Το comfort eating που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει τρώω για να νιώσω άνετα, καλά ψυχολογικά, στα ελληνικά θα μπορούσε να εκφραστεί με την ορολογία φαγητό για συναισθηματικούς λόγους. Όταν δηλαδή τρώμε για να ικανοποιήσουμε την συναισθηματική ψυχική μας πείνα και όχι την σωματική.
Ο άνθρωπος όταν γεννηθεί είναι εξοπλισμένος με ένα θαυμάσιο σύστημα πρόσληψης τροφής. Όταν πεινάει τρώει, κι όταν χορταίνει σταματάει. Φαίνεται όμως πως ο τρόπος μεγαλώματος των παιδιών επιδρά πολλές φορές καταστροφικά σε αυτό το σύστημα. Μαθαίνουμε τα παιδιά να τρώνε σαν επιβράβευση, τους στερούμε το φαγητό ως τιμωρία και γενικώς χρησιμοποιούμε χίλιους τρόπους να τους μάθουμε πως το θέμα του φαγητού δεν είναι απλό και φυσικό όπως αυτό της ούρησης.
Σκεφτείτε λίγο: Μπορούμε να μάθουμε ένα μωρό να ουρεί την ώρα που θέλουμε εμείς; Μπορούμε να επιτύχουμε κάτι τέτοιο; Το ίδιο συμβαίνει και όταν ζητούμε από ένα βρέφος και στη συνέχεια ένα νήπιο να τρώει όταν θέλουμε εμείς και να σταματάει πάλι όταν θέλουμε εμείς.
Για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να διατηρήσουν φυσιολογικό και αλώβητο το σύστημα πρόσληψης τροφής, πείνας και κορεσμού πρέπει να τους αφήσουμε από βρέφη να παίρνουν φαγητό μόνο όταν πεινούν και να σταματούν όταν τα ίδια χορτάσουν και όχι όταν εμείς θεωρούμε πως πρέπει. Ένας εύκολος, υγιεινός και ανέξοδος τρόπος για να το πετύχουμε αυτό είναι ο μητρικός θηλασμός. Το μωρό αναζητά από μόνο του το στήθος της μητέρας του και όταν χορτάσει, όταν νιώσει κορεσμό, το αφήνει και αποκοιμιέται.
Σε όλη αυτή τη διαδικασία μεγαλώματος ενός παιδιού, δυστυχώς δεν είναι μόνο εμείς οι γονείς που παίζουμε ρόλο, αλλά και τα Μ.Μ.Ε., το σχολείο, οι συμμαθητές και τα γονίδια.
Είναι εύκολο να καταλάβουμε πως τα Μ.Μ.Ε. με τις συνεχείς διαφημίσεις fast food, γλυκών, ελκυστικών φαγητών που φτιάχνονται με συγκεκριμένα υλικά, επηρεάζουν τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους στο να τρέξουν τα σάλια τους και να αναζητήσουν φαγητό. Το οπτικό και ακουστικό ερέθισμα στον εγκέφαλο μέσω της διαφήμισης ξεκινά την διαδικασία αναζήτησης τροφής. Το ίδιο και με τους συνομηλίκους. Αν ένα παιδί κάθεται στο διάλειμμα και δίπλα του ένας φίλος του τρώει πατατάκια ή σοκολάτα ή hot dog, από τη μυρωδιά, όχι μόνο από τη θέα, το παιδί θα αναζητήσει αμέσως την ίδια ανθυγιεινή τροφή.
Πολλά σχολεία σήμερα εφαρμόζουν και στο μάθημα της Οικιακής Οικονομίας, αλλά και σε άλλα μαθήματα αρχές υγιεινής διατροφής και σεβασμού προς το περιβάλλον. Τα παιδιά μας επηρεάζονται θετικά από αυτές τις διδασκαλίες. Πολλά σχολεία προσφέρουν και υγιεινό πρόγευμα στα παιδιά ως μάθημα για το τι είναι υγιέστερο να καταναλώνουν ως πρωινό και κολατσιό στο σχολείο. ʼρα αυτός ο παράγοντας μπορεί να είναι θετικός ως προς την υιοθέτηση υγιεινών προτύπων διατροφής. Από την άλλη όμως, δυστυχώς, υπάρχουν καντίνες σχολείων, οι οποίες παράνομα προμηθεύουν τους μαθητές με ανθυγιεινά απαγορευμένα φαγητά.
Το θέμα της διατροφής έχει δύο παραμέτρους: το πόσο υγιεινό είναι ένα φαγητό και πόσο παχυντικό ή όχι. Συνήθως, τα υγιεινά φαγητά έχουν και λιγότερες θερμίδες. Ενώ τα ανθυγιεινά, που είναι γεμάτα λίπος, συντηρητικά, χρωστικές, ζάχαρη είναι και πολυθερμιδικά. Και όπως λένε οι διατροφολόγοι υπάρχουν καλύτερες και χειρότερες θερμίδες. Οι θερμίδες που παίρνουμε από μια επεξεργασμένη τροφή καίγονται πολύ πιο γρήγορα και είναι πολύ λιγότερο θρεπτικές, από αυτές που παίρνουμε από μια φυσική τροφή που δεν έχει υποστεί επεξεργασία όπως για παράδειγμα το οργανικό ολοσίταρο ψωμί σε αντιδιαστολή με το κοινό άσπρο ψωμί.
Τι ρόλο παίζουν τα γονίδια;
Ακόμη δεν είμαστε σίγουροι για το αν υπάρχει το γονίδιο της παχυσαρκίας ή όχι. Διάφοροι επιστήμονες κατά καιρούς ανακοινώνουν την εύρεση του γονιδίου της παχυσαρκίας, ακόμη όμως και σε εκείνη την περίπτωση http://www.tanea.gr/kosmos/article/?aid=4604384 , μιλούν για ένα γονίδιο, το οποίο έχουν ελέγξει πειραματικά πάνω σε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια τα οποία όταν είχαν αυτό το γονίδιο έτρωγαν περισσότερο και για αυτό πάχαιναν! Δεν πάχαιναν με το ίδιο φαγητό που έτρωγαν τα ποντίκια χωρίς αυτό το γονίδιο!
Οι ειδικοί συνιστούν να μην ανησυχούμε ιδιαίτερα με αυτό το γονίδιο της παχυσαρκίας, επειδή δεν μειώνει τον μεταβολισμό στο σώμα
http://news.pathfinder.gr/health/520844.html
και με την άσκηση η αρνητική του επίδραση μπορεί να αποτραπεί
Πώς μπορούμε λοιπόν, να βοηθήσουμε ψυχοθεραπευτικά ένα άτομο, το οποίο τρώει για συναισθηματικούς λόγους (comfort eating) ή έχει το λεγόμενο γονίδιο της παχυσαρκίας (FTO) ώστε να μην τρώει περισσότερο από όσο χρειάζεται για να χορτάσει;
Καταρχάς, εγώ προσωπικά ως ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια είμαι εναντίον του να ακολουθούν οι άνθρωποι υποθερμιδικές δίαιτες πείνας. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις για το ότι όταν ένα άτομο στερείται το φαγητό και πεινά είναι πολύ πιθανόν, χωρίς να μπορεί να το ελέγξει, σε κάποιες μέρες ή εβδομάδες να αρχίσει τις βουλιμικές επιδρομές στο ψυγείο ή να παρατήσει τη δίαιτα και να τρώει ακόμη περισσότερο από πριν. Για αυτό το λόγο και οι σύγχρονοι διαιτολόγοι και διατροφολόγοι περισσότερο εκπαιδεύουν τους πελάτες τους στο να τρέφονται υγιεινά με όλο και πιο φυσικές τροφές. Τους εξηγούν τι προκαλεί στον οργανισμό μας το λίπος, η ζάχαρη, το αλάτι κλπ, στη σημασία των φρέσκων ωμών τροφών όπως τα λαχανικά και τα φρούτα, των φυσικών ινών, των μη επεξεργασμένων τροφών, των μη μεταλλαγμένων τροφίμων. Η γνώση είναι πολύ σημαντική για να μπορέσει ένας άνθρωπος να γίνει φίλος με τον οργανισμό του, να του φερθεί φιλικά και με ένα θετικό τρόπο. Γνωρίζω πολλούς διατροφολόγους ή και διαιτολόγους, οι οποίοι έχουν αυτή την προσέγγιση με τους πελάτες τους. Όχι μόνο τα άτομα που είναι υπέρβαρα, αλλά και αυτά που έχουν το αντίθετο πρόβλημα, αυτό της νευρικής ή ψυχογενούς ανορεξίας. Η σύγχρονη τάση της διατροφολογίας και διατολογίας οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση. Εκπαίδευση του ατόμου ως προς τι σημαίνουν οι τροφές, τι σημαίνει ισορροπημένη διατροφή, και πώς ο άνθρωπος μπορεί να είναι φίλος με τις τροφές, και να τις χρησιμοποιεί με αγάπη προς το σώμα του και τη σιλουέτα του.
Σημαντικό είναι εδώ να αναφέρουμε πως υπάρχουν διάφοροι σωματότυποι ανθρώπων. Δεν γεννιόμαστε όλοι για να είμαστε ψηλοί και αδύνατοι. Υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται για να είναι αδύνατοι, άλλοι για να είναι μέτριοι και άλλοι για να είναι γεμάτοι. Το πρόβλημα είναι όταν ο άνθρωπος παραβιάσει το σωματότυπο του. Όταν τρώει μόνο όταν πεινά και όταν χορτάσει σταματά, τότε θα είναι αδύνατος αν αυτός είναι ο σωματότυπος του, θα είναι μέτριου βάρους, αν έτσι είναι ο σωματότυπος του, και γεμάτος στην περίπτωση που τα γονίδια του είναι για γεμάτο άνθρωπο. Ποτέ όμως δεν θα είναι παχύσαρκος. Ένας τρόπος για να οριστεί η παχυσαρκία είναι το ποσοστό λίπους στον οργανισμό του ανθρώπου. Όταν το βάρος που προέρχεται από το λίπος του υπερβαίνει το 30% περίπου, τότε μιλάμε για παχύσαρκο άτομο. Υπάρχουν σύγχρονοι ηλεκτρονικοί τρόποι να μετρηθεί το ποσοστό λίπους στον οργανισμό κι αυτά τα εργαλεία ή μηχανήματα μπορεί να υπάρχουν στο γραφείο ενός διατροφολόγου-διαιτολόγου, σε ένα γυμναστήριο κλπ.
Κάτι άλλο που είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ είναι πως υπάρχουν αιτίες παχυσαρκίας οι οποίες οφείλονται σε κλινικές καταστάσεις στον οργανισμό. Όπως σε μια ανωμαλία στον εγκέφαλο όπως για παράδειγμα στην υπόφυση, το κέντρο που ελέγχει την όρεξη, την πείνα και τον κορεσμό, μια ανισορροπία ορμονική ή ένα πρόβλημα υποθυρεοειδισμού. Για αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζονται ορμονικές και άλλες ειδικές εξετάσεις και το άτομο πρέπει να παρακολουθηθεί από ομάδα ειδικών. Αυτές είναι οι περιπτώσεις της κλινικής παχυσαρκίας, οι οποίες είναι πολύ σπάνιες. Τα πιο συνηθισμένα φαινόμενα παχυσαρκίας έχουν να κάνουν με το overeating, να τρώμε δηλαδή περισσότερο φαγητό από όσο χρειαζόμαστε για να χορτάσουμε, κι αυτό να το κάνουμε για ψυχολογικούς λόγους.
Πώς βοηθά λοιπόν ένας ψυχολόγος έναν άνθρωπο που αντιμετωπίζει comfort eating, ή overeating για να το ξεπεράσει;
Ο ψυχολόγος ή ο ψυχοθεραπευτής, είναι το άτομο που μπορεί να ενισχύσει τη δουλειά του διατροφολόγου ή διαιτολόγου και του γυμναστή με τον πελάτη. Για να μπορέσει κάποιος να αδυνατίσει πρέπει να σταματήσει να τρώει περισσότερο από όσο χρειάζεται και να αρχίσει να ασκείται συστηματικά για να κάψει το έξτρα λίπος στον οργανισμό του, να δυναμώσει τους μύες του και να αυξήσει τον μεταβολισμό του. Ο μεταβολισμός είναι ο ρυθμός με τον οποίο καίγονται οι θερμίδες στον οργανισμό. Όσο αθλείται το άτομο και αυξάνεται ο μυϊκός του όγκος, τόσο αυξάνεται και ο μεταβολισμός του. Γιατί οι μύες είναι οι «φούρνοι» του οργανισμού, στους οποίους καίγεται το λίπος. Η χρήση επαγγελματία γυμναστή είναι απαραίτητη για ένα άτομο που θέλει να χάσει υγιεινά το βάρος του. Ο γυμναστής είναι μορφωμένος για να καταλαβαίνει τις ειδικές ανάγκες άσκησης ενός οργανισμού, τις ιδιαιτερότητες του μυοσκελετικού του συστήματος καθώς και τους προσωπικούς περιορισμούς του. Συνήθως όταν αθλούμαστε από μόνοι μας, χωρίς τη συμβουλή ειδικού, μπορεί να το παρακάνουμε, να καταπονήσουμε τον οργανισμό μας από τις πρώτες μέρες και μετά να τραυματιστούμε ή να τα παρατήσουμε.
Η δουλειά του ψυχολόγου ή ψυχοθεραπευτή εστιάζεται και στο να συμπαρασταθεί στο άτομο που βρίσκεται σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης του εαυτού του από ένα παχύσαρκο σε ένα κανονικό σώμα. Η συμπαράσταση αυτή έρχεται με τη μορφή της ψυχολογικής υποστήριξης, αλλά και της ανακάλυψης των ψυχολογικών αιτίων για τα οποία κάποιος αποφασίζει υποσυνείδητα να τρώει περισσότερο και να γίνει παχύσαρκος. Αυτά τα ψυχολογικά αίτια αποτελούν τα ισχυρά αντικίνητρα, τα οποία δυναμιτίζουν κάθε προσπάθεια ενός ανθρώπου να αλλάξει τον τρόπο που τρώει, που αθλείται και που μοιάζει εξωτερικά. Μέσω της ψυχοθεραπείας, ο ψυχοθεραπευτής μαζί με τον πελάτη του, διερευνούν μέσω της ιστορίας του πελάτη, τους λόγους που τον έκαναν να μάθει να τρώει περισσότερο από όσο χρειάζεται. Και στη συνέχεια, να βρει εναλλακτικούς τρόπους για να γεμίσει εκείνα τα συναισθηματικά κενά, άλλους από το φαγητό. Ή να καταπολεμήσει τους φόβους του. Πολλές φορές φοβόμαστε να είμαστε fit και ελκυστικοί. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, πολλοί άνθρωποι προτιμούν να «κρυφτούν» κάτω από στρώματα λίπους ώστε να μην είναι ορατοί ή το αντίθετο, να φουσκώσουν από το λίπος ώστε να μπορούν οι δίπλα τους να τους βλέπουν. Κάποιες φορές το υπερβολικό λίπος είναι και ένας τρόπος να τιμωρήσει τον εαυτό του ένα άτομο που θεωρεί πως είναι ένοχο για μια σεξουαλική επίθεση ή κακοποίηση που δέχθηκε. Όλα αυτά τα ψυχολογικά αίτια για το πάχος χρειάζονται τη βοήθεια ειδικού για να ανακαλυφθούν, διερευνηθούν και αντιμετωπιστούν. Και ο ειδικός αυτός είναι ο ψυχολόγος ή και ψυχοθεραπευτής.
Η αντιμετώπιση του comfort eating και του overeating είναι ένα πολύπλοκο θέμα, το οποίο όταν συνδυάζεται και με την παχυσαρκία χρειάζεται οπωσδήποτε τη συνεργασία με ειδικούς : ψυχολόγο ή και ψυχοθεραπευτή, διαιτολόγο ή και διατροφολόγο και γυμναστή.
Θέκλα Πετρίδου
Ψυχολόγος ψυχοθεραπεύτρια
