Έχετε διερωτηθεί ποτέ για ποιο λόγο δημιουργούμε ερωτικές σχέσεις στη ζωή μας; Για ποιο λόγο «τα φτιάχνουμε» με «το παιδί απέναντι», για ποιο λόγο χρησιμοποιούμε τόση ενέργεια, τόσο χρόνο, τόσο χρήμα πολλές φορές και τόσο ιδρώτα φυσικά για να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε μια ερωτική σχέση; Βέβαια, η ερώτηση αυτή θα απαντιούνταν πολύ πιο εύκολα κάποια χρόνια πριν. Δημιουργούμε ερωτικές σχέσεις θα λέγαμε για να βρούμε και να «τσακώσουμε» κατάλληλο σύντροφο για γάμο και άλλα τινά «παρατράγουδα». Στο σημείο αυτό θέλω να ξεκαθαρίσω πως δεν είμαι (ακόμα!) εναντίον του θεσμού του γάμου, όσους αποτυχημένους γάμους κι αν συναντώ καθημερινά μέσα από τη δουλειά μου. Ο γάμος είναι ένας θεσμός που διατηρήθηκε μέσα από αιώνες και αιώνες κοινωνικών αλλαγών και μετασχηματισμών, άρα υπηρετεί σημαντικές ανάγκες του ανθρώπινου είδους, γιατί όχι και επιθυμίες. Από την άλλη όμως, σήμερα οι ερωτικές σχέσεις είναι σε μεγάλο βαθμό αποκομμένες από την ευθεία του γάμου και πολλοί από εμάς βρίσκουμε τον εαυτό μας να ζει για μεγάλα διαστήματα της ζωής του μέσα σε μια ερωτική σχέση, χωρίς αυτή να καταλήγει στο γάμο.

Και διερωτάται η γιαγιά μου κι η γιαγιά σας και η κουτσομπόλα κυρία από τη γειτονιά σας, τι γυρεύει αυτή η κοπέλα από τη ζωή της ο ένας της μύρισε, ο άλλος της ξίνισε και όχι από μακριά, τους δοκίμασε κι όλας! Τι γυρεύει αυτός ο τύπος, που άνκαι τριαντάρης, μορφωμένος, επιτυχημένος στη δουλειά του, με καλά εισοδήματα και δικό του διαμέρισμα και μένει ακόμα μόνος και δεν έχει σπιτώσει καμία και δεν σκέφτεται ακόμα το γάμο; Τι περιμένει; Να γεράσει, να μην μπορεί ακόμα να κάνει παιδιά; ʼλλαξε ο κόσμος, η μέση ηλικία γάμου στατιστικά έχει ανεβεί και πολλοί νέοι άνθρωποι δημιουργούν ερωτικές σχέσεις χωρίς άμεσο σκοπό το γάμο.

Και ποιος είναι ο σκοπός των σχέσεων τελικά;

Πήρα την πρωτοβουλία για ένα μικρό, άτυπο γκάλοπ σε νέους ανθρώπους από 18-40 χρ. και οι απαντήσεις που πήρα ήταν οι εξής:

1. Δημιουργούμε μια ερωτική σχέση για να μπορούμε να έχουμε σεξουαλική ζωή.
2. Γιατί δεν αντέχουμε τη μοναξιά.
3. Γιατί θέλουμε να έχουμε κάποιον να νοιάζεται για μας.
4. Για να έχουμε παρέα ώστε να έχουμε όρεξη για να βγαίνουμε έξω, να πηγαίνουμε εκδρομές, να κοινωνικοποιούμαστε.
5. Για να μοιραζόμαστε τα έξοδα με κάποιον που συγκατοικούμε.
6. Για να μας φροντίζει μια γυναίκα, να μας πλένει, να μας μαγειρεύει κ.ο.κ.
7. Επειδή ερωτευόμαστε.

Θα ξεκινήσω από τον τελευταίο λόγο. Η κινητήρια δύναμη πίσω από την δημιουργία μιας ερωτικής σχέσης είναι συνήθως το ερωτικό συναίσθημα. Αυτό όμως δεν αποτελεί καθαρό λόγο. Πολλοί ψυχολόγοι, όπως ο Adler , υποστήριζαν και υποστηρίζουν πως ερωτευόμαστε άτομα που υποσυνείδητα νιώθουμε πως θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας της συγκεκριμένης στιγμής. ʼρα το ότι ερωτευόμαστε κάποιον δεν είναι λόγος για να δημιουργήσουμε ερωτική σχέση από μόνος του. Το γιατί τον ερωτευόμαστε είναι ο λόγος. Τον ερωτευόμαστε επειδή ταιριάζει στις προσδοκίες και τις ανάγκες μας. Επειδή είναι αυτό που θέλουμε από έναν σύντροφο στη συγκεκριμένη στιγμή. Γι’ αυτό, και αν ανασκοπήσουμε την ερωτική μας ζωή, είναι πολύ πιθανόν να βρούμε πως οι κατά καιρούς  σύντροφοί μας δεν μοιάζουν πολύ μεταξύ τους. Διαφέρουν ο ένας από τον άλλο, ανάλογα με τη φάση που βρισκόμασταν την συγκεκριμένη στιγμή που τους επιλέξαμε.

Είναι φυσικό να διερωτηθεί κάποιος: «Μα, εμείς επιλέγουμε τους συντρόφους μας; Δεν υπάρχει η περίπτωση να μας επιλέξουν αυτοί;» Η άποψή μου είναι πως υποσυνείδητα είμαστε εμείς που επιλέγουμε τους συντρόφους μας, ακόμα κι αν είναι αυτοί που θα μας πλησιάσουν πρώτοι να μας φλερτάρουν. Ελκύουμε κοντά μας άτομα που ταιριάζουν στις προσδοκίες μας ανά πάσα στιγμή. Και φυσικά, όταν ελκύσουμε κάποιο άτομο που δεν ταιριάζει στις επιδιώξεις μας, τότε είναι που απορρίπτουμε την πρότασή του. Πόσες φορές δε συμβαίνει να μας φλερτάρει ένα αξιόλογο άτομο με πολλά καλά στοιχεία στο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του κι εμείς να μην το βρίσκουμε ελκυστικό; Αυτό σημαίνει πως στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αυτό το πακέτο, αυτά τα καλά και κακά στοιχεία ανθρώπου, δεν είναι αυτό που επιθυμούμε να έχουμε στη ζωή μας. Ίσως επιθυμούμε κάποιο άλλο πακέτο, λιγότερο ελκυστικό στους άλλους, αλλά ιδιαίτερα ελκυστικό σε μας.

Ξεκινήσαμε να αναλύουμε τους σκοπούς δημιουργίας μιας σχέσης και καταλήξαμε στην ανάλυση της ελκυστικότητας, πράγμα το οποίο βρίσκω πολύ φυσικό, εφόσον η ελκυστικότητα μεταξύ των συντρόφων παίζει πρωταρχικό ρόλο τόσο στη δημιουργία όσο και στην διάλυση μιας σχέσης. Τα φτιάχνουμε με κάποιον επειδή «τον γουστάρουμε τρελά» και στο μέλλον τα χαλάμε μαζί του «επειδή πλέον δεν τον κάνουμε κέφι». Τι είναι αυτό που αλλάζει κατά τη διάρκεια μιας σχέσης και ο αρχικά ελκυστικός σύντροφος παρουσιάζεται απεχθής ή απλά απωθητικός στο τέλος; Τι συμβαίνει; Γιατί χωρίζουμε τον άλλον για τα ίδια ακριβώς στοιχεία του για τα οποία τα φτιάξαμε μαζί του; Γιατί οι σχετικές έρευνες αυτό επισημαίνουν. Πως τα στοιχεία της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τα οποία στην αρχή μας τράβηξαν και μας φαίνονταν ως πλεονεκτήματα του νέου συντρόφου, αυτά είναι που μας απωθούν και μας ωθούν στο χωρισμό στο τέλος. Για παράδειγμα: ερωτευόμαστε κάποιον επειδή είναι ήσυχο παιδί και ήρεμος χαρακτήρας και στο τέλος τον χωρίζουμε επειδή είναι βαρετός και ανιαρός για μας. Ή πέφτουμε με τα μούτρα πάνω σε κάποιον που είναι σέξυ και έντονα ερωτικός και στο τέλος των χωρίζουμε επειδή κουραστήκαμε που έχει το μυαλό του μόνο πάνω στο σεξ. Ή μας ελκύει ένας άντρας με έντονη πυγμή και δυναμικό χαρακτήρα και στο τέλος τον χωρίζουμε επειδή είναι αυταρχικός και καταπιεστικός. Και πάει ο κατάλογος… Και για τις γυναίκες: ερωτευόμαστε μια γυναίκα επειδή είναι καλή κοπέλα, «σπιθκιάσιμη» και στο τέλος την αφήνουμε επειδή είναι βαρετή και δεν έχει ερωτισμό. Ή ερωτευόμαστε μια γυναίκα επειδή είναι έξυπνη και έχει επιχειρηματολογία και στο τέλος δεν τη θέλουμε επειδή μας έχει πρήξει με τις συζητήσεις της και την προσπάθειά της να μας επιβληθεί. Ή θέλουμε μια γυναίκα επειδή είναι σέξυ και ωραία και στο τέλος την αφήνουμε επειδή «της κολλούν» πολλοί άντρες και δεν αντέχουμε να την πολιορκούν συνέχεια.

Γιατί λοιπόν χωρίζουμε τον άλλο λόγω των ιδίων χαρακτηριστικών για τα οποία αρχικά τα φτιάξαμε μαζί του;

Επειδή αυτός είναι ο κύριος σκοπός των ερωτικών σχέσεων. Μέσα από αυτές να μάθουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους άλλους ανθρώπους. Επίσης, να γνωρίσουμε στην πράξη με ποιο είδος ανθρώπων ταιριάζουμε για μια επιτυχή και ικανοποιητική συντροφικότητα ώστε τελικά, στη φάση της ζωής μας που είμαστε έτοιμοι ή ώριμοι για μια μόνιμη δέσμευση όπως ο γάμος, να τα καταφέρουμε να λειτουργήσουμε ικανοποιητικά για μας. Και επιτυχημένα.

Η σημερινή κατάσταση της κοινωνίας επιτρέπει εύκολα τους χωρισμούς και τα διαζύγια όπως αναφέραμε και σε άλλα άρθρα μας. Είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτή και μόνη η κοινωνική, νομική και θρησκευτική δέσμευση της τελετής του γάμου δεν αρκεί για να κρατήσει δυο ανθρώπους επιτυχημένα μαζί. Έτσι ασυνείδητα ή και ακόμη καλύτερα συνειδητά, μέσα από τις ερωτικές μας σχέσεις πριν από το γάμο, ψάχνουμε την επιτυχημένη συνταγή για μας. Με ποιο τρόπο, με ποιον χαρακτήρα ανθρώπου, κάτω από ποιες συνθήκες μπορούμε να κρατήσουμε μια καλή σχέση, με συνεχές ενδιαφέρον για το άλλο άτομο και συνεχή ικανοποίηση για μας. Ψυχική , πνευματική και σωματική. Μέσα από τις ερωτικές μας σχέσεις, μεγαλώνουμε, ωριμάζουμε, ετοιμαζόμαστε για το γάμο που ίσως κάνουμε στο μέλλον. Και πώς μπορούμε να ξέρουμε, Θέκλα, θα με ρωτήσετε ευλόγως, πότε έφτασε η κατάλληλη στιγμή για γάμο και ποιος είναι ο κατάλληλος σύντροφος για μας; Όταν δεν ερωτευτούμε κεραυνοβόλα, όταν έρθει ήρεμα, φυσικά και αβίαστα, μια έλξη δίχως το στοιχείο του πάθους και της παρόρμησης. Όταν συναντήσουμε τον άνθρωπο που θα έχει όλα τα καλά στοιχεία των προηγούμενων συντρόφων μας και θα του λείπουν τα κακά τους. Κάποιον που δε θα μας ενθουσιάσει τρελά, αλλά θα μας τραβήξει κοντά του ή εμείς θα τον τραβήξουμε κοντά μας διακριτικά. Αφού έχουμε διερευνήσει ήδη τον εαυτό μας και τους άλλους μέσα σε σχέσεις, αφού μάθαμε τι θέλουμε και ακόμα πιο σημαντικό, τι δε θέλουμε από έναν σύντροφο. Αφού μάθαμε να είμαστε ο εαυτός μας σε μια σχέση και να μην προσποιούμαστε κάτι που δεν είμαστε. Αφού χορτάσαμε την ελευθερία μας και τις δυνατότητες επιλογής που προσφέρει η εργένικη ζωή.

Σόρυ γιαγιά, δε γεννήθηκα κοντά σε σένα. Μας χωρίζουν εξήντα τόσα χρόνια και οι εποχές άλλαξαν. Ελπίζω να μην τρίζουν τα κοκαλάκια σου εκεί που βρίσκεσαι. Γι’ αυτό άλλωστε και σου αφιέρωσα το βιβλίο μου. Για να σε εξευμενίσω!

Θέκλα  Πετρίδου

Ψυχολόγος, συγγραφέας του βιβλίου : «Η ανατομία μιας γυναίκας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Power Publishing.

Το βιβλίο μπορείτε να το κατεβάσετε σε μορφή Pdf από εδώ

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά τον Ιούλιο του 2006

Η ψυχιατρική βρίσκει τα αίτια της κατάθλιψης σε οργανικό επίπεδο. Η ψυχολογία σε ψυχολογικό. Οι ψυχολόγοι δηλαδή, ως επί το πλείστον, πιστεύουμε πως η κατάθλιψη βρίσκει τα αίτια της στον εσωτερικό μας κόσμο και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα συμβάντα του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Σκεφτόμουνα αυτές τις μέρες, παίρνοντας αφορμές ως συνήθως κι από τον εαυτό μου και τους ανθρώπους που βλέπω μέσω της δουλειάς μου πως η αδικία μπορεί να προκαλέσει μεγάλη στενοχώρια στον άνθρωπο. Τόσο μεγάλη που να οδηγηθεί και σε κατάθλιψη!

Σκεφτείτε έναν άνθρωπο που πορεύεται στην καθημερινότητά του χωρίς σοβαρές ανατροπές. Που βλέπει το μέλλον του να ξετυλίγεται όπως το σχεδίασε, τους γύρω του να αντιδρούν θετικά απέναντι στο άτομό του, τις δουλειές του να πηγαίνουν από το καλό στο καλύτερο, την προσωπική του ζωή να ανθίζει… Ε! θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα να είναι χαρούμενος και ψυχικά ισορροπημένος αυτός ο άνθρωπος; Τι γίνεται όμως όταν κάποιος άλλος ή άλλοι στη ζωή του έρθουν να του ανατρέψουν τα καλώς κείμενα; Τι γίνεται όταν νιώσει πως αδικείται;

Τι σημαίνει αδικία; Αδικία είναι μια πράξη ή ένα σύνολο πράξεων από έναν άλλο άνθρωπο που έχει ως αποτέλεσμα να ανατραπούν τα δεδομένα στη δική μας ζωή με έναν αρνητικό τρόπο.

-Σε απολύουν από τη δουλειά σου στα καλά καθούμενα.

– Ανακαλύπτεις πως ο σύντροφός σου σε απατά.

-Τα αδέλφια σου παίρνουν μεγαλύτερο μερίδιο της πατρικής περιουσίας από εσένα.

-Ο συνέταιρός σου στη δουλειά σε κλέβει.

-Σου γίνεται κακόβουλη ζημιά στην περιουσία, στην επιχείρησή σου.

-Ενώ περιμένεις προαγωγή, κάποιος με λιγότερα προσόντα από εσένα προάγεται λόγω μέσου.

-Απορρίπτεσαι για μια θέση εργασίας ενώ έχεις τα προσόντα και κάποιος με λιγότερα προσόντα αλλά δυνατό μέσον παίρνει τη θέση!

-Τραυματίζεται βαριά ή σκοτώνεται δικός σου άνθρωπος σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά τον άλλο οδηγό.

Κ.λ.π., κ.λ.π…..Ατέλειωτη η λίστα με τις αδικίες που μπορεί να γίνουν σε έναν άνθρωπο.

Πώς νιώθει ένας άνθρωπος όταν ανακαλύπτει την αδικία που του γίνεται;

Οπωσδήποτε όχι ευχάριστα. Η πρώτη αντίδραση είναι ένα σοκ. Παθαίνεις, μένεις όπως λέγεται στην αργκό. Δεν πιστεύεις στα μάτια σου ή στ’ αυτιά σου. Αυτό εξηγείται νευροχημικά με την έκκριση υψηλής ποσότητας αδρεναλίνης ως πρώτη εγκεφαλική αντίδραση. Στη συνέχεια και όσο περισσότερο το συνειδητοποιείς αρχίζει να αναπτύσσεται ένας έντονος θυμός και διάθεση εκδίκησης και όταν αυτό κατασιγάσει έρχεται μια έντονη και διαρκής θλίψη, η οποία αν δεν περάσει σε διάστημα τουλάχιστον 3-6 μηνών τότε εξελίσσεται σε κατάθλιψη.

Πιστεύω πως σ’αυτήν την περίπτωση η θλίψη και η στενοχώρια συνδέονται με ένα αίσθημα αβοηθησίας και έλλειψης ελέγχου στη ζωή του ανθρώπου. Θλιβόμαστε δηλαδή επειδή συνειδητοποιούμε πως δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη ζωή μας. Πως η κακία ή η ασυνειδησία κάποιων άλλων μας φέρνουν εμάς σε μια δύσκολη κατάσταση. Και αυτό δεν μπορούσαμε να το προβλέψουμε και να το ελέγξουμε πριν συμβεί ούτε να το ανατρέψουμε τώρα που συνέβηκε. Δηλαδή ο άνθρωπος νιώθει αδυναμία του να ελέγξει το παρόν και το μέλλον του. Εφόσον στην περίπτωση που αδικηθήκαμε δεν καταφέραμε να ελέγξουμε την κακή πρόθεση και ενέργεια των άλλων εναντίον μας σημαίνει πως και σε ανάλογες περιπτώσεις μπορεί να συμβούν τα ίδια και χειρότερα. Να είμαστε δηλαδή στο έλεος του …. «διαβόλου»!!!

Το παραπάνω φυσικά αποτελεί αβίαστο φυσικό συμπέρασμα που εξάγει το ανθρώπινο μυαλό μας από την πραγματικότητά μας. Όσο καλοί άνθρωποι και να είμαστε, όσο κι αν προσπαθούμε να είμαστε θετικά στοιχεία στον κόσμο και την κοινωνία πάλι είμαστε ευάλωτοι στην αδέσποτη κακία και στις αδέσποτες σφαίρες κατ’ επέκταση!

Αν η διεργασία αντιμετώπισης της αδικίας σταματήσει εδώ, στη συνειδητοποίηση της ανθρώπινης αδυναμίας και στη μοιρολατρική αποδοχή της τότε μου φαίνεται πως η θλίψη και στη συνέχεια η κατάθλιψη αποτελούν φυσικά παρεπόμενα. Ο οποιοσδήποτε άνθρωπος πιστεύει και νιώθει πως είναι αδύνατος και ευάλωτος θα καταλήξει δυστυχισμένος.

Θα μου πείτε ευλόγως, γιατί μας τα αναλύεις αυτά; Τι μας προσφέρεις με την περιγραφή της αρνητικής αυτής πραγματικότητας; Δεν τα ξέρουμε κι από τον εαυτό μας ο καθένας;

Η αλήθεια είναι πως δυσκολεύομαι πολύ γράφοντας αυτό το κείμενο. Ίσως επειδή υπάρχει και σε μένα ακόμα μια εσωτερική δυσκολία να υπερβώ την συνηθισμένη ανθρώπινη αντίδραση και να περάσω στο επόμενο στάδιο της μεταμόρφωσής της. Ακόμη και οι ψυχολόγοι είμαστε άνθρωποι και αντιμετωπίζουμε φυσικά τα ίδια πνευματικά ερωτήματα με όλο τον κόσμο. Να τι ρωτάω τον εαυτό μου : Πώς μπορείς να ξεπεράσεις την αδικία που σου συνέβηκε και να συνεχίσεις τη ζωή σου νιώθοντας πιο δυνατή; Πώς μπορείς να ασφαλίσεις την ψυχική σου γαλήνη και ηρεμία από την κακία του κόσμου; Πώς μπορείς να συνεχίζεις να χαμογελάς ακόμη και αν βρέχει χασαπομάχαιρα;

1. Μιλάς για αυτό που σου συνέβηκε και το πώς νιώθεις. Αυτή άλλωστε είναι και μια από τις φυσικές αντιδράσεις. Μην σταματάτε τον εαυτό σας από του να μιλήσει στους γύρω του για το συμβάν και να εκφράσει τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθει.
2. Επιτρέπεις στον εαυτό σου να είναι θυμωμένος και λυπημένος. Αναγνωρίζεις τα αρνητικά σου συναισθήματα και δεν τα απορρίπτεις. Όσο ώριμος άνθρωπος και να είσαι, όσα πνευματικά βιώματα και να έχεις πάλι είσαι άνθρωπος και ο θυμός και ο πόνος είναι βασικά ανθρώπινα συναισθήματα. Αν προσπαθείς να ανακόψεις το χείμαρρο των συναισθημάτων σου και να τα κλειδώσεις βαθιά μες την ψυχή σου, τότε ανοίγεις το δρόμο για την έλευση της κατάθλιψης. Η κατάθλιψη είναι μια «ασθένεια» ή κατάσταση κατά την οποία η θλίψη έρχεται από μόνη της, αυθόρμητα και δεν μπορεί το άτομο να την ανακόψει ούτε με την σκέψη ούτε με την πράξη. Αν απωθούμε, αν καταχωνιάζουμε λοιπόν τα αρνητικά μας συναισθήματα μέσα στο υποσυνείδητό μας χωρίς να τα βιώνουμε, τότε δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία της κατάθλιψης. Αντιθέτως, εάν αφήνουμε τον εαυτό μας να βιώσει αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, τότε αυτά επιτελούν τον σκοπό τους και εκφορτίζονται χωρίς να αποτελούν μελλοντικό κίνδυνο για την ψυχική μας ισορρροπία.
3. Προσπαθείς να δεις τη δική σου συμμετοχή σε αυτή την ιστορία. Πώς εσύ ο ίδιος άνοιξες το δρόμο για να αδικηθείς. Με αυτό δεν εννοώ πως φταίμε εμείς όταν αδικούμαστε. Κάθε άλλο. Εξάλλου αν φταίγαμε εμείς δεν θα ήταν αδικία το όνομά της, θα ήταν δίκαιο να τιμωρούμασταν για δικό μας φταίξιμο. Εννοώαν με την ανοχή μας και την παθητικότητά μας επιτρέψαμε στους άλλους να μας αδικήσουν. Πολλές φορές διστάζουμε να διεκδικήσουμε τα δίκαιά μας, να κόψουμε την φόρα σε όσους απειλούν την οντότητά μας και καθόμαστε απαθείς θεατές να παρακολουθούμε τη ζημιά που μας γίνεται.
4. Ψάχνεις να βρεις το πνευματικό μάθημα ζωής που έχει να σου δώσει η αδικία. Από το αγκάθι βγαίνει ρόδο και από την αδικία μπορείς να μάθεις πολλά για τον εαυτό σου και τον κόσμο και να χρησιμοποιήσεις αυτή την εμπειρία σαν αφορμή ενδυνάμωσης της ψυχής σου. Όποιος μαθαίνει από τα πάθη του γίνεται σοφότερος και ετοιμότερος να αντιμετωπίσει τη ζωή. Γι’ αυτό το λόγο άνθρωποι που είχαν πολλές ατυχίες στη ζωή τους, αλλά κατάφεραν να σηκώσουν κεφάλι είναι και αυτοί που γίνονται παράδειγμα προς μίμηση και αυτούς τρέχουμε να συμβουλευτούμε και να πάρουμε θάρρος.

Έτσι η ατυχία μπορεί να μεταμορφωθεί σε τύχη. Και η αδικία να μην μας οδηγήσει τελικά σε κατάθλιψη! Δύσκολο αλλά θεϊκό*.

Θέκλα Πετρίδου

*Στη χριστιανική θρησκεία ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως δυνάμει θεός. Το κατ’ εικόνα μπορεί να γίνει καθ’ ομοίωση και ο καθένας μας να αποκτήσει θεϊκά χαρακτηριστικά και ιδιότητες.

το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Έχω ακούσει πάμπολλες φορές εκφράσεις του τύπου : « ο καημένος έχει πρόβλημα, οι γονείς του χώρισαν όταν ήταν μικρός», «έτσι εξηγείται η συμπεριφορά της, είναι παιδί χωρισμένων γονιών» ή και το ακόμα πιο τραγελαφικό από μια παλιά δασκάλα της κόρης μου : «είναι πολύ ισορροπημένο παιδί! Δεν της φαίνεται καθόλου πως οι γονείς της είναι χωρισμένοι!»….

Εκφράσεις συνηθισμένες στην κυπριακή κοινωνία που αντανακλούν φυσικά σταθερά πιστεύω και πεποιθήσεις της. Πως τα παιδιά που προέρχονται από διαζευγμένες οικογένειες είναι παιδιά προβληματικά που χρήζουν ειδικής μεταχείρισης και είναι … κρίμα!

Είναι φυσικό μια κοινωνία να θέλει να διατηρεί τις ισορροπίες της και σ’ αυτό το πνεύμα να προσπαθεί να πείσει τους ανθρώπους να παραμείνουν στους γάμους τους  και να μη χωρίζουν. Ένα από τα κυριότερα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν γονείς, συγγενείς και φίλοι για να σε πείσουν να μη χωρίσεις είναι πως τα παιδιά σου θα πάθουν μεγάλη και αναπότρεπτη ζημιά.

Σίγουρα ένα διαζύγιο είναι ένας θάνατος, ή καλύτερα η τυπική πράξη ενός τελειωμένου θανάτου. Σίγουρα προκαλεί αισθήματα στενοχώριας, θλίψης ή ακόμα και κατάθλιψης σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Ακόμα και σ’αυτόν που παίρνει την πρωτοβουλία για το χωρισμό. Δεν υπάρχουν όμως αποδείξεις πως ένα διαζύγιο προκαλεί μακροχρόνια στα παιδιά τις ζημιές που πιστεύει ο απλός κόσμος. Κάθε άλλο. Οι έρευνες αποδεικνύουν πως τα παιδιά επηρεάζονται αρνητικά από ένα διαζύγιο όταν οι γονείς τους χειριστούν λανθασμένα τόσο το χωρισμό όσο και τα ίδια. Επιπλέον εάν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα σε ένα γάμο, καθημερινοί τσακωμοί, βία, ψυχρότητα μεταξύ των συντρόφων, παράλληλες σχέσεις, εξευτελισμοί και παρόλα αυτά το ζευγάρι δε χωρίζει, τότε τα παιδιά βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για να πάθουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα στην πορεία της ζωής τους.

Από την επαγγελματική μου πείρα ως ψυχολόγος, περισσότερες φορές συναντώ αίτια ψυχολογικών προβλημάτων σε σαθρούς γάμους που εξακολουθούν να υφίστανται, παρά σε πολιτισμένα διαζύγια. Αυτό βέβαια το έχουμε εξαντλήσει ήδη σε προηγούμενο άρθρο. Αυτή τη φορά θέλω να επικεντρωθούμε στους τρόπους που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τα παιδιά μας σε ένα διαζύγιο ώστε να τα βοηθήσουμε να βιώσουν όσο πιο φυσικά γίνεται αυτήν την εμπειρία ώστε να μην τους μείνουν ψυχολογικά κατάλοιπα στο μέλλον.

1. Με το παράδειγμά μας. Όπως όλα τα πράγματα διδάσκονται πιο εύκολα στα παιδιά με το καλό παράδειγμα έτσι και σ’αυτήν την περίπτωση. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να είμαστε σίγουροι για το ορθόν της απόφασής μας, ή αν δεν είναι δική μας να προσπαθήσουμε να το χωνέψουμε και να το πάρουμε απόφαση, ώστε να ελευθερώσουμε τον εαυτό μας από ενοχές  και αλληλοκατηγορίες σε σχέση με τα παιδιά. Αν νιώθουμε ένοχοι απέναντι στα παιδιά μας, ακόμα και αν δεν τους το λέμε ξεκάθαρα, τα παιδιά το διαισθάνονται και επηρεάζονται αρνητικά. Ή αν νιώθουμε μέσα μας πολύ αδικημένοι που ο σύντροφός μας μας εγκαταλείπει και πιστεύουμε πως εγκαταλείπει και τα παιδιά μας, τότε επίσης τα φορτώνουμε με ένα βαρύ αρνητικό συναισθηματικό φορτίο.  Έχουμε ξαναμιλήσει αρκετές φορές για το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Αν εγώ πιστεύω πως τα παιδιά μου θα τραυματιστούν βαρύτατα από το διαζύγιο, τότε θα λειτουργώ με τέτοιο τρόπο ώστε θα τους το εμπεδώσω και τελικά θα συμβεί.
2. Συζητούμεειλικρινά με τα παιδιά μας και δεν τα αφήνουμε απέξω αμέτοχους θεατές στο δράμα που περνά η οικογένεια. Τα παιδιά έχουν λόγο σε ο,τι συμβαίνει επειδή τους αφορά άμεσα. Ο λόγος τους όμως δεν είναι να πάρουν αυτά αποφάσεις για το αν θα μείνουν μαζί οι γονείς τους ή θα χωρίσουν. Δικαιούνται να μιλήσουν για το πώς αισθάνονται για αυτό που συμβαίνει, να συζητήσουν τον πόνο τους, τους φόβους τους, τις ανασφάλειές τους σε σχέση με την καινούρια κατάσταση. Πολλοί γονείς αποφεύγουμε να μιλούμε ανοιχτά με τα παιδιά μας για τέτοια θέματα επειδή δεν αντέχουμε να ακούσουμε αρνητικά πράγματα για εμάς. Έτσι προτιμούμε να μη συζητούμε μαζί τους και τους στερούμε την ευκαιρία να εκφράσουν αυτά που νιώθουν και να πάρουν βοήθεια από εμάς ή έναν ειδικό για να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματά τους.
3. Διαβεβαιώνουμε τα παιδιά μας πως σε καμιά περίπτωση δενφταίνε αυτά για το χωρισμό των γονιών τους. Τα μικρά παιδιά έχουν την τάση να παίρνουν πάνω τους την ευθύνη για οτιδήποτε κακό συμβαίνει στην οικογένεια. Για αυτό ευθυνόμαστε κι εμείς βέβαια που συνεχώς τους θυμώνουμε, μεγαλοποιούμε τα σφάλματά τους και πολλές φορές βγάζουμε πάνω τους τα νεύρα μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Έτσι και στο χωρισμό τους έρχεται πολύ φυσικό να πιστέψουν πως ο μπαμπάς φεύγει από το σπίτι επειδή αυτά ήταν άταχτα, δεν έκαναν τα μαθήματά τους κλπ. Χρειάζεται λοιπόν να τους διαβεβαιώσουμε πειστικά πως δε φταίνε αυτά για τις αποφάσεις των μεγάλων. Χωρίζουμε επειδή η δική μας σχέση δεν πάει καλά, επειδή δεν τα βρήκαμε μεταξύ μας εμείς και όχι επειδή τα παιδιά μας κούρασαν ή δεν μας άφηναν χρόνο να βρεθούμε μόνοι μας, πράγματα που δυστυχώς λένε στα παιδιά πολλοί γονείς που χωρίζουν. Εδώ βέβαια μπαίνει και το θέμα της ψυχολογικής υποστήριξης ενός γονιού σε χωρισμό από το οικογενειακό περιβάλλον και το φιλικό, θέμα που αναλύσαμε πριν μερικούς μήνες. Αν ο γονιός έχει την υποστήριξη και τη στήριξη των δικών του ανθρώπων τότε δε θα είναι ευάλωτος στο να ξεσπά στα παιδιά του και να τους επιρρίπτει ευθύνες.
4. Διαβεβαιώνουμε τα παιδιά πως ο,τι και να κάνουν αυτά δεν υπάρχει περίπτωση να τα ξαναβρούμε μεταξύ μας. Τα μικρά παιδιά συνήθως προσπαθούν να βρουν τρόπο να ξανασμίξουν οι γονείς τους. Νιώθουν μεγάλη ευθύνη στους ώμους τους την επανασύνδεση των γονιών τους. Δυστυχώς κάποιες κλασικές κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές εμπεδώνουν στα παιδιά αυτή τη νοσηρή κατάσταση. Νοσηρή επειδή η τυχόν επανασύνδεση του ζευγαριού αν και όταν συμβεί είναι πάλι θέμα που αφορά το ζευγάρι και όχι το παιδί και αν για κάτι τέτοιο παίξουν ρόλο οι ενοχές του γονιού έναντι στο παιδί του τότε δε θα έχει αποτέλεσμα. Είμαστε μαζί επειδή περνούμε καλά ως ζευγάρι και είμαστε ευχαριστημένοι από την κοινή ζωή μας και όχι για να ικανοποιήσουμε τα παιδιά μας ή οποιονδήποτε άλλο συγγενή. Είναι μεγάλη ευεργεσία προς τα παιδιά μας να τους αλαφρώσουμε από την ευθύνη της επανασύνδεσής μας και να τους αφήσουμε έτσι να ζήσουν όσο πιο πολύ γίνεται την ηλικία τους χωρίς σκοτούρες και έγνοιες των μεγάλων.
5. Υποδεικνύουμε στα παιδιά μας πως δεν είμαστε η μοναδική οικογένεια που χώρισε. Τα παιδιά ίσως νιώσουν πως έχουν μια διαφορετικότητα και αρχίσουν να συγκρίνουν τον εαυτό τους με φίλους τους που οι γονείς τους ζούνε μαζί και να νιώθουν μειονεκτικά απέναντι σε αυτά τα παιδιά. Η αλήθεια όμως είναι πως δυστυχώς πάνω από 40% των συμμαθητών των παιδιών μας προέρχονται από οικογένειες που έχουν ζήσει το διαζύγιο. Αν τους υποδείξουμε ποιοι φίλοι τους βρίσκονται επίσης στην ίδια θέση με αυτούς θα νιώσουν καλύτερα. Στις ηλικίες αυτές παίζει πολύ παρήγορο και βοηθητικό ρόλο η αίσθηση ότι και πολλά άλλα παιδιά βρίσκονται στη θέση μου και δε χάλασε ο κόσμος αν οι γονείς σου χωρίσουν.
6. Προσπαθούμε να αλλάξουν όσο το δυνατόν λιγότερο οι συνήθειες και η ψυχαγωγία των παιδιών. Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα μαζί με αυτήν τη μεγάλη αλλαγή της αποχώρησης ενός γονιού από το σπίτι, ν’αλλάξουμε ταυτόχρονα και σπίτι και γειτονιά και σχολείο και φίλους…
7. Δε βιαζόμαστε να βάλουμε νέα πρόσωπα στη ζωή των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται αρκετό χρόνο, τουλάχιστον 6 μήνες για να χωνέψουν το διαζύγιο των γονιών τους. Δεν μπορούν αμέσως να δεχθούν ένα νέο σύντροφο του γονιού τους στη ζωή τους. Τα γκομενικά μας και οι περιπέτειές μας ας μείνουν λοιπόν για μας και ας κρατήσουμε μια διακριτικότητα και σεβασμό απέναντι στα παιδιά σε αυτό το θέμα. Εξάλλου ούτε κι εμείς είμαστε έτοιμοι για σοβαρές σχέσεις και δεύτερους γάμους τόσο σύντομα μετά από έναν χωρισμό. Μετά από 1 χρόνο τουλάχιστον τα παιδιά θα έχουν συνηθίσει στη νέα πραγματικότητα της ζωής τους και θα είναι πιο ανοιχτά σε περισσότερες αλλαγές όπως ένας νέος σύντροφος για το διαζευγμένο γονιό τους. Σε ένα επόμενο άρθρο ίσως αναλύσουμε περισσότερο την είσοδο ενός νέου συντρόφου σε μια μονογονεϊκή οικογένεια.
8. Απαγορεύουμε σε παππούδες, γιαγιάδες, φίλους και συγγενείς να επηρεάζουν τα παιδιά μας εναντίον της απόφασής μας για διαζύγιο. Η ψυχολογία των παιδιών μας πρέπει να είναι σεβαστή τόσο από εμάς όσο και από τους γύρω μας. Μόνο σύγχυση και αντιφατικά συναισθήματα για τους γονείς του μπορεί να προκαλέσει σε ένα παιδί η συζήτηση με τρίτους για αυτά τα θέματα και έμμεσα η επιφόρτιση του με ευθύνες για το διαζύγιο.
9. Αποφεύγουμε να κατηγορούμε τον άλλο γονιό στο παιδί. Όσο κι αν μας πνίγει το δίκιο το να του κατηγορήσουμε τον άλλο γονιό και να του χαλάσουμε την εικόνα που έχει για αυτόν μόνο ζημιά στο ίδιο το παιδί μας θα προκαλέσουμε. Αργότερα, όταν μεγαλώσει θα μπορέσει μόνο του να κρίνει. Και άλλωστε τι σημασία έχει να αποδείξουμε πως ο άλλος φταίει ή δεν είναι επαρκής ως σύζυγος; Σημασία έχει εμείς να βρούμε την ευτυχία μας και τα παιδιά μας να ζουν μαζί μας σε μια ευτυχισμένη κατάσταση. Ή αν είμαστε ο γονιός του Σαββατοκύριακου, αυτός δηλαδή που δε μένει πια με τα παιδιά, σημασία έχει τις ώρες που έχουμε μαζί τους να τις περνούμε ποιοτικά και να τους χαρίζουμε καλές στιγμές που να θυμούνται πάντα και όχι να τους χαλούμε τη σχέση που έχουν με τον άλλο γονιό τους και κατ’επέκταση με τον εαυτό τους.
10. Είμαστε υποχρεωμένοι απέναντι στα παιδιά μας να αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας ώστε να ξεπεράσουμε γρήγορα το διαζύγιο και να μην ζούμε σε μια διαρκή μιζέρια μετά από αυτό. Χρησιμοποιώ τη λέξη «υποχρεωμένοι» παρόλο που τη θεωρώ πολύ βαριά λέξη, για να τονίσω πόσο σημαντικό είναι να μην μεταδίδουμε στα παιδιά μας μιζέρια και διαρκή θλίψη. Είναι φυσικό τους πρώτους 3-6 μήνες να είμαστε πολύ λυπημένοι και να βιώνουμε πένθος για τη διάλυση του γάμου μας. Είναι καλό όμως για τον εαυτό μας και τα παιδιά μας να ανανήψουμε μετά από αυτό και να ξαναβρούμε τη χαρά και τη ζωντάνια μας. Αυτό που επηρεάζει περισσότερο από όλα τα παιδιά μας όταν μεγαλώνουν είναι η δική μας ψυχική κατάσταση και ισορροπία. Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης το να βγαίνουμε έξω, να φλερτάρουμε, να ζούμε τη δική μας προσωπική ζωή μας βοηθά στο να αποφορτιζόμαστε συναισθηματικά και να γεμίζουμε τις μπαταρίες μας ώστε να είμαστε καλύτερα και καλύτεροι με τα παιδιά μας.

Αυτά τα δέκα σημεία εν ολίγοις θεωρώ πρωτίστως σημαντικά για την βοήθεια που μπορούμε να δώσουμε εμείς στα παιδιά μας ώστε να περάσουν την περίοδο του διαζυγίου όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Σίγουρα είναι το ιδανικό οι οικογένειες να μη χωρίζουν και οι γάμοι να μένουν για πάντα καλά. Η ζωή όμως δεν είναι παραμύθι και όλοι έχουμε δικαίωμα στην ευτυχία. Ακόμα κι αν είμαστε γονείς. Κι αν η ευτυχία μας είναι έξω από το γάμο μας, αν ο γάμος μας μας κάνει δυστυχισμένους τότε θα χωρίσουμε και θα αναλάβουμε υπεύθυνα τον εαυτό μας και τα παιδιά μας.

Και να σας πω κάτι; Δεν υπάρχει τέλεια παιδική ηλικία, ούτε ενήλικας που να μην κουβαλά παιδικά τραύματα. Ούτε ένας. Στο χέρι είναι του καθενός να επεξεργάζεται την κληρονομιά του και να βγάζει απ’αυτήν ο,τι καλύτερο. Γι’αυτό το «είμαι παιδί χωρισμένων γονιών» δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για να μένουμε στάσιμοι στα προβλήματά μας, ούτε και για μας τους ίδιους!

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος

το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2006

Πρωινό της Τρίτης. Μια παραδοσιακά ήσυχη μέρα. Αφιερωμένη στο γράψιμο. Κάθομαι κι αναλογίζομαι την εβδομάδα που πέρασε. Τους ανθρώπους που γνώρισα στο γραφείο. Κάθε άνθρωπος που έρχεται και μια ιστορία. Κάθε ζευγάρι και ένας πόλεμος.

Θυμούμαι το λαϊκό άσμα «έρωτας ή πόλεμος» και χαμογελώ. Αλήθεια, θα έπρεπε να υπάρχει αυτό το «ή»; Θα έπρεπε να καταλήγουν οι άνθρωποι εδώ σκοτωμένοι, από τις μάχες, τις πισώπλατες μαχαιριές, τον πόλεμο των ζευγαριών;

Μικρή φλέρταρα σαδιστικά με τον άχαρο ρόλο της Κασσάνδρας. Έπαιζα το νοητό παιχνίδι να προβλέπω τα κακά που θα γίνουν σήμερα, αύριο, του χρόνου. Ίσως να ήταν κι αυτός ένας εκδικητικός τρόπος να διαβώ τη δύσκολη παιδική μου ηλικία. Προέβλεπα πότε θα με έδερνε ο πατέρας μου, πότε θα τσακωνόμουνα με τον αδελφό μου, πότε θα με κατσάδιαζε ο δάσκαλος, πότε θα τσακώνονταν μαζί μου οι συμμαθητές μου… Και της τύχης ειρωνεία σχεδόν πάντα έπεφτα μέσα. Ίσως έκανα και το κάτι τις μου να το προκαλέσω θα μου πείτε, μα βέβαια. Έτσι δουλεύει η Κασσάνδρα. Προβλέπει και μετά εκτελεί. Το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας ένα πράγμα. Πιστεύεις πως κάτι θα συμβεί και μετά προσαρμόζεις τη συμπεριφορά σου αναλόγως, ώστε να βγει σωστή η προφητεία.

Τώρα δε μου αρέσει πια να είμαι Κασσάνδρα, θέλω να είμαι Αθηνά, ναι αυτός ο ρόλος με συγκινεί τώρα. Αυτός της σοφής, και Θέτις ίσως, της δίκαιης… μα πάλι αυτός που μου πέφτει στη μοιρασιά είναι της Κασσάνδρας. Βλέπω ένα ζευγάρι στις αρχές και προβλέπω τι θα συμβεί στη σχέση τους αν συνεχίσουν να είναι όπως είναι… Βλέπω ένα ζευγάρι στο τέλος και βλέπω πίσω τι παίχτηκε, χωρίς να μου τα πουν, κι όταν τους τα περιγράφω, τα παίζουν…!

Κι είμαι σίγουρη πως δεν έχω μαντικές ικανότητες, κι ας επιμένει η πιο συμπαθητική γιαγιά στη γειτονιά μου πως είμαι από άλλο στερέωμα. Δεν είμαι μέντιουμ και προβλέπω, βλέπω απλώς την «κολοσυρμαθκιάν του κούφου» .

Η Κασσάνδρα λοιπόν σήμερα σας κάνει ένα δώρο. Μοιράζεται μαζί σας τα μυστικά της. Σας δίνει τα σημάδια όχι για να προβλέπετε το μέλλον σας, αλλά για να το ανατρέπετε. Πάρτε τα γιατί σήμερα είμαι γενναιόδωρη!( Αλίμονο σας αν κοιμηθεί στραβά η Κασσάνδρα 🙂

Σημάδια που προβλέπουν πως μια σχέση, ένας αρραβώνας ή ένας γάμος δεν θα πάνε καλά.

1. Συχνοί καβγάδες. Όταν οι καβγάδες έχουν συχνότητα πάνω από 1 φορά το μήνα τότε ανησυχούμε… Πολλά ζευγάρια θεωρούν φυσιολογικό πράγμα τους καυγάδες. Ίσως βέβαια έτσι έχουν ανατραφεί μέσα σε καυγάδες και διαφωνίες. Εγώ θυμάμαι πως την πρώτη φορά που είχαμε καβγά με τον πρώτο μου άντρα, χάρηκα…! Θεώρησα πως αυτό ήταν σημάδι πως ήμασταν κανονικό ζευγάρι, αλλά φευ! Οι συχνοί καβγάδες λοιπόν μας κτυπούν καμπανάκια πως κάτι δεν πάει καλά.
2. Ατελείωτα παράπονα. Όταν σε κάθε καβγά ανασύρεται μια λίστα παραπόνων από το παρελθόν, τότε πρέπει να φρίξουμε. Είναι ανησυχητικό να μην μπορούμε να ξεχάσουμε κάτι που έγινε παλιά και συνεχώς να το επαναφέρουμε. Σημαίνει πως υπάρχει ένα ρήγμα στη σχέση. Σίγουρα κάτι δεν πάει καλά.
3. Ψυχολογική και σωματική βία. Κανονικά δεν θα έπρεπε καθόλου να αναφέρω αυτό το σημείο, επειδή είναι αυτονόητο, αλλά, φαίνεται πως και τα αυτονόητα παρανοούνται στη σημερινή παράνοια. Κόντεψαν να μου φύγουν όσες τρίχες απέμειναν στο κεφάλι μου όταν άκουγα μιαν καθωσπρέπει κυρία στο τηλέφωνο να μου λέει: « Αφού είναι κακός, βρε Θέκλα μου. Να φανταστείς, όταν δερνόμαστε, επιδιώκει να με χτυπήσει στο κεφάλι. Εγώ πάντα τον κτυπάω κάτω από τη μέση, ενώ αυτός θέλει να μου κάνει ζημιά, στο κεφάλι κατευθείαν!» ΄Εχετε το λόγο μου. Αυτούσια η ατάκα. « Όταν δερνόμαστε…» Δηλαδή είναι κάτι συνηθισμένο, κάτι φυσικό το ξύλο σε αυτό το ζευγάρι…. Συνοψίζοντας, αν ο σύντροφός μας μας δέρνει, αν εμείς τον δέρνουμε, αν μας κακοποιεί ψυχολογικά υβρίζοντας μας, κατηγορώντας μας άδικα, υποτιμώντας μας, απειλώντας μας κοκ, ή αν εμείς τον βιάζουμε ψυχολογικά, τότε πρέπει να ανησυχούμε! Για την ακεραιότητά μας και για το μέλλον της σχέσης μας!
4. Προσκόλληση σε γονείς και συγγενείς. Εάν εμείς ή ο σύντροφός μας τρέφουμε υπερβολική αγάπη και έχουμε σχέσεις εξάρτησης με τους συγγενείς μας τότε τη βάψαμε!
5. Κακά πεθερικά. Εάν οι γονείς μας ή τα πεθερικά μας επεμβαίνουν στη σχέση μας και εμείς τους το επιτρέπουμε, τότε έχουμε σοβαρό πρόβλημα.
6. Εθελοντική ανεργία. Εάν εμείς ή ο σύντροφός μας είμαστε άνεργοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, εάν αρνούμαστε δουλειές που μας προσφέρουν, εάν πάνω από 2 άτομα χρησιμοποιούν τον ορισμό «τεμπέλης» για μας ή για το σύντροφό μας.
7. Οικονομική εξάρτηση από γονείς. Εάν χρειαζόμαστε την οικονομική ενίσχυση των γονιών ή πεθερικών για να επιβιώσουμε τότε αναγκαστικά πάμε και στο σημάδι νο 5 και γενικώς έχουμε σοβαρό πρόβλημα.
8. Σεξουαλική δυσλειτουργία. Το σεξ είναι πολύ σημαντικό στοιχείο σε μια σχέση. Αν εμείς ή ο σύντροφός μας αντιμετωπίζουμε σεξουαλική δυσλειτουργία, τότε πρέπει να το ψάξουμε. Να μην το αφήσουμε απαρατήρητο. Πιο συχνές σεξουαλικές δυσλειτουργίες για τους άντρες: αδυναμία στύσης, πρόωρη εκσπερμάτωση, σεξουαλική αδιαφορία. Για τις γυναίκες: σεξουαλική αδιαφορία, πόνος κατά την επαφή, δυσκολία ολοκλήρωσης. Αντιμετωπίζουμε τις σεξουαλικές δυσλειτουργίες ως κοινά προβλήματα στη σεξουαλική σχέση και όχι ως μονόπλευρα κουσούρια! Προσοχή, ένα άτομο που παρουσιάζει δυσλειτουργία στη σχέση του, μπορεί σε μια άλλη σχέση να λειτουργεί μια χαρά…
9. Προσκόλληση στα παιδιά. Εάν τα παιδιά μας τα βλέπουμε πιο σημαντικά για μας από το σύντροφό μας, τότε η σχέση μας δεν πάει καλά. Η φράση «τα παιδιά μου είναι γαίμα μου ενώ ο σύντροφός μου όχι» προβλέπει άσχημα ξεμπερδέματα.
10. Συνεχής κούραση. Εάν η σύζυγος ή ο σύζυγος είναι συνεχώς κουρασμένοι και δεν έχουν όρεξη για τίποτε, για κοινές εξόδους, για χόμπι κ.λ.π. τότε κάτι δεν πάει καλά.
11. Εργασιομανία. Εάν βρίσκουμε μεγαλύτερη απόλαυση στη δουλειά μας παρά στο ζευγάρι μας, τότε τη βάψαμε!
12. Εξαρτήσεις. Εξάρτηση από το ποτό, τα ξενύχτια, τα χαρτιά, τα ναρκωτικά, το ίντερνετ, τις εξωσυζυγικές σχέσεις…

Θέλετε κι άλλα;

Έχω την εντύπωση πως, προς το παρόν, αυτά είναι αρκετά. Δε γουστάρω καθόλου που σας ψυχοπλάκωσα, όσους αφορούν οι χρησμοί μου βέβαια, και θα ήθελα πραγματικά να ήταν αλλιώς τα πράγματα. Να ήταν απλά παιχνιδάκια και καπρίτσια οι ανθρώπινες σχέσεις. Να μη χρειαζόταν να γράψω ολόκληρο βιβλίο για τα προβλήματα των ερωτικών σχέσεων στην Κύπρο σήμερα. Να μην ήμουν Κασσάνδρα.

Τι να κάνω όμως; Αφού τα βλέπω να μην τα πω; Να μην τα πω; Να σκάσω η γυναίκα;

Υ.Γ. για περισσότερα στο βιβλίο μου «Η ανατομία μιας γυναίκας»

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος.

Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά την άνοιξη του 2006

Καθώς βρισκόμαστε σε περίοδο καρναβαλιών κι οι μάσκες φοριούνται επίσημα και ταυτόχρονα κριτικάρονται, είπα ν’ ασχοληθώ με τα της μάσκας και της ψυχολογικής της σημασίας.

Η μάσκα ή το προσωπείο προσομοιάζει με την εξωτερική εικόνα και συμπεριφορά μας προς τους άλλους Η οποία δεν ταιριάζει με την εσωτερική μας ψυχολογική κατάσταση. Δηλαδή, άλλα νιώθουμε και άλλα δείχνουμε, άλλα σκεφτόμαστε και άλλα λέμε. Κι αυτά για ποιο σκοπό; Για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Να προστατευθούμε από τις αλήθειες που καίνε και απειλούν τις ισορροπίες. Βάζω τη μάσκα μου για να μην τρελαθώ εγώ και να μην τρελάνω τους άλλους. Ή βάζω τη μάσκα μου για να γλιτώσω εγώ και να τρελάνω τους άλλους;

Χαοτικός ο σύγχρονος κόσμος στον οποίο βρεθήκαμε να ζούμε. Έχουμε χάσει και τα ’αυγά και τα πασχάλια και τα παιδιά μας σίγουρα θα ψάχνουν επιστροφές στα παλαιά για να στηριχθούν. Έτσι οι κάθε λογής ψυχολογικές άμυνες μπαίνουν σε δράση κι η μάσκα μια άμυνα είναι, καλή… κι είναι και φανταχτερή.

Για πολλά χρόνια αρνούμουν πεισματικά να βάφομαι και να βάφω τα μαλλιά μου. Ήθελα να δείχνω φυσική  κι ανεπιτήδευτη, να μην κοροϊδεύω τους άλλους. ʼκουγα και τις συνήθεις ιστορίες για γκόμενες που όταν έβγαζαν το μακιγιάζ τρόμαζε ο άλλος και έψαχνε την πλαστική θεά που είχε ερωτευτεί. Τελευταίως, άκουσα και το άλλο για αυτόν που ήθελε να χωρίσει όταν ανακάλυψε πως το φυσικό χρώμα των οφθαλμών της συμβίας του δεν ήταν εκείνο των φακών επαφής. Ουάου!

Έτσι αποφάσιζα κι εγώ να παραμένω φυσική. Πόσο φυσική ήμουν όμως; Δεν έβαζα συνήθη μάσκα, μπορούσα όμως να ισχυριστώ πως δε φορούσα την αόρατη, αυτή της ψυχής; Το ψεύτικο χαμόγελο στους «υψηλούς», το «καλημέρα», το «μια χαρά» όταν όλα κακά, ψυχρά κι ανάποδα βαρούσαν. Έτσι αποφάσισα κι εγώ να βάλω τις εξωτερικές μάσκες και να βγάλω την εξωτερική. Να λέω τα πράγματα με τ’ όνομά τους και να πληρώνω τις συνέπειες. Περιττό να σας πω πως «χρεοκόπησα» τόσο βαρύ κι ασήκωτο το χρέος της κοινωνικής απόρριψης και αποδοκιμασίας. Βρίσκεσαι ξαφνικά χωρίς φίλους, ή χωρίς τους άσπονδους φίλους καλύτερα. Ανακαλύπτεις ποιος σε αγαπά και ποιος απλά σε ανέχεται. Ποιος χαίρεται στη χαρά σου και ποιος πανηγυρίζει στη λύπη σου. Ποιος ηδονίζεται στο να πατάει ακόμη μια φορά το σκουλήκι που πάτησε ο προηγούμενος.

Και αν το αντέξεις, αν σφίξεις δυνατά τα δόντια και το αντέξεις,(για κάποια χρόνια έβλεπα όνειρα πως έσφιγγα τόσο δυνατά τα δόντια μου που αυτά «λουβούσαν» και διαλύονταν). Εάν το αντέξεις, μετά έρχεται μια μέρα που ανεβαίνεις με την αξία σου. Και τότε φορούν οι άλλοι τις μάσκες σου. Σου δείχνουν τους φίλους ενώ απλά σε φθονούν, σε χαιρετούν για να δουν οι άλλοι πως έχουν φιλίες με «υψηλά» πρόσωπα, σε εκτιμούν για ν’ ανέβει και οι δική τους αξία. Και τότε… τότε είναι διασκεδαστικό. Διασκεδαστικό και θλιβερό μαζί. Γιατί βλέπεις πως ήσουν εσύ όταν έβαζες κάθε μέρα την καλή σου μάσκα. Να καλύψεις τη μικρότητα και το φόβο σου. Να καλυφθείς γιατί δεν άντεχες ν’ αποκαλυφθείς.

Τότε; Καλύτερα ας μη βγάλουμε τις μάσκες μας γιατί ίσως να μην το αντέξουμε θα μου πείτε. Εμάς ίσως «λουβήσουν που τ’αλήθκεια» τα δόντια μας και χρειαστούμε και μασέλες. Και άντε μετά να βρεις μασέλες που να προσαρμόζουν αρμονικά με την καινούρια σου μάσκα, που σίγουρα θα πάρεις, δε θα πάρεις; Θα σκάσει ο άνθρωπος;

Θέκλα Πετρίδου.

Ψυχολόγος

Υ.Γ. Το κείμενο αυτή τη φορά ίσως διαβάζεται λιγάκι σαν μεθυσμένο. Συγχωράτε με. Είναι που οι απόκριες σηκώνουν το κρασί κι εγώ ακόμη να ξεβώ από το δεύτερο στάδιο του πένθους… Καλή διασκέδαση!

το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά κατά την διάρκεια του Καρναβαλιού το 2006. Το Γενάρη του 2006 έχασα την αγαπημένη μου ξαδέλφη, 13 χρονών από αυτοκινητικό δυστύχημα. Για αυτό αναφέρομαι σε πένθος.

Όταν μου τηλεφώνησε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας, λίγες μέρες πριν από τα Φώτα για να μου ευχηθεί καλή χρονιά και να προγραμματίσουμε το άρθρο μου για την επόμενη έκδοση, του έδωσα ένα θέμα που με απασχολούσε εκείνες τις μέρες, ούτε θυμάμαι καν τώρα ποιο ήταν, νομίζω πως ήταν για τον τζόγο, δεν έχει σημασία πια. Και όπως πάντα άργησα να καθίσω να το ετοιμάσω, το άφησα για την τελευταία στιγμή. Μα η τελευταία στιγμή μπορεί να είναι και η τυχερή ή η άτυχη και σ’ αυτήν την περίπτωση υπερίσχυσε το τελευταίο. Η τελευταία στιγμή ήταν και η άτυχη και την επομένη των Φώτων χάσαμε την ξαδελφούλα μου Ραφαέλλα Πετρίδου από τροχαίο ατύχημα.

Την ώρα που ο θείος μου περνούσε τα Φώτα τροχαίας με πράσινο, ένα αυτοκίνητο που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και πέρασε με κόκκινο κτύπησε ακριβώς στην πόρτα του συνοδηγού, εκεί που καθόταν η Ραφαέλλα. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ή λίγα λεπτά μετά όπως μας είπαν οι γιατροί, ο εγκέφαλος του παιδιού νεκρώθηκε. Τις επόμενες 3 μέρες τις περάσαμε έξω από την εντατική της νευροχειρουργικής κλινικής του γενικού νοσοκομείου, τάζοντας σε αγίους, προσευχόμενοι, κλαίγοντας. Τη Δευτέρα 9 Ιανουαρίου η Ραφαέλλα άφησε την τελευταία της πνοή και πέρασε στον κόσμο των αγγέλων.

Δεν μπορώ παρά να αφιερώσω τη στήλη αυτή στη μνήμη της Ραφαέλλας εξ’ αιτίας του απρόοπτου, βίαιου και τραγικού θανάτου της.

Όλοι μας αναρωτιόμαστε για τους ανθρώπους που σκοτώνονται σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Γιατί συμβαίνει αυτό, γιατί συμβαίνει σ’αυτούς, ποιος ο λόγος για έναν τέτοιο βίαιο θάνατο, ξαφνικά εκεί που δεν το περιμένει κανείς. Και ιδιαίτερα όταν αυτός που σκοτώνεται δεν ευθύνεται καθόλου για το δυστύχημα. Δεν είναι οδηγός και τηρεί τους κανόνες ασφαλείας. Γιατί, στην περίπτωση που σκοτώνεται κάποιος που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε μια κατοικημένη περιοχή, που δεν τηρεί τους κανονισμούς ασφαλείας, που δε φορεί τη ζώνη του, που περνά τα φανάρια με κόκκινο, τότε διακρίνουμε ίσως μια αυτοκαταστροφική τάση σε αυτό το άτομο. Ο Freud θεωρούσε τους θανάτους τέτοιων οδηγών ως καθαρές αυτοκτονίες. Τί γίνεται όμως με τους θανάτους αθώων θυμάτων της ασφάλτου όπως η Ραφαέλλα; Γιατί βρίσκονται εκεί τη συγκεκριμένη στιγμή; Ποια η κοσμική λογική πίσω από τις τραγικές συμπτώσεις; Να περνούν εκείνη την ώρα από εκείνο το δρόμο, να είναι το παιδί στο αυτοκίνητο, να γίνει η σύγκρουση στο σημείο που καθόταν κ.ο.κ.

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να κατανοήσει το θάνατο. Και ιδιαίτερα τον ξαφνικό και βίαιο. Υπάρχουν ανθρωπολόγοι που υποστηρίζουν πως οι θρησκείες αναπτύχθηκαν πάνω σ’αυτή τη  βάση, την κατανόηση του θανάτου και σε μια προσπάθεια χειραγώγησής του. Το πιο φοβιστικό στοιχείο στη φύση είναι αυτό του θανάτου. Ο άνθρωπος φοβάται το θάνατο επειδή έτσι αποχωρίζεται τον οικείο κόσμο, τους συγγενείς και φίλους του, τη ζωή του. Φοβόμαστε το θάνατο επειδή δε γνωρίζουμε στα σίγουρα τι συμβαίνει μετά από αυτόν. Οι αθεϊστές πιστεύουν πως δεν υπάρχει τίποτα μετά το θάνατο, οι θρήσκοι άνθρωποι πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής και η κάθε θρησκεία έχει τη δική της θεωρία για τη μετά θάνατον ζωή.

Η κατανόηση του θανάτου βοηθά πολύ στη διαδικασία πένθους που περνούν οι συγγενείς του ανθρώπου που φεύγει. Θυμάμαι, το Δεκαπενταύγουστο, μετά την αεροπορική τραγωδία κλήθηκα να μιλήσω σε μια μαραθώνια τηλεοπτική εκπομπή για το πένθος των συγγενών. Για το πώς νιώθουν οι άνθρωποι που χάνουν ξαφνικά και βίαια τους οικείους τους και πώς μπορούμε εμείς οι υπόλοιποι να τους βοηθήσουμε να το ξεπεράσουν. Μετά από εκείνη την εισήγηση, δέχθηκα πολλά τηλεφωνήματα από ανθρώπους που ζητούσαν την επαγγελματική μου βοήθεια, έστω και τηλεφωνικά για το πένθος τους. Πού να ήξερα πως λίγους μήνες μετά θα βρισκόταν και η δική μου οικογένεια σε αυτό το σημείο, πως θα χρειαζόμασταν κι εμείς τη βοήθεια εαυτών και αλλήλων για να αντέξουμε τον πόνο μας. . .

Δυσκολεύομαι πολύ να γράψω σήμερα. Οι λέξεις δεν ξεπηδούν αυθόρμητα, ο δείχτης δεν τρέχει πάνω στην οθόνη όπως άλλες φορές. Γράφω μηχανικά προσπαθώντας να δώσω λογική και θεωρίες στο απερίγραπτο. Προσπαθώ να κατανοήσω το θάνατο για να αντέξω τον πόνο που προκαλεί. Πονάει πολύ… πονάει να θάψεις δικό σου άνθρωπο. Να θάψεις παιδί 13 χρονών στην αρχή της ζωής του, γεμάτο όνειρα και φιλοδοξίες. Να ντύσεις με νεκρικά ρούχα το σώμα του μωρού που μέχρι χθες έντυνες για να παίξει, να διασκεδάσει, να χαρεί…

Η Ραφαέλλα ήταν σ’αυτή τη ζωή ένα ξεχωριστό παιδί. Χαμογελαστή και αθώα. Με μια αθωότητα που ξεπερνούσε το αναμενόμενο για την ηλικία της. Ήταν ένα φιλότιμο παιδί που προσπαθούσε πολύ για να πετύχει τους στόχους του. Καλή μαθήτρια και άριστη αθλήτρια. Οι γονείς της, τα αδέλφια της, οι συγγενείς και οι φίλοι της νιώθουμε μεγάλο πόνο και αδικία για το χαμό της. Προσπαθούμε να κατανοήσουμε το θάνατό της. Τα ερωτηματικά μας είναι πολλά. Η αλήθεια είναι πως νιώθουμε θυμό και αδικία. Γιατί να συμβεί αυτό σε έναν άγγελο; Γιατί ο άνθρωπος που αγαπούμε να φύγει τόσο απροσδόκητα; Όποιος γνώρισε τη Ραφαέλλα σ’ αυτή τη ζωή θα συμφωνήσει μαζί μου πως με τα ανθρώπινα κριτήρια δεν της άξιζε βίαιος θάνατος. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε πως έφυγε από κοντά μας. Πως δε θα τη ξαναδούμε πια. Πως δε θα γελάσουμε, να διασκεδάσουμε, να περάσουμε ωραία μαζί της.

Τι λένε σε τέτοιες περιπτώσεις; «Αιωνία της η μνήμη».

Ραφαέλλα, θα σε αγαπούμε και θα σε θυμόμαστε πάντα!

Και αν μπορούμε να κάνουμε κάτι στη μνήμη σου είναι να προσπαθήσουμε να είμαστε πιο υπεύθυνοι όταν οδηγούμε. Να αντιμετωπίσουμε το τιμόνι με την σοβαρότητα και την αίσθηση ευθύνης που αρμόζει. Το αυτοκίνητο είναι  μέσο μεταφοράς. Δεν είναι οι δημόσιοι δρόμοι για διασκέδαση και διαγωνισμούς ταχύτητας. Υπάρχουν ειδικές πίστες για αυτό. Ο καθένας δικαιούται να διακινδυνεύει τον εαυτό του. Δεν δικαιούται όμως να διακινδυνεύει άλλους, αθώους και να τους στερεί την ευκαιρία για να ζήσουν. Να μεγαλώσουν, να χαρούν, να δημιουργήσουν…

Αντίο Ραφαέλλα!

Λυπάμαι ιδιαίτερα που σε συνέβηκε αυτό. Σπαράζει η καρδιά μου όταν το σκέφτομαι. Θυμάμαι σαν να ήταν τώρα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, που ήμασταν μαζί, το χαμόγελό σου, την αθωότητά σου, το κέφι σου… Αυτός ο χρόνος ήταν τελικά και ο τελευταίος σου. Και δεν κέρδισες καν το φλουρί στην Βασιλόπιττα…

Θέκλα

Η Ραφαέλλα μας σκοτώθηκε από αυτοκινητικό δυστύχημα που συνέβηκε στις 6 Ιανουαρίου 2006.

Διανύουμε ήδη το Φθινόπωρο του 2005, η χώρα μας έχει μπει στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση, στην Κύπρο λειτουργεί εδώ και χρόνια κρατικό πανεπιστήμιο και ήδη στα επόμενα χρόνια ετοιμάζουν τη λειτουργία τους 2 τουλάχιστον ιδιωτικά πανεπιστήμια. Θα περίμενε κανείς πως όλες αυτές οι πολιτιστικές αλλαγές θα επέφεραν και τις ανάλογες πολιτισμικές και μικροκοινωνικές αλλαγές. Οι άνθρωποι θα σταματούσαμε να σκεφτόμαστε μικρόνοα και φοβισμένα. Θα αποδεχόμασταν τους άλλους με αγάπη και σεβασμό και θα σταματούσαμε να σταμπάρουμε τους συνανθρώπους μας με αρνητικές ετικέτες όπως πρώην άρα και νυν ναρκομανής, πρώην άρα και νυν εγκληματίας, πρώην άρα και νυν αλκοολικός κ.ο.κ.

Είναι αλήθεια πως γίνονται πολλές και φαντασμαγορικές εκδηλώσεις αγάπης και αποδοχής προς τους διαφορετικούς συνανθρώπους μας και ιδιαίτερα προς τα άτομα με ειδικές ανάγκες. ΄Ολοι ή σχεδόν όλοι δίνουμε χρήματα για ιερούς σκοπούς όπως τη λειτουργία αποτοξινωτικών κέντρων. Πολλές φορές σε συζητήσεις εκφράζουμε φιλελεύθερες απόψεις για την ανθρώπινη διαφορετικότητα. Τί κάνουμε όμως στην πράξη; Η εξωτερική αυτή αλλαγή χωνεύτηκε, εσωτερικοποιήθηκε;

Θα σας μιλήσω ανώνυμα για ένα περιστατικό. Νεαρή κοπέλα 25 χρονών, γνώρισε και ερωτεύτηκε ένα συνομήλικό της άντρα, ο οποίος 6 χρόνια πριν, στην ηλικία των 19 χρονών, είχε συλληφθεί για χρήση και διακίνηση ναρκωτικών. Η χρήση ναρκωτικών ουσιών, και συγκεκριμένα ινδικής κάνναβης, που έκανε τότε έγινε γνωστή και οι γονείς του τον έστειλαν σε ένα κέντρο αποτοξίνωσης στην Ελλάδα, όπου και πέρασε ένα χρονικό διάστημα κάποιων μηνών και αποτοξινώθηκε. Εκτοτε έπαψε να είναι χρήστης οποιασδήποτε ναρκωτικής ουσίας.

Οταν η κοπέλα αυτή μίλησε για τη σχέση της στους γονείς της και για την πρόθεσή της να δεσμευτεί σοβαρά με αυτόν τον άντρα, ήρθε αντιμέτωπη με μια σωρεία αρνητικών αντιδράσεων από αυτούς.

– « Μα, είσαι στα καλά σου;  Θα πας να παντρευτείς αυτόν τον ναρκομανή; Δεν καταλαβαίνεις πως έχει πρόβλημα; Θες να καταστρέψεις τη ζωή σου; Εμείς δε σου δίνουμε την ευχή μας. Αν προχωρήσεις σε κάτι τέτοιο δεν είσαι πλέον κόρη μας!»

Μάταια η κοπέλα προσπάθησε να τους μεταπείσει. Να τους δώσει να καταλάβουν πως ο Νίκος, ας τον ονομάσουμε έτσι, έχει πολύ καιρό που αποτοξινώθηκε, που σταμάτησε να κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών και πως πλέον είναι ένας από τους μεγαλύτερους πολέμιους αυτής της κατάστασης. Στο μυαλό των μορφωμένων κύπριων γονιών της πρώην ναρκομανής σημαίνει νυν ναρκομανής, η κυπριακή κοινωνία δε δίνει εύκολα άφεση αμαρτιών στα παιδιά της. Απαξ και σου κολληθεί μια ετικέτα φαίνεται πως είναι πολύ δύσκολο να την ξεκολλήσεις.

Σαν τέτοια περιστατικά συναντούμε καθημερινά και πολλά άλλα. Κοινωνική προκαταλάληψη και ετικετοποίηση για διάφορες καταστάσεις. Ας μιλήσουμε για παράδειγμα για μια πιο διαδεδομένη κατάσταση, αυτή των διαζυγίων. Πόσο συχνά συναντούμε προκατάληψη για τις διαζευγμένες γυναίκες που μεγαλώνουν μόνες τους τα παιδιά τους;  Διαζευγμένη ίσον «εύκολη», ίσον «χαμηλής ηθικής», ίσον επικίνδυνη για τους άντρες μας… Ή το να είσαι παιδί χωρισμένων γονιών σημαίνει να είσαι αυτόματα προβληματικό παιδί, διαλυμένης οικογένειας όπως συνηθίζουμε να λέμε;

Και σας διαβεβαιώνω ως ψυχολόγος, που βλέπω πολλούς ανθρώπους στο γραφείο μου, πως υπάρχουν πολλά παιδιά με προβλήματα τα οποία προέρχονται από «καθωσπρέπει» οικογένειες. ( Τι απερίγραπτος όρος κι αυτός, καθωσπρέπει!) Υπάρχουν επίσης και πολλά παιδιά των οποίων οι γονείς τους έχουν χωρίσει, και παρ’όλα αυτά έχουν μια καλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και είναι ψυχολογικά ισορροπημένα. Υπάρχουν επίσης πολλές διαζευγμένες γυναίκες οι οποίες σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους και δεν προβαίνουν σε ερωτικές σχέσεις με παντρεμένους άντρες, όπως υπάρχουν και πολλές παντρεμένες γυναίκες οι οποίες απατούν το σύντροφό τους συστηματικά και κανένας δεν παίρνει είδηση.

Το πρόβλημα, όπως ανέφερα και στην αρχή, νομίζω πως εντοπίζεται στο φόβο που νιώθει η κυπριακή κοινωνία για τη διαφορετικότητα. Φοβούμαστε αυτούς που διαφέρουν από εμάς. Φοβούμαστε πως θα μας «παρασύρουν» τα παιδιά μας, πως θα μας «καταστρέψουν» τις οικογένειές μας. ΄Ετσι δυσκολευόμαστε να αποδεχθούμε τους ανθρώπους αυτούς. Δυσκολεύομαστε να δημιοργήσουμε φιλικές σχέσεις μαζί τους, δε θέλουμε να πιστέψουμε πως (όπως στην περίπτωση των αποτοξινωμένων ανθρώπων) μπορούν να αλλάξουν και να έχουν πια μια ψυχοκοινωνικά υγιή συμπεριφορά.

Είμαστε σκληρή κοινωνία και απορριπτική. Σε μικρότερο βαθμό βέβαια από ότι παλιά, αλλά ακόμη χρειαζόμαστε πολλή δουλειά στο να αλλάξουμε ουσιαστικά. Εξωτερικά και εσωτερικά. Να ανοίξουμε το πνεύμα μας, το μυαλό μας να μπορέσει να χωρέσει άλλους τρόπους ζωής και σκέψης. Την καρδιά μας, την ψυχή μας να μπορέσει να αποδεχθεί και να αγαπήσει αυτούς που στάθηκαν λιγότερο τυχεροί από εμάς, στη ζωή τους, στις σχέσεις τους, στην κληρονομικότητά τους.

Και είναι καλό να το κάνουμε αυτό τώρα, αυτόβουλα, χωρίς να μας εξαναγκάζει κανένας. Γιατί η ζωή η ίδια έρχεται με μια θαυμαστή δικαιοσύνη να μας διδάξει μαθήματα. Αρκετές φορές έχω ακούσει από στενοχωρημένους γονείς για την πορεία των παιδιών τους, να μου λένε : « Αυτά που βλέπαμε και κοροϊδεύαμε στους άλλους, τωρά παθαίνουν τα τα παιδιά μας!» Κι εκεί αναγκαστικά ανοίγει το πνεύμα σου και κατανοεί το μυαλό σου. Κατανοεί πως ένας αποτοξινωμένος ναρκομανής χρειάζεται όλη τη συμπαράσταση και την αγάπη των γύρω του για να μπορέσει να κρατηθεί στην καινούρια «καθαρή» ζωή του, πως τα παιδιά που οι γονείς τους χώρισαν δεν ωφελούνται με τις κοινωνικές διακρίσεις και το κουτσομπολιό των γύρω τους, πως οι άνθρωποι που είχαν ατυχίες στους γάμους ή στις σχέσεις τους δικαιούνται δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες. Οταν μιλάς για το δικό σου παιδί όμως έχεις μεγαλύτερη αγάπη και κατανόηση.

Μπορούμε άραγε να αντιμετωπίζουμε τους άλλους με την αγάπη και την καλή πρόθεση που αντιμετωπίζουμε τα παιδιά μας;

Θέκλα Πετρίδου

Ψυχολόγος

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2005.

Ακόμα και στη σύγχρονη κοινωνική ζούγκλα ζούμε σε γειτονιές. Τσιμεντένιες, «πολυκατοικιένιες», αλλά
γειτονιές. Οι παλιοί κάτι ήξεραν όταν μέσα από
παροιμίες και γνωμικά εξείραν τη σημασία της καλής
γειτονίας.

Πραγματικά από καθαρά ψυχολογική σκοπιά είναι
εξαιρετικά σημαντικό για την ψυχική μας ισορροπία να
έχουμε καλές σχέσεις με τους γείτονές μας ή , ο,που
αυτό δεν είναι εφικτό, να μην έχουμε κακές σχέσεις.

Ο χώρος του σπιτιού μας είναι χώρος ιερός, είναι το
καταφύγιό μας, είναι ο ναός της οικογένειάς μας. Είναι
εξαιρετικά σημαντικό να περιβάλλεται από αγάπη και
θετική ενέργεια. Οι γείτονές μας, οι άνθρωποι που ζούν
δίπλα μας, μπροστά μας, πίσω μας, από πάνω μας, από
κάτω μας, να είναι θετικοί προς την οικογένειά μας ή
τα άτομά μας ή τουλάχιστον να μην είναι εχθρικοί και
να μας υβρίζουν φωναχτά και σιωπηρά. Οταν ο άνθρωπος
ζει μέσα σε ένα εχθρικό και αρνητικό περιβάλλον η
ηρεμία του διαταράσσεται και πολύτιμος χρόνος
σπαταλιέται σε έγνοιες και «σκουπίδια» άλλων.

Γιατί λέω έγνοιες και σκουπίδια άλλων;  Φυσικά δεν
αναφέρομαι στα υλικά απόβλητα, τα οποία κι αυτά είναι
καλά να τα απαλλασσόμαστε συγυρισμένα και με σεβασμό
προς το περιβάλλον μας το φυσικό και το ανθρώπινο.
Μιλώ για τα ψυχολογικά σκουπίδια. Το θυμό, το μίσος,
την κακία που μερικοί κακοί γείτονες κουβαλούν μέσα
τους και το ξεφορτώνονται στα μούτρα και στις ψυχές
των ανίδεων γειτόνων τους.

Πραγματικά όλοι γνωρίζουμε από ιδίαν πείραν ή από
διηγήσεις άλλων πως κάποιοι άνθρωποι συστηματικά
παίζουν το ρόλο του κακού γείτονα για όποιον έχει την
ατυχία να κατοικήσει κοντά στο σπίτι τους. Ενοχλούνται
με την παραμικρή φασαρία που κάνει ο γείτονάς τους ή
τα παιδιά του, ενοχλούνται με την αυλή του γείτονά
τους ή το μπαλκόνι του, δεν ανέχονται το σκύλο ή το
γάτο του, θέλουν να ξεφορτωθούν πάση θυσία την
παρουσία του «ανεπιθύμητου» γι’αυτούς γείτονά τους.
Στην αρχή, μόλις μετακομίσει στη γειτονιά ο καινούριος
αρχίζουν τις παρατηρήσεις, μετά συνεχίζουν με
καυγάδες, στη συνέχεια καλούν την αστυνομία για ψύλλου
πήδημα. Ο γείτονάς τους είναι η αιτία των κακών τους,
των φανερών και των αφανών. Κρυολόγησαν; φταίει ο
γείτονάς τους. Οι δουλειές τους δεν πάει καλά; Πάει ο
γείτονάς τους φταίει. ΄Εχουν αϋπνίες λόγω άγχους ή
κατάθλιψης; Κι αυτά τα ρίχνουν στο γείτονα. Τοποθετούν
το γείτονά τους στο ρόλο του εξιλαστήριου θύματος για
«πάσα νόσο και πάσα μαλακία» που τους συμβαίνει
προσπαθώντας έτσι να ξεγελάσουν εαυτούς και αλλήλους
για τις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων τους.

Κι ο ανίδεος γείτονας; Στην αρχή προσπαθεί ευγενικά να
επικοινωνήσει μαζί τους και να καταλάβει τη γίνεται.
Επειδή όμως η αιτία του κακού δεν είναι ο ίδιος αλλά
τα προσωπικά προβλήματα αυτού που προκαλεί τους
καυγάδες, η ευγένεια δεν οδηγεί πουθενά και στο τέλος
φυσικό είναι κι αυτός να μπλεχτεί σ’αυτό το φαύλο
κύκλο του αναίτιου αλλά ψυχοφθόρου καυγά. Αν ήξερε ο
κακόμοιρος, αν ήταν προετοιμασμένος για το τι θα
συναντούσε στην καινούρια του γειτονιά, αν μάθαινε από
πριν πως τα ίδια έκανε ο κακός γείτονας και στον
προηγούμενο φουκαριάρη που είχε την ατυχία να ζει
δίπλα του, ίσως να μην μπλεκόταν τόσο έντονα σ’αυτήν
την ιστορία. Επειδή όταν γνωρίζεις πως ο άλλος που σου
επιτίθεται δεν έχει στην ουσία τίποτα μαζί σου, απλά
βγάζει τα απωθημένα του πάνω σου, τότε δεν το παίρνεις
τόσο σοβαρά το ζήτημα και δεν αναλώνεσαι σε
αναποτελεσματικές προσπάθειες συμφιλίωσης.

Καλά όλα αυτά, και πώς μπορούμε να τους απαλλαγούμε;
Μετακομίζουμε. Παίρνουμε τα «αππουρτού» μας και
τραβούμε για άλλη γειτονιά, αφού πρώτα πάρουμε σωστά
τις πληροφορίες για τους νέους γείτονες.
Πραγματικά, αυτή είναι η μόνη δραστική λύση. Με
σίγουρο αποτέλεσμα.
Μα αυτό είναι πολύ δύσκολο θα μου πείτε. Κι αν το
σπίτι είναι ιδιόκτητο; Θα αλλάξουμε σχολείο στα
παιδιά; Σωστό, πολύ λίγοι βολεύονται να μετακομίσουν.
Οσοι μπορείτε πάντως, να το πράξετε χωρίς δεύτερη
σκέψη. Για να απαλλαγείτε από τα ξένα σκουπίδια.

Αν δεν μπορούμε όμως να μετακομίσουμε, για τους λόγους
που αναφέρθηκαν πιο πάνω και για άλλους, τότε πρέπει
να προσπαθήσουμε να σταματήσουμε να δεχόμαστε
σκουπίδια που δεν μας ανήκουν και να βάλουμε το
γείτονα στη θέση του. Δηλαδή να του δώσουμε το μήνυμα
πως δεν ανεχόμαστε να γινόμαστε δέχτες της δικής του
απροθυμίας να παραδεχθεί και να αντιμετωπίσει τα δικά
του προβλήματα. Να γίνουμε δηλαδή αναίσθητοι μπροστά
στις επιθέσεις του. Να σταματήσουμε να του απαντούμε
όταν μας επιτίθεται, να σταματήσουμε να το συζητούμε
και να το σχολιάζουμε μεταξύ μας και με άλλους
ανθρώπους αυτό το αισχρό που συμβαίνει. Να αρχίσουμε
να ζούμε σα να μη συμβαίνει τίποτα από όλα αυτά που
κάνει ο γείτονάς μας. Να σταματήσουμε δηλαδή
ν’αντιδρούμε. Να μην παίζουμε πια το παιχνίδι του. Να
συνειδητοποιήσουμε πως ο άνθρωπος αυτός δεν έχει
πρόβλημα μ’εμάς αλλά με τον εαυτό του, άλλωστε κι όλη
η γειτονιά τον έχει ήδη καταλάβει. Εάν χρειαστεί
βέβαια, πρέπει να λάβουμε και τα απαραίτητα νομικά
μέτρα για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και την
οικογένειά μας. Μια σύσταση από την αστυνομία πως θα
την πάθει όταν καταγγέλει συνεχώς αναίτια δε θα
έβλαφτε. Και μια επιστολή από το δικηγόρο μας που θα
τον προειδοποιεί για τις συνέπειες των πράξεών του εάν
συνεχίσει να παρενοχλεί το σπίτι μας καλό θα έκανε.
Ολα αυτά όμως, ενώ εμείς θα παραμένουμε αδρανείς και
αναίσθητοι, ακριβώς επειδή θα ξέρουμε καλά πως αυτός ο
άνθρωπος δεν έχει πρόβλημα με εμάς όπως διατείνεται,
αλλά με τον εαυτό του.

΄Οπως και να το κάνουμε καλύτερα θα ήταν να βρίσκαμε
ένα καλό γείτονα, αλλά και μ’αυτόν που έχουμε καλά θα
τα κάνουμε. Με τον εαυτό μας!

Θέκλα Πετρίδου

ψυχολόγος

Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το 2005

Πρωτοσέλιδο εφημερίδας «Αγλαντζιά»

Έκτακτη έκδοση τέλος Αυγούστου.

——————————————————–Για την αεροπορική τραγωδία του Ήλιος που συγκλόνισε την Κύπρο και την Ελλάδα.

Καθηλωμένοι μπροστά στις μικρές οθόνες μας βρεθήκαμε όλοι την παραμονή του φετεινού Δεκαπενταύγουστου. Μια ανείπωτη και απροσδόκητη αεροπορική;H τραγωδία κτύπησε το μικρό σε έκταση και πληθυσμό νησί μας. 121 συνάνθρωποί μας σκοτώθηκαν καθ΄οδόν προς τις διακοπές τους. Ανάμεσά τους πολλές οικογένειες με μικρά παιδιά.

Όταν στις αρχές του καλοκαιριού γράφαμε για τον προγραμματισμό των διακοπών μας κάτι τέτοιο δεν το είχαμε κατά νου. Κι αυτό ακριβώς είναι που μετρά το μέγεθος της τραγωδίας, το ότι είναι απρόβλεπτη και απρογραμμάτιστη, ότι κτυπά εκεί που δεν την περιμένεις, σε βρίσκει απροετοίμαστο και χαλαρό. Ανέτοιμο να αντεπεξέλθεις σε ο,τι και όσα αυτή συνεπάγεται.

Φρικιαστικές οι εικόνες, ασύλληπτο το μέγεθος του χαμού και της απώλειας για τους συγγενείς, τους φίλους, τους ανθρώπους που αγάπησαν και αγαπήθηκαν από αυτούς που έφυγαν. Πολύωρες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, ζωντανές συνδέσεις, εκτιμήσεις, αναλύσεις ειδικών και μη. Ένα σωρό χρήσιμες και άχρηστες πληροφορίες να μας κτυπούν ανελέητα, εμάς τους αγνώστους προς την τραγωδία και ακόμη χειρότερο τους γνωστούς προς αυτήν, τους συγγενείς και τους δικούς των άτυχων αυτών ανθρώπων.

Σιγά σιγά τα φώτα της δημοσιότητας θα χαμηλώσουν, οι φωνές και οι συζητήσεις θα κοπάσουν, το θέμα βεβαίως δε θα ξεχαστεί, αλλά θα πάψει να είναι το επίκεντρο της δημοσιότητας και των συζητήσεών μας. Για μας τους «άσχετους» θα παραμείνει ένας αδιόρατος φόβος και τρόμος σε κάθε επόμενη πτήση, κάτι που μέχρι τώρα ήταν μακριά από εμάς. Κανένα κυπριακό αεροπλάνο δεν είχε πέσει μέχρι τώρα, ο κίνδυνος ήταν μόνο φανταστικός στους λίγους που υπέφεραν από φοβία των πτήσεων. Τώρα όλοι θα έχουμε να χειριστούμε εγκεφαλικά και συναισθηματικά τα νέα δεδομένα κάθε φορά που σκεφτόμαστε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το μέσον για τις μετακινήσεις μας. Όσοι δε, έχουμε αγαπημένα πρόσωπα που εργάζονται σε αεροπορικές εταιρείες και η ζήση τους προέρχεται από το πέταγμα στους αιθέρες, θα ανησυχούμε ακόμη περισσότερο.

Οι συγγενείς και οι οικείοι των επιβατών του μοιραίου αεροπλάνου, θα έχουν ακόμη περισσότερες δυσκολίες για να αντεπεξέλθουν στις νέες συνθήκες ζωής μετά το τραυματικό γεγονός του δυστυχήματος.

Και τώρα πώς;

Πώς ξυπνάς το πρωί με την αυτόματη γνώση πως το αγαπημένο σου πρόσωπο έφυγε; Πώς αντέχεις τη δύσκολη καθημερινή πραγματικότητα της έλλειψης της αγάπης, της επαφής και της πρακτικής βοήθειας αυτού που ποτέ πια δε θα είναι εδώ; Ο σύντροφος που έχασε το σύντροφό του, ο γονιός που έχασε το παιδί του, τα παιδιά που έχασαν τους γονείς τους…

Πώς πας το βράδυ για ύπνο γνωρίζοντας πως εφιάλτες και αναμνήσεις επώδυνες θα αναστατώνουν τον ούτως ή άλλως λιγοστό πια ύπνο σου; Τους πρώτους έξι μήνες είναι πολύ πιθανόν, ο ύπνος να είναι διαταραγμένος. Ο οργανισμός χρησιμοποιεί και αυτό το μέσον για να αντεπεξέλθει στο σοκ και να προσαρμοσθεί στη νέα πραγματικότητα.

Δύο κλινικές οντότητες παρατηρούνται.

Η μια είναι αυτή του πένθους και η άλλη της μετατραυματικής διαταραχής στρες.

Το πένθος είναι μια φυσική διαδικασία του οργανισμού για να αντέξει στο χαμό. Τα άτομα που πενθούν βρίσκονται σε μια κατάσταση βαθιάς θλίψης. Νιώθουν συνεχώς βαθιά λυπημένοι, δεν μπορούν να διενεργήσουν εύκολα τις καθημερινές τους λειτουργίες, κλαινε πολύ συχνά, δεν έχουν όρεξη σχεδόν για τίποτα. Αναμνήσεις είτε ευχάριστες είτε επώδυνες έρχονται στο μυαλό τους, οι οποίες τους προκαλούν ακόμη περισσότερα κλάματα. Νιώθουν οργή για τους υπαίτιους του θανάτου και συχνά ζητούν εκδίκηση για να ηρεμήσουν.

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες μοιάζει με το πένθος, αλλά διαφέρει στο ότι το άτομο συχνά ψάχνει να βρει τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να βοηθήσει στο να αποφευχθεί η τραγωδία, υποσυνείδητα δηλαδή προσπαθεί να φταίξει τον εαυτό του για αυτό που έγινε. Ο ύπνος όπως είπαμε διαταράσσεται και αναπτύσσονται φοβίες. Στην περίπτωση αυτή σίγουρα η φοβία των πτήσεων θα έχει την πρώτη θέση. Συχνά το άτομο ξαναζεί νοερά αυτήν την τραυματική εμπειρία, την ανακοίνωση ίσως του τραγικού συμβάντος, τις πρώτες ώρες αγωνίας μέχρι να ανακοινωθεί η λίστα των επιβατών, τις εικόνες που αντίκρισε όταν πήγε για αναγνώριση του αγαπημένου του στην Ελλάδα κ.ο.κ.

Το να βρούμε ποιος έφταιξε και να θυμώσουμε μαζί του, ακόμη καλύτερα να βρούμε τρόπο να τον τιμωρήσουμε και να τον εκδικηθούμε, θα μας δώσει μια κάποιου είδους λύτρωση και αίσθηση ελέγχου του μέλλοντος. Αυτό που κάνει τον άνθρωπο πιο απελπισμένο και πιο λυπημένο από ποτέ, δεν είναι μόνο η απώλεια αυτή καθαυτή, αλλά και η αίσθηση έλλειψης ελέγχου. Εάν βρούμε τους αίτιους και τους τιμωρήσουμε τότε την επόμενη φορά θα ξέρουμε τον τρόπο για να αποφύγουμε μια παρόμοια κατάσταση. Αυτό βέβαια ίσως φαντάζει λίγο παράλογο, αλλά αυτός είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί το μυαλό για να ηρεμήσει, ο αμυντικός μηχανισμός της εκλογίκευσης.

Το πένθος φυσιολογικά διαρκεί μέχρι 6 μήνες. Εάν παραταθεί μετά τους 6 μήνες, τότε μιλάμε για κατάθλιψη.

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί να αρχίσει και κάποιους μήνες μετά το τραυματικό γεγονός. Η έναρξή της μπορεί να καθυστερήσει, να μην είναι αυτόματη.

Και μετά πώς;

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που πενθούν και υποφέρουν από μετατραυματικό στρες;

Κατ’ αρχάς, μπορούμε να τους βοηθήσουμε μόνο αν είμαστε πραγματικά οικείοι τους από προηγουμένως. Δεν είναι ώρα τώρα για ξένους, παρείσακτους ή περίεργους να έρθουν κοντά στα άτομα αυτά. Χρειάζεται σεβασμός και απόσταση.

Οι συγγενείς που έχουν καλή σχέση μαζί τους και οι φίλοι τους, όχι οι απλώς γνωστοί τους, μπορούν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο στην αποθεραπεία των ανθρώπων αυτών από τον πόνο τους. Μπορούν να τους παρέχουν πρακτική βοήθεια σε καθημερινά ζητήματα, να τους βοηθήσουν με τις δουλειές του σπιτιού, το μαγείρεμα, τα ψώνια, τη φροντίδα των παιδιών όσο αυτοί είναι ανίκανοι να τα κάνουν. (Αργότερα, όταν νιώσουν καλύτερα, ίσως μετά από μερικές εβδομάδες, είναι καλύτερα να τους αφήσουν να τα κάνουν οι ίδιοι, ώστε να έχουν έτσι και ένα είδος εργασιοθεραπείας. Η ενασχόληση με καθημερινά πράγματα, μας βοηθά να επανέλθουμε στην πραγματικότητα και στη ρουτίνα μας.)

Επίσης, εξίσου σημαντικό, είναι να στηρίξουμε συναισθηματικά αυτά τα άτομα. Συναισθηματική στήριξη δε σημαίνει : «Σταμάτα να κλαις δεν είναι τίποτα», ή «να φανείς δυνατός για τα παιδιά, κατάπιε τον πόνο σου», ή «μην το συζητάς πλέον φτάνει.» ΄Ολα αυτά κάθε άλλο παρά συναισθηματική στήριξη προσφέρουν. Συναισθηματική στήριξη σημαίνει μια αγκαλιά για να κλάψει και να εκτονωθεί ο άνθρωπος που υποφέρει και πονεί. Το κλάμα είναι μια φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού απαραίτητη σε αυτές τις περιπτώσεις. Αν κάποιος δεν κλαίει καθόλου, τότε ίσως απωθεί τον πόνο του και αυτό είναι ανησυχητικό. Όχι κατακριτέο, ανησυχητικό για την ψυχική του υγεία.

Δεν υπάρχουν σωστά και λάθος στο πένθος. Ο καθένας ίσως διαλέξει έναν ιδιόμορφο τρόπο να βιώσει το πένθος του. Για παράδειγμα, μπορεί να διαλέξει ν’ακούει μια συγκεκριμένη μουσική με τις ώρες. Ή να χαζεύει στην τηλεόραση, ή να γελά νευρικά, ή να οδηγεί με τις ώρες, ή να καπνίζει αρειμανίως. Όλα αυτά είναι αποδεκτά, φτάνει να ανακουφίζουν αυτόν που τα διαλέγει. Στην Κύπρο, ως μικρή κοινωνία, έχουμε την τάση να κριτικάρουμε τις συμπεριφορές των συνανθρώπων μας και ακόμα και αυτές του πένθους δε μας ξεφεύγουν. Αφήστε τους ανθρώπους να εκτονωθούν όπως αυτοί νιώθουν καλύτερα. Δεν πενθεί μόνο αυτός που φορεί ολόμαυρα ρούχα και κλαίει μπροστά σε όλη τη γειτονιά. Κάποιοι άλλοι μπορεί να διαλέγουν διαφορετικούς τρόπους. Σεβαστείτε τους! Κι αυτούς και τον πόνο τους!

Σε μερικές περιπτώσεις, χρειάζεται οπωσδήποτε η βοήθεια ενός ειδικού, ψυχολόγου και σε σοβαρές περιπτώσεις και ψυχιάτρου. Αυτό συμβαίνει όταν το άτομο δεν μπορεί να χειριστεί από μόνο του τα αρνητικά συναισθήματα που το διακατέχουν και προβαίνει σε επικίνδυνες πράξεις για τον εαυτό του και την υγεία του, όταν περάσει το χρονικό διάστημα των έξι μηνών και η κατάθλιψη συνεχίζεται, όταν πάσχει από διαταραχή μετατραυματικού στρες. Τότε χρειάζεται οπωσδήποτε ψυχοθεραπεία. Το να πείσουμε τον δικό μας άνθρωπο να επισκεφτεί έναν ψυχολόγο σε τέτοια περίπτωση, αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη βοήθεια που μπορούμε να του προσφέρουμε. Πολλές φορές φίλοι και συγγενείς έσωσαν κυριολεκτικά ανθρώπους πείθοντάς τους να δεχθούν ψυχολογική βοήθεια όταν την χρειάζονταν και δεν το παραδέχονταν λόγω του πόνου και της θλίψης τους.

Κάτι που πρέπει να γνωρίζουμε είναι πως οι τελευταίες έρευνες στον τομέα των αυτοκτονιών αποδεικνύουν πως ένα άτομο είναι επικίνδυνο να αυτοκτονήσει ακόμα και όταν αναφέρεται συχνά σε αυτό το ενδεχόμενο ως απειλή. Ενώ παλαιότερα πιστευόταν πως όταν κάποιος απειλεί συνέχεια πως θα αυτοκτονήσει, δεν κινδυνεύει να το κάνει. Σήμερα γνωρίζουμε πως όταν κάποιος απειλεί να αυτοκτονήσει είναι εξίσου επικίνδυνος να το κάνει όσο και εκείνος που το σχεδιάζει κρυφά.

Και τώρα πώς;

Δύσκολα. Το μετά μιας τραγωδίας είναι δύσκολο γι αυτούς που μένουν. Επώδυνο και βασανιστικό. Αυτοί που το επιβιώνουν καλύτερα είναι εκείνοι που έχουν δυνατό και συγκροτημένο χαρακτήρα, ισχυρή κοινωνική και ψυχολογική στήριξη, και πνευματικό υπόβαθρο. Η πνευματικότητα οποιασδήποτε μορφής βοηθά τους ανθρώπους να ξεπερνούν δύσκολα και βασανιστικά συμβάντα στη ζωή τους. Οι διάφορες τελετουργίες, όπως αυτές της κηδείας και των μνημόσυνων αποδεικνύονται  πολύ βοηθητικές για τους ανθρώπους που έχουν σύνδεση με την εκκλησία Οι πνευματικές πίστεις και οποιουδήποτε άλλου είδους επίσης στηρίζουν τους ανθρώπους επειδή τους δίνουν μια αιτιολογία γι αυτό που συνέβηκε και μια ελπίδα για το μέλλον. Έχει βρεθεί ερευνητικά πως οι άνθρωποι που δηλώνουν πιστοί σε οποιαδήποτε πίστη, έχουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών και βαριάς κατάθλιψης.

Και μετά πώς;

Ας μαζέψουμε όσα εφόδια έχουμε μέσα μας, ο ψυχοσωματικός οργανισμός μας έχει αποθηκευμένες πολλές δυνάμεις, ας αφήσουμε τον εαυτό μας να βιώσει φυσιολογικά και αβίαστα το πένθος του, ας χρησιμοποιήσουμε όσους ανθρώπους είναι πραγματικά φίλοι μας και μας αγαπούν, και ήδη προσέτρεξαν δίπλα μας,  για να μας βοηθήσουν ορθά. Απομακρύνετε από κοντά σας οποιοδήποτε άτομο σας κάνει να νιώθετε άβολα με το πένθος σας και σας αναγκάζει να συμπεριφέρεστε με οποιοδήποτε κοινωνικά αποδεκτό, αλλά για σας αφύσικο και βασανιστικό τρόπο. Ανοιχτείτε σε ανθρώπους που σας καταλαβαίνουν και δε σας καταπιέζουν. Αποδεχθείτε τη βοήθεια ενός ειδικού αν εσείς νιώθετε πως τη χρειάζεστε ή κάποιος δικός σας σας παρακινεί. Δεν είναι ντροπή. Οι ειδικοί είναι εκεί για να τους χρησιμοποιούμε. Γιατί να μη χρησιμοποιούμε τις γνώσεις της σύγχρονης επιστήμης προς όφελός μας;

Ξεσπάστε, ξεσπαθώστε, διεκδικήστε τα νομικά και οικονομικά δίκαιά σας κι αυτά των αγαπημένων σας που έφυγαν τόσο άδικα. Αυτό θα σας βοηθήσει να νιώσετε έστω εκ των υστέρων μια δικαίωση. Αν υπάρχουν φταίκτες, άνθρωποι που από το πόστο τους έδρασαν απερίσκεπτα και συνέβαλαν σ΄αυτό το μεγάλο κακό γιατί να μην τιμωρηθούν; Έτσι θα μπορέσετε να το ξεπεράσετε ευκολότερα, ν αναπαυτείτε ψυχολογικά. Αυτό που σας συνέβηκε είναι μια μεγάλη αδικία, μια πρωτοφανής ατυχία. Είναι πολύ βαρύ και δύσκολο και χρησιμοποιείστε χωρίς ντροπή, οποιοδήποτε μέσο έχετε στη διάθεσή σας για να γιατρευτείτε από τον τεράστιο εσωτερικό πόνο και να μπορέσετε να προσαρμοστείτε στον νέο τρόπο ζωής σας που τόσο βίαια σας επιβλήθηκε.

Κουράγιο!

Το ξυπνητήρι δε χτυπά πια στις 6.30 πμ για τους μικρούς μαθητές. Τα σχολεία έκλεισαν για τις καλοκαιρινές διακοπές και οι γονείς αποκτούμε…. τριπλό πονοκέφαλο!
Ούσα γονιός δύο μικρών μαθητών η ίδια και μιλώντας με δεκάδες άλλους γονείς που βρίσκονται στην ίδια μοίρα κάθε χρόνο τέτοια εποχή, κατέληξα στο συμπέρασμα πως η απασχόληση των μικρών μας το καλοκαίρι αποτελεί σοβαρό θέμα!  Κατά τη διάρκεια της σχολικής περιόδου, τα μικρά απασχολούνται εκτός σπιτιού για 7 ώρες τουλάχιστον, όσο διαρκούν τα μαθήματα και η μετακίνησή τους από και προς το σχολείο. Και πέραν τούτου, επιστρέφουν στο σπίτι κουρασμένοι, εξουθενωμένοι και χωρίς διάθεση για πολλά πολλά. Αταξίες, αδελφικούς καυγάδες και τα τέτοια. Τώρα όμως; Ξυπνούν φρέσκοι πρωί πρωί κι αρχίζουν τα όργανα!
Και φευ!, αλίμονο!  σε όποια γειτονιά δε διαθέτει άλλα συνομήλικα άτομα σε διακοπές, αλάνες, και πισίνες. Και πόσες γειτονιές τα διαθέτουν αυτά πλέον; 0ι περισσότεροι ζούμε σε πολυκατοικίες που διαθέτουν ελάχιστες οικογένειες με παιδιά σχολικής ηλικίας, δεν υπάρχουν κοντά χώροι παιχνιδιού, στη Λευκωσία δεν έχει θάλασσα και οι πισίνες είναι λίγες και όχι τόσο εύκολα προσβάσιμες.
Οι περισσότεροι γονείς παθαίνουμε ένα μεγάλο σοκ τις πρώτες 2-3 εβδομάδες των σχολικών διακοπών. Κι αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή και τα μικρά μας παθαίνουν το ίδιο. Η μετάβαση από το αυστηρά καθορισμένο πρόγραμμα του χειμώνα στο χαλαρό και ελεύθερο του καλοκαιριού είναι μια μεγάλη αλλαγή και θέλουν κάποιο χρόνο να τη συνηθίσουν.
Τί μπορούμε να κάνουμε για να περάσουμε το καλοκαίρι με όσον το δυνατόν λιγότερες κρίσεις, ζημιές και καυγάδες;
Πρώτον, να αναγνωρίσουμε στα παιδιά μας την φυσιολογική τους αντίδραση στην αλλαγή στην καθημερινότητά τους. Χρειάζονται όντως 1 με 2 εβδομάδες για να συνηθίσουν και να είμαστε προετοιμασμένοι γι’αυτό. Όταν περιμένεις να συμβούν κάποιες καταστάσεις, τότε τις αντιμετωπίζεις πιο ήρεμα και στωικά.
2. Να προγραμματίσουμε έγκαιρα τον πολύ ελεύθερο χρόνο που θα έχουν πλέον τα παιδιά μας. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, κι ο ελεύθερος χρόνος είναι πιο ευχάριστος και δημιουργικός, όταν είναι προγραμματισμένος. Τα summer schools είναι μια πολύ καλή λύση, ειδικά για όσους γονείς εργάζονται. Θα έλεγα όμως, πως ακόμα και στην περίπτωση που ένας από τους δύο γονείς δεν εργάζεται, ή έχουν και οι δύο μεγάλο χρονικό διάστημα καλοκαιρινών διακοπών, όπως π.χ. οι εκπαιδευτικοί, είναι καλή ιδέα να απασχολήσουν τα παιδιά με ένα καλοκαιρινό σχολείο ή κατασκήνωση, για να βρουν τον τόσο απαραίτητο χρόνο για τον εαυτό τους και την προσωπική τους ζωή. Συνήθως, νιώθουμε ενοχές να στέλλουμε τα παιδιά μας εκτός σπιτιού, όταν εμείς είμαστε σπίτι. Κι αυτό είναι απότοκο της κυπριακής κουλτούρας που θέλει τους γονείς ενοχικούς και υποδουλωμένους στις επιθυμίες των παιδιών τους και τις κοινωνικές επιταγές. Η αλήθεια είναι όμως πως είμαστε καλύτεροι γονείς όταν νιώθουμε ευτυχισμένοι, ολοκληρωμένοι και ξεκούραστοι. Για πολλούς όμως από εμάς, τα κόστα των καλοκαιρινών σχολείων είναι απαγορευτικά και έτσι καταφεύγουμε στην παραδοσιακή κυπριακή λύση των γιαγιάδων και των παππούδων. Εδώ τα πράγματα χρειάζονται μεγάλη προσοχή και επαγρύπνηση. Κι εδώ χρειάζεται προγραμματισμός και συνεργασία για να μείνουμε όλοι ικανοποιημένοι. Είναι βασικό να είναι προγραμματισμένος ο χρόνος που θα παραμένουν στους παππούδες. Ώστε και οι παππούδες να βρίσκουν χρόνο να ξεκουράζονται, είναι και αυτοί άνθρωποι και μάλιστα μεγαλύτεροι και κουράζονται πιο εύκολα. Και τα παιδιά να νιώθουν πως υπάρχει κάποια τάξη στην καθημερινότητά τους και δεν είναι μπάλες πεταμένες- ξεχασμένες στον παππού και στη γιαγιά. Και οι γονείς να βρίσκουν 1-2 ώρες την μέρα μόνοι μετά τη δουλειά. Συνεννόηση μεταξύ των γονιών και των παππούδων για κοινή αντιμετώπιση των αταξιών και των απαιτήσεων των παιδιών είναι απαραίτητη. Γιατί, εάν οι γονείς τηρούμε κάποιους κανόνες και απαγορεύσεις στα παιδιά και οι παππούδες τους αναιρούν, τότε τα παιδιά μπερδεύονται και βρίσκουν χώρο και υποστήριξη για να επαναστατήσουν ενάντια στους κανόνες ανατροφής από τους γονείς τους. Επιστρέφουν στο σπίτι, από τους παππούδες, με άλλον αέρα και απαιτήσεις που συχνά οδηγούν σε αντιδράσεις και καυγάδες. Επίσης, πρέπει να δίνεται προσοχή στο να είναι όσον το δυνατόν πιο ισομερής η κατανομή του χρόνου και σημασίας προς το κάθε παιδί. Οι περισσότεροι παππούδες έχουν αδυναμία σε ένα εγγονάκι, το πιο μικρό, ή αυτό που φέρει το όνομά τους, κι αυτό αναστατώνει τα παιδιά που νιώθουν ότι αδικούνται και μαζεύουν εσωτερικό θυμό τον οποίο ξεσπούν πάνω στα αδέλφια τους ή στους γονείς τους αργότερα.
Οι διακοπές συνοδεύονται με ευχάριστες προσδοκίες. Για να τις συνδυάζουμε με ευχάριστες αναμνήσεις χρειάζεται από τη μια να τις προγραμματίσουμε κι από την άλλη να αναγνωρίσουμε στο κάθε μέλος της στενής και ευρύτερης οικογένειας τις δικές του ανάγκες για ξεκούραση και διακοπή. Καλό καλοκαίρι!

Πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αγλαντζιά το καλοκαίρι του 2005.