πως έτσι δυσκολεύονται πολύ στο να τον βρουν ή βρίσκουν πλέον ακατάλληλους συντρόφους. Όταν όμως ηρεμήσουμε και σταματούμε να ψάχνουμε απελπισμένα, τότε θα τραβήξουμε κοντά μας τα κατάλληλα άτομα, με την άνετη και χαλαρή διάθεσή μας. Κανένας δεν το διακινδυνεύει να εμπλακεί συναισθηματικά με ένα άτομο που παρουσιάζεται ανασφαλές και είναι έτοιμο να προσκολληθεί πάνω σε κάποιον μόλις τον γνωρίσει.

Δεν είναι και τόσο τραγικά τα πράγματα.

Είναι διαφορετική όντως η σημερινή κοινωνία.

Δύσκολο να ζει κανείς, σ\αυτή, αλλά μας δίνει και την ευκαιρία για ευτυχία και για τομές που οι προηγούμενες γενιές ούτε να ονειρευτούν δεν τολμούσαν!

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Σεπτέμβρης μήνας, ανοίγουν τα σχολεία και … τα πρωτάκια μας όλο αγωνία και χαρά ξεκινούν για πρώτη φορά το δημοτικό σχολείο. Κι εμείς οι γονείς; Χαρά, περηφάνια, αγωνία επίσης;

Ο γιος μου φέτος ήδη πάει στην Τετάρτη δημοτικού και φαίνεται πως ξέχασα πως ήταν όταν πρωτοπήγε στην πρώτη. Η κόρη μου όμως δεν με αφήνει να το περάσω απαρατήρητο. Πρώτη της χρονιά στο δημοτικό και όλο το σπίτι πρέπει να χορέψει σ’ αυτόν τον χορό. Σχολικά, τσάντα, παπούτσια, τετράδια, βιβλία. Και η στολή… τι όμορφα και χαριτωμένα που είναι τα μικρά με τη στολή…

Πώς στ’αλήθεια μπορούμε να βοηθήσουμε τους μικρούς μαθητές της 1ης δημοτικού να εισέλθουν ομαλά στη νέα τους ζωή;

1. Προσπαθούμε να καθαρίσουμε τον εαυτό μας από οποιοδήποτε άγχος ή απωθημένα συναισθήματα που έχουμε εμείς οι ίδιοι για αυτό που συμβαίνει. Πολλές φορές οι γονείς είμαστε πιο αγχωμένοι από τα παιδιά και τους το μεταδίδουμε. ʼγχος  για το αν θα πάνε ομαλά στο σχολείο, αν θα τα πηγαίνουν καλά, αν θα διαβάζουν χωρίς προβλήματα, πώς θα προλαβαίνουμε εμείς όλες τις αυξημένες υποχρεώσεις που απαιτεί η νέα κατάσταση. Κι αυτό το άγχος, άθελά μας, το μεταδίδουμε στα παιδιά μας. Ακόμα κι αν δεν τους μιλούμε ανοιχτά γι’ αυτό, και εάν προσπαθούμε να μην ξεσπούμε πάνω τους, το άγχος μας υπάρχει και τα παιδιά μας το προσλαμβάνουν μέσα από την επαφή μας με αυτά. Το ίδιο συμβαίνει και με τα απωθημένα μας. Ανεκπλήρωτα όνειρα, ελπίδες, απογοητεύσεις, αρνητικές εμπειρίες σε σχέσεις με την δική μας σχολική εμπειρία. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως το παιδί μας είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος  από εμάς με τη δική του προσωπικότητα, τα δικά του ταλέντα και φυσικά τις δικές του αδυναμίες. Δε σημαίνει πως αν εμείς δυσκολευόμασταν με κάποια μαθήματα το ίδιο θα συμβεί και στο παιδί μας. Ή εάν εμείς ήμασταν άριστοι μαθητές, το ίδιο πρέπει οπωσδήποτε να επιτύχει και το μικρό μας. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και έχει το δικαίωμα στη δική του προσωπική ιστορία.
2. Απλοποιούμε τη ζωή και την καθημερινότητα μας ώστε να έχουμε τον απαιτούμενο χρόνο για να αφουγκραστούμε τα συναισθήματά τους και να ακούσουμε την εμπειρία τους αυτές τις πρώτες μέρες. Δε λέω να αφιερώσουμε όλο τον ελάχιστο χρόνο μας στα παιδιά, αλλά τουλάχιστον τις πρώτες εβδομάδες χρειάζονται να είμαστε εκεί γι’ αυτά και πρόθυμοι να ακούσουμε αυτά που έχουν να μας πουν και να παρατηρήσουμε τη συμπεριφορά τους, ώστε εάν έχουν τυχόν δυσκολίες προσαρμογής να μπορέσουμε να τους βοηθήσουμε έγκαιρα.
3. Καθορίζουμε από την αρχή πρόγραμμα για να τα βοηθήσουμε να λειτουργήσουν όσο καλύτερα στη νέα τους ζωή. Βολική ώρα διαβάσματος και ύπνου. Αν δεν προγραμματιστούμε και τα ίδια και εμείς θα κουραζόμαστε περισσότερο και δεν θα μπορούμε να λειτουργήσουμε. Θα έλεγα πως 1 ώρα διαβάσματος είναι και πολλή για τόσο μικρά παιδιά και αυτή είναι καλύτερο να είναι νωρίς το απόγευμα, τουλάχιστον 1 ώρα μετά το μεσημεριανό φαγητό. Όσο για τον ύπνο καλύτερα να είναι αρκετά νωρίς, τουλάχιστον μέχρι τις 9 μμ ώστε να έχουν αρκετή ώρα για να ξεκουράζονται και να έχουν ενέργεια. Όσο πιο αποφασιστικοί είμαστε στην τήρηση αυτών των προγραμμάτων τόσο πιο εύκολα θα το πάρουν απόφαση και τα παιδιά και θα το ακολουθήσουν. Όπως για όλες τις καινούριες ρουτίνες που εισάγουμε στα παιδιά μας, απαιτείται τουλάχιστον 1 εβδομάδα συνεχών προσπαθειών και αποφασιστικότητας για να το χωνέψουν και να το εφαρμόζουν. Κι εμείς πρέπει να πάρουμε απόφαση πως στις συγκεκριμένες ώρες θα χρειαστεί να επιδείξουμε περισσότερη ενεργητικότητα για να επιτύχουμε αυτούς τους στόχους. Καταλαβαίνω από πρώτο χέρι πόσο κουρασμένοι είμαστε οι γονείς και πόσα πολλά έχουμε στο κεφάλι μας… Αν όμως παραμελήσουμε την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων διαβάσματος και ύπνου θα βρεθούμε στο τέλος με περισσότερη κούραση, κόπο και αναστάτωση όλης της οικογένειας.(Να γιατί προτιμώ τις διακοπές!!)
4. Φροντίζουμε ώστε τα παιδιά μας να έχουν καθημερινά τουλάχιστον 2 ώρες παιχνίδι. Δεν είναι καλό να προσλάβουν τη μετάβασή τους στο δημοτικό ως το τέλος της ξεγνοιασιάς τους. Και γι’αυτό ίσως είναι καλή ιδέα να μην τα φορτώσουμε με περιττά απογευματινά μαθήματα. Εκτός βέβαια από τα ευχάριστα διαλείμματα της γυμναστικής, των μαθημάτων χορού, το κολύμπι και γενικά τα αθλήματα που θα τα βοηθήσουν τόσο σωματικά όσο και πνευματικά. Έχουν χρόνο για να ταλαιπωρούνται με φροντιστήρια μαθημάτων…
5. Είναι καλή ιδέα, ειδικά στο πρώτο σχολικό τρίμηνο, να διατηρούμε τακτική επικοινωνία με το δάσκαλο των παιδιών μας ώστε να προλάβουμε νωρίς τυχόν δυσκολίες στη συμπεριφορά αλλά και στη μάθηση. Αυτό δε σημαίνει φυσικά πως πρέπει να καταντήσουμε «τσιμπούρια» στους δασκάλους που έχουν κι αυτοί ένα σωρό ευθύνες και κούραση στο κεφάλι τους. Η ισορροπία  μπορεί να βρεθεί σε μια ολιγόλεπτη συνάντηση την εβδομάδα. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε και στο σχολικό πρόγραμμα καθορίζεται μια σχολική περίοδος την εβδομάδα για επισκέψεις γονέων.
6. Βάζουμε ως στόχο να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να συνηθίσουν σε ένα όσον το δυνατόν λιγότερο εξαρτημένο τρόπο διαβάσματος από εμάς. Είναι φυσικό στην αρχή να μας χρειάζονται κοντά τους όταν διαβάζουν, και κακά τα ψέματα η σχολική εργασία στο σπίτι ειδικά στην πρώτη δημοτικού προϋποθέτει και την ενεργή ανάμειξη του γονιού. Αυτό όμως κάποια στιγμή πρέπει να σταματήσει και να αναπτύξουν την δική τους πρωτοβουλία. Θα με ρωτήσετε όμως, ποια είναι η κατάλληλη περίοδος γι’ αυτό? Θα έλεγα πως είναι καλή ιδέα μέχρι το τέλος της πρώτης δημοτικού να μας χρειάζονται όλο και λιγότερο δίπλα τους. Δείχνοντας εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους και εμπνέοντας τους θάρρος μπορούμε να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν πως το διάβασμα είναι αποκλειστικά δική τους δουλειά και ευθύνη. Εμείς εξάλλου το βγάλαμε το δημοτικό. Τώρα είναι η δική τους σειρά! Αυτό δε σημαίνει πως δεν θα απαντούμε στις απορίες τους κατά τη διάρκεια της μελέτης τους, ή πως δεν θα τους επεξηγούμε τις οδηγίες μιας άσκησης εάν δεν τις κατανοούν. Δεν γίνεται όμως να τα κάνουμε εμείς όλα γι’ αυτούς, καταδικάζοντας τους να παραμείνουν άβουλοι και να μάθουν λιγότερα πράγματα. Εξάλλου, αυτό που μετρά στις διάφορες σχολικές και εξωσχολικές εξετάσεις στη συνέχεια είναι η κριτική ικανότητα και η δημιουργική σκέψη. Στοιχεία που μόνο με την ανάπτυξη πρωτοβουλίας στο διάβασμα μπορούν να καλλιεργηθούν.
7. Τέλος, θεωρώ πως ένα δύσκολο εγχείρημα που έχουμε να επιτύχουμε, είναι να αφήσουμε τα παιδιά μας τόσο ελεύθερα ώστε να αισθανθούν και να χαρούν πως μεγαλώνουν και ταυτόχρονα να τους βάλουμε όρια ασφαλείας ανάλογα με την ηλικία τους και φυσικά να μπορούμε να τα προστατεύουμε από τους νέους κινδύνους εφόσον τώρα μπαίνουν σε ένα πολύ μεγαλύτερο σχολικό χώρο με παιδιά τα οποία είναι ακόμα και 6 χρόνια μεγαλύτερα τους. Και για να μπορέσουμε να καταφέρουμε κάτι τέτοιο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι εμείς οι γονείς να μην είμαστε προσκολλημένοι πάνω τους και να έχουμε παράλληλα με την γονεϊκή μας ιδιότητα και μια ολοκληρωμένη προσωπική ζωή, χωρίς ενοχές και τύψεις. . .

Καινούρια σχολική χρονιά λοιπόν και καινούρια στάδια για τα πρωτάκια μας και τους … «ανήσυχους» (!!) γονείς τους…

Εύχομαι το καλύτερο για τα παιδιά μας και μια όσο πιο ήρεμη και ισορροπημένη χρονιά για μας. Και … δε χάθηκε ο κόσμος αν δεν αριστεύσουμε στην πρώτη δημοτικού! Έχουμε άλλα 11 χρόνια σχολικής ζωής μπροστά μας! Παρασύρομαι κι εγώ και μιλάω στην πρώτη πληθυντικού… όπως και όλοι οι «κολλημένοι» γονείς.

Καλή Σχολική πλέον Χρονιά!

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά τον Σεπτέμβριο του 2006